​​Мяханай үйлэдбэри хүгжөөхэ

Малай улай, үүсэлэлгэ һайн шанартайгаар, эрилтэдэ таарамаар хэхэдэ, мяханай үйлэдбэри хүгжэхэ гээд, Зэдэ аймагта үнгэрһэн Буряад Уласай Хүдөө ажахын болон эдеэ хоолой яаманай нүүдэл зүблөөн дээрэ хэлсэгдэбэ. Буряадай 15 хүдөө аймагһаа 60 гаран хүн энэ хэмжээндэ оролсоо.

Үйлэдбэриин эрилтэ хангахын тулада

Мяха болбосоруулдаг элдэб түхэлэй 100-гаад ажахы Буряадта бии. Тэдэнэй 23-иинь малай улай хэдэг. Иимэ ажахынууд 18 аймагта таранхай. Яаманай үйлэдбэриин таһагай дар­га Татьяна Полозовагай мэдээсэһээр, һүүлэй 10 жэлэй туршада малай улай хэдэг эмхинүүд мяха үйлэдбэрилгын газарнуудта дүтэхэн байрладаг бо­лонхой. Тиигэжэ Түнхэн, Байгал ша­дарай болон хойто аймагуудһаа бусад тээ мяха үүсэлэлгын түбүүд байгуу­лагдаа. Эдэ түбүүд жэлэй туршада 18 мянган тонно мяха үйлэдбэрилнэ. Саашадаа мяханиинь болон до­торынь буйлуулагдажа, ниигэмэй эмхинүүдээр тараагдана, худалдаа наймаанда табигдана.

Мүнөө жэл Зүүн Сибириин га­хайн фермэ 400 тонно мяха ондоо тээшэнь эльгээһэн байна. Буряад Улас дотор мяха үйлэдбэри, мал ху­далдажа абалга хүгжөөхын тула­да үйлэдбэриин эрилтэ хангамаар малай улай хэхэ тухай хэлсэгдэнэ. Энэ асуудал хэлсээ баталһанай аша­ар шиидхэгдэхэ болоно. Тиимэһээ эндэ мяха худалдажа абаха гол үүргэ хүдөө ажахын хамжаан коопераци­нууд дүүргэхэ ёһотой.

Зөөри хүрэнгэ алишье талаһаа оруулһанай ашаар гахайн фермэнүүд, тэжээбэриин талмайнууд, мя­ханай зүйл буйлуулгын ба үйлэд- бэри үргэдхэгдэһэнэй ашаар һүүлэй 5 жэлэй туршада Буряад Улас дотор арад зоноо мяхаар хангалга 1,7 да­хин дээшэлээ. 2017 ондо арад зоноо мяханай эдеэгээр 63 хубинь хангаг­дадаг байгаа бшуу. Нэгэ хүн жэл соо 70-75 килограмм мяха эдихэ гэһэн тоо баримтаар, манай эндэ нэгэ хүн жэл соо 68 килограмм мяха хэрэглэ­нэ гэжэ тэмдэглэгдэбэ.

Бэрхэшээлнүүд зүбшэгдэбэ

Зүблөөндэ хабаадагшад бэрхэшэ­элтэй асуудалнуудые зүбшэлсэжэ, дүй дүршэлөөрөө хубаалдаа. Уда­ань бог малай (хони, ямаанай) мяха үйлэдбэриин “Хамта” гэһэн хүдөө ажахын хамжаан болон Зэдын мя­ханай комбинат ошожо, ажал хэрэг­тэйнь танилсаа.

Зэдын мяханай комбинадай за­хирал Владимир Хандуев ажахы­дань тохёолдоод байһан бэрхэшээл- нүүдые тодоруулба.

- Сэбэрлэдэг түхеэрэлгэ шэ­нэлхэдэ, 39 сая түхэриг хэрэгтэй. Хиналтын яла тон ехэ. Ажалшад дуталдана. 1500 толгой мал тэжээ­бэридэ табяа һэмди, 7 жэл болоод, түсэлөө болюулха баатай болообди. Үхибүүдые һургаха интернадуудшье үгы, тиимэһээ залуушуул ажалда ерэнэгүй, - гэжэ тэрэ мэдээсэбэ.

Бог малай мяха буйлуулдаг “Хам­та” ажахы 2015 онһоо ажалладаг. Зэдэ аймагһаа мяхаяа худалдажа абаад, хониной мяха, доторыень буйлуулан үйлэдбэрилнэ.

- Манай эдеэнэй зүйл хүн зон ду­ратайгаар абадаг. Нарин нооһото үүлтэрэй мяхан буряад хониной мяханһаа амтатай. Буряад хони­ной хабһандань ехэ өөхэн байдаг. Тиимэһээ нарин нооһото үүлтэрэй хони үсхэбэрилхэл хэрэгтэй, - гэжэ хамжаанай захирал Туяна Дамчеева мэдээсэбэ.

Захаамин аймагай хүтэлбэрилэгшын орлогшо Эрдэни Цыденжа­пов аймагтаа мяха наймаалха газар дуталдана гэжэ мэдүүлбэ.

- Захааминай мяханай комбинат жэл соогоо оройдоол 400 толгой мал худалдажа абана. Жэл соо 9 мянга­ад толгой мал гаргагдана, тэдэнэй 2 мянганиинь үүсэлэлгын түб сооһоо наймаанда гарадаг. Бүхы наймаа­шад “Захааминай мяхан” гэжэ суутай нэрыемнай хэрэглэнэ. Тиимэһээ нэ­рэеэ хамгаалхын тулада үнэмшэлгэ хэрэгтэй, - гэжэ тэмдэглээ. 

Татьяна Полозовагай гэрэл зурагууд