​​Дооромбо тухай домоглоһон кино

Владимир Ширапо­вые танилсуулан тодорхойлжорхихо гэн гэһээ, онсо хурса олон бэлиг сооһоонь нэгы­ень илгажа нэрлэхэнь хэсүү байшаба. Тиимэһээ энэ удаа уулзажа хөөрэлдэһэн ушарһаа дулдыдан, най­руулагша Владимир Ши­рапов гээд танилсуулая. Тэрэнэй бүтээһэн “Бэлигэй зам – хүндэ зам” гэжэ бого­ни хэмжээнэй кино һаядаа олониитын анхаралда ду­радхагдахань.

- Хэжэ байһан ажал тухайгаа Фейсбук-хуудаһандаа саг үргэлжэ тоо­сожо байдагта. Доором­бо лама Эрдэни-Хайбзан Галшиев тухай фильм бүтээһыетнай дуулабабди...

- Хэжэнгын дасанай ха­рьяата Бадын дуганай ловон лама Дандар Базаржапов намда хандажа, Галшиев ту­хай баримтата фильм буул­гая гэжэ дурадхаа һэн. Ню­тагайнгаа агуу санаартанай нэрыень мүнхэлэлсэхэ арга­тай болоһондоо урмашажа, зүбшөөлөө үгөөд, мэдээсэл бүридхэжэ эхилээ һэмби. Теэд Түбэдтэ шажанай һургуули түгэсхэхэ үедөө тэндэ­хи ламанартай хэдэн үдэрэй туршада шойро хаялсажа, бултыень буляад, хороолгохо­ёо байтарнь, Шалсаана буу­рал баабай абарһан юм гэжэ арад зоной дунда тараһан түүхэһээ бэшэ, Галшиев ту­хай ондоо бодото баримта олдохогүй байшоо. Тэрээн­тэй түрэлэй һэльбээтэйбди гэдэг зонойшье дунда то­дорхой мэдээсэл дурадхаад орхихо хүнүүд үгы болонхой. Ямар юумэндэ үндэһэлжэ, фильм бүтээхэ гээшэбиб гэжэ һанаа үнөөн боложо, зобожо байтараа, ехээр ха­лууршооб. Эгээл тэрэ үбдэжэ байхадаа, дэмырээ хүн гүб, зүүдэлээ гү, зүгөөр сценари бэшэхэ гол бодолнууд тол­гойдом орожо ерээ.

- Яагаа һонин юм бэ! Хөөрэжэ үгэхэ гүт?

- Бүхы сценарияа хөөрэжэ орхихогүй хүн аабзаб, гэ­бэшье гол нюусаяа нээһүү - Эрдэни-Хайбзан Галшиев хара багаһаа лама болохо хүсэлтэй байгаагүй гэжэ та­амагланабди. Залуудаа олон эндүү гаргажа, харгыһаа хадуурхаяа ябатарнь, ню­тагайнь газар уһанай эзэд сабдагууд урдаһаань татажа, хойноһоонь түлхижэ, хоёр тээһээнь тэлэжэ, зүгыень ха­руулжа, зүб мүрыень олгожо үгэнэ.

- Тон юунэй болоһыень тодорхойгоор кино хараха­даал мэдэхэт гэжэ гү?

- Галшын Эрдэни гэжэ эрид хатуу абари зантай, эрэлхэг зоригтой хүбүүн нэгэ баян хүнэй эхэнэртэй холбоорилдоно. Тиигэжэ тэрэнь үбгэндөө баригдаад, һүхөөр сабшуулжа алуулна. Үхэһэн эхэнэрэй һүнэһэн Эрдэнидэ һанаагаа зобожо: “Гэнтэ дайсан дээрмын ерээ haa, нимгэн хаалгаар яажа хаахаб? Тэрэшэлэн hангай гэрэй үүдыешье хэрэмэй үүдэн мэтэ бэхилэ”, – гэжэ захина. Иимэ аргаар Эрдэни-Хайбзан Галшиевай гол зо­хёол болохо “Бэлигэй толи­до” ороһон һургаалнуудые гаргаабди. Бүхыдөө долоон субашад тайлбарилагдаа.

- Зоригтой алхамуудые хээ байнат. Теэд арад зон, илангаяа шажанай түлөөлэгшэд эдэ бүгэдыетнай хэр зэргэ хүлеэн абаха ааб? Буруу­шаагдажа болохоб гэжэ зүрхэ алданагүй гүт?

- Ба­римтата фильм хэхэ гэһэн зорил­готойгоор ажал эхилһэн аад, һүүлэй һүүлдэ фэнтези түхэлэй богони хэмжээнэй фильм бүтээбэлди даа. Уран һайханай кино һэн тулань, иигэжэ өөрынгөө һанамжа бодолнуудые үргэнөөр хэ­рэглэхэ эрхэтэйбди. Гэбэ­шье гол дүрэмнай үндэр санаартан, дооромбо лама ушарһаань тон үлүү гараагүйбди гэжэ һананаб. Манда хандаһан Дандар лам­багай өөрөө Галшиев боложо наадаа.

- Нээрээ, зүжэгшэдөө нэрлыт. Олоной танил одод бии гү? Киногоо хаана буулгаабта?

- Эрдэни-Хайбзан Галши­евай тоонто гэжэ тоолог­додог Ородой-Адаг нютаг­та буулгаабди. Тэндэмнай хүннүүгэй үеын хүүр бу­лашанууд олон. Урдандаа мүнгэ олзоборилдог байһан уурхай байна, тэндэнь зарим зэр зэбсэгһээ эхилээд, элдэб юумэнэй үлэгдэлнүүд хэб­тэнэ... Юрэдөөл, тэрээгүүр ябажа байхада, үни холын үльгэр түүхэ һэргэшэһэн мэтээр үзэгдэнэ. Мүн кинодо наадаһан зон тухай хэлэхэ болоо һаа, мэргэ­жэлтэ зүжэгшэдые хабаадуулаагүйбди, Хэжэнгэ нютагай юрын лэ арад зон дүрэнүүдые гүйсэдхөө. Тэ­дэнэй дунда малшад, һургуулиин үхибүүд, захиргаа­най ажалшадшье бии.

- Тэдэниие шэлэжэ абахада, хүшэр байгаа ёһотой...

- Өөрөө Хэжэнгын хүн хадаа зониие таниха байжа, энэ рольдо тэрэ таараха гэжэ ту­хайлаад дурадхаа һэмби. Жэшээлхэдэ, Уһанай лус сабдагые наадаһан Номина Цырендылыковагай хэдэн жэлэй саана тайзан дээрэ дуу дуулажа ябахадань, ямар хурса харасатай басаган гээ­шэб гэжэ адаглаһан байгааб. Галшиевые наадаһан Барас Цыденов Дандар лама хоёр түхэл шарайгаараа адлиха­нуудшье һаа, мүн лэ нюдэ­нэйнь хараса ондоо. Нэгэни­инь залуу зандан наһандаа, эршэ хүсэн дундаа ябаһан - сог заляар дүүрэн харасатай, нүгөөдэнь ажабайдалай эреэ маряаниие үзэһэн – оