​​Буряад дүрэнүүдые һэргээһэн 3-d мультфильм

Олег Юмов

Найруулагша Олег Юмовые алибаа “хубисхал”үүсхэхыел бодожо ябадаг гэжэ хэлэхэдэмни, зүб тээшэнь ойлгооройгты. Тэрэ бусадһаа илгарма,онсо хараа бодолтой хадаа хүлеэгдээгүй һонин юумэнүүдые бэелүүлжэ, һайшаал магтаалда хүртэдэг, заримдаа шүүмжэлүүлээдшье абадаг. Теэд бэлэнһээ сухаридаггүй, һанаһанаа гүйсэдхэжэл һаладаг, зоригтүгэлдэр абари зантай Олег энэ удаа Буряадай түүхэдэ үзэгдөөгүй үшөө нэгэ хэрэг бэелүүлжэ байһыень дуулаад, “Буряад үнэн” сониндоо урибабди.

- Олег Юмов 3-d мультфильм бүтээжэ байнагэжэ хэлсээн гарана. Энээн тухайгаа уншагшадтамнай хөөрэжэ үгэхэ гүт?

- Зай. Буряад хэлэ һэргээхэ талаар ажал ябуулдаг “Найдал” гэһэн жасынтүрүүлэгшэ Юрий Балханов хоёр жэлэй саана намда хандажа, “Гэсэр” үльгэрөөр мультфильм бүтээе гэжэ дурадхал оруулаа һэн. Теэд“Гэсэрнай” юһэн һалаатай,һалаа бүридөө дайтай - томо гэгшын зохёол ха юм.Бүхы удхыень дахажа, мультфильм хэхэ болоо һаа, хэдэн жэлэй асари ехэ ажал болохо гэлсээд, түрүүн гурбан һалаа дээрэнь үндэһэлхэ гэжэ шиидээ һэмди. Харин энэмнайшье тон хэсүү байшоо. Тиигэжэ һүүлэй һүүлдэ 3-дахи һалаагаарнь лэ Гэсэрэй Архан шүдхэрые дараһан тухай буулгаха болоод, би сценарииень бэшээб, найруулхы бодомжоёо тодорхойлжо эхилээб. Хажуугаарнь ямар зураашантай хамтаржа хүдэлхэ гээшэбибди гэһэн асуудал гараа.Юуб гэхэдэ, хүүхэлдэйн кино бүтээлгэдэ зураашан гээшэ найруулагшаһаашье үлүү үүргэтэй байдаг. Дэлхэйн мэдээжэ мультипликаторнууд Дисней, Миядзаки гэгшэд бүхы дүрэнүүдээ өөһэдөө зурадаг байһан ха юм. Мүншье манай мультфильм 3-d технологёор бүтээгдэнэ, тиимэһээ зураашамнай үшөө компьютер һайн мэдэдэг хүн байха ёһотой.

- 3-d технологи хэрэглэжэ шадаха мэргэжэлтэд манай Буряад орондо үсөөн байгаа ёһотой. Угайдхадаа буряад мультфильм зурахын тула хэлэ, соёлоо мэдэдэг хүн хэрэгтэй болоно хаюм...

- Тон зүб. 3-d гээшые гүйсэд шудалһан бэрхэ залуушуул бии аад, хэлэеэ ойлгохогүй ушарһаа буряад мэдэрэлгүй байшана. Харин наһатайшуул компьютер хэрэглэхэдээ тулюур.Тиимэһээ Монголой залуу зураашан Чомт Тэлмэн гэгшэтэй холбоо тогтоогообди. Гол баатарнууд болохо Гэсэр Архан шүдхэр хоёрһоо гадна, үшөө арба гаран туһалагша дүрэнүүдые – Манзан Гүрмэ төөдэй, Нагаадай мэргэн, Сагаадай мэргэн болон бусадые – зураашантаяа хамта тодорхойлжо гаргаад, компьютерта оруулаабди. Шэнэ үеын программанууд соо тэдэнээ “амидыруулхын” тула, хэдэн орёо шатануудые – скульптинг, ретоп, текстурирование гэхэ мэтые гаранабди. Юрэдөө, мультфильм бүтээлгэ гээшые кино буулгахаһаа хүшэр гэжэ хэлээ һаа, алдуу болохогүй.

"Найдал" жасын зохёохы бүлэг

- Хоёр жэлэй туршада хэды шэнээн ажал хэгдээ гээшэб? Хэзээ бүтээлтнай бэлэн болохоб?

- Хоёр жэл соо таһалгаряагүй ажал ябуулагдаа гэжэ хэлэхээр бэшэ. Түрүүшээр мүнгэгүйдөөбди. Сценари бэлэн болгоод байһанаа 2017 ондо “Найдал” жаса Юрэнхылэгшын грантнуудай урилдаанда мэдүүлгэ үгэжэ, тэрэ жэлэйнгээ декабрь соо 2 сая түхэриг шүүхэдэнь лэ, эршэмтэйгээр хүдэлжэ эхилээ һэмди. Нэн түрүүн 8-9 компьютер худалдажа абаабди, тэрээнһээ гадна хүнэй хүдэлсэ буулгажа, компьютерта оруулаад, хүүхэлдэйн дүрэнүүд дээрэ хэрэглэхэ тусхай хубсаһануудые Америкэһээ захижа асаруулаабди. Мультфильм бүтээхэ гээшэ орёо байхаһаа гадна, үшөө аргагүй үнэтэй. Үнөөхи грантын 2 сая түхэригнай зун тээшээ дууһашоо. Гэбэшье арга мүрөө бэдэржэ, ажалаа үргэлжэлүүлһээр байгаабди. Сагаалганай үеэр арад зоной һонорто ажалаа хүргэхэ түсэбтэйбди.

- Мультфильм бүтээхэ гээшэ киноһоо орёошье, үнэтэйшье гэжэ хэдэн дахин тэмдэглэбэт. Тиимэ юм һаань, юундэ энэ хүндэ ашаа мүр дээрээ тээгээ гээшэбта?

- Буряад хэлэ һэргээхэ зорилготой олон ондоо арга хэмжээнүүд үүсхэгдэжэ, үнгэржэл байдаг. Теэд тэдэнэй ашаг үрэнь хаана байна бэ? Минии һанахада, нэн түрүүн үхибүүдтэ зорюулжа, ажал хэхэ ёһотойбди. Мүнөө тэдээнтэеэ һуугаад, буряадаар уншаха гэхэдэ, зохид номшье байхагүй. Хүүгэдтэ бэшэдэг хэдэн зохёолшод биил ааб даа. Теэд номоо гаргаха гээд, тэдэ өөһэдөөл мүнгэ бэдэржэ, гүйхэ баатай болоно. Ошоошо зун Киргизидэ болоһон Үндэһэн арадуудай хуралда хабаадааб. Тэрээн дээрэ бага яһатанай хэлэ, соёл һэргээхэ талаар олон һайхан үүсхэлнүүдээр һонирхооб. Жэшээлхэдэ, Башкирида хүүгэдтэ зорюулагдаһан сэтгүүл гарадаг юм байна. Манай эндэ улас түрын зүгһөө энэ мэтын асуудалнуудта анхарал заатагүй хандуулагдаха ёһотой. Би буряад комиксын хэдэн ном гаргаа һэмби. Тиигэжэ арадайнгаа баян гэгшын аман зохёолой, үльгэр онтохонуудай баатарнуудые һэргээжэ, мүнөөнэй үхибүүдтэ, эдиршүүлдэ мэдүүлхэеэ һананаб.

Гэсэр, Аламжа Мэргэнһээ эхилээд, буряад дүрэнүүдые Маша, Лунтик, Человек-паук гэхэ мэтын мультгеройнуудтай адли суутай болгохын тула, номуудые, мультфильмнуудые олоор хэхэ ёһотойбди. Тэрэнэйнгээ ашаар буряад хэлэнэймнайшье бэрхэшээл шиидхэгдэхэ ха юм.

- Буряад мультфильмнуудые бүтээхэ талаар ажалаа үргэлжэлүүлхэ хүсэлтэй байнат гэжэ зүб ойлгобо гүб?

- Тиимэ. Буряад анимейшн-студи байгуулха сагерээ гэжэ һананаб. Хүүхэлдэйн кино бүтээхэ уран,бэрхэ залуу мэргэжэлтэддороһоо ургажал байна. “Союзмультфильмда” гү, али баруунай ямаршье студида хүдэлдэг хүбүүдһээ дутахагүй шадабаритай залуушуул эндэмнай бии, тэдэ мүнөө элдэб компьютерай наадануудые, реклама, киношье бүтээлсэнэ. Гэхэтэй хамта 3-d мультфильм мүнөөдөө Буряад орондо хэжэрхихэнь хэсүүшэг байха. Сэхыень хэлэхэдэ, “Гэсэрые” хэжэ эхилхэдээ, дүй дүршэлөө, хүсэ шадалаа бодотоор сэгнээгүй байһан байшообди. Харин 2-d технологи хэрэглэн, богони хэмжээнэй мультфильмнуудые ядамаггүй бүтээжэ байхаар гэжэ хэлэхэ байнаб. Буряад үльгэр онтохонуудай удхаар жэлдээ хэдэн арбаад хүүхэлдэйн кино гаргажа байхаар лэ даа.

- Тиимэ студи байгуулаа һаа, нэн түрүүн “Гэсэр” үльгэрэйнгөө удхаар үргэлжэлүүлэн, шэнэ мультфильмнуудые бүтээхэ түсэбтэй аабзат?

- Энэ удаа юундэ 3-дахи һалаа абаабибди гэхэдэ, бусад һалаануудтаа орходоо, тэрэмнай эгээл үсөөн дүрэнүүдтэй байшоо. Тиимэһээ бэлэнииень бэдэржэ, Гэсэрэй Архан шүдхэртэй тулалдаһан тухай буулгаха гэжэ шиидээбди. Харин үльгэрэйнгөө бүхы 9 һалаае, һалаа бүриин дайе харуулха болоо һаа, хэдэн жэлэй, мүн эгээл шухалань ехэ мүнгэнэй ажал юм ааб даа. Гэбэшье саашань үргэлжэлүүлхэ хүсэл бии: 2-дохи һалаагаар сценари хэжэ эхилхэ һанаатайб. Харин мүнөө энэ ажалаа дүүргэхэ гэжэ бүхы хүсэ шадалаа зорюулнабди. 40-50 минутын мультфильм болохо ёһотой. Тэрэнээ Сагаалганда дашарамдуулан, олониитын анхаралда дурадхахабди. Энээн тухайгаа соносхоно аабзабди.

- Хүлеэхэбди. Үхибүүдээдахуулаад, заатагүй ошожо харахабди гэжэ үгэеэүгөөд, саашанхи ажалдатнай амжалта хүсэнэб.

"Найдал" жасын гэрэл зурагууд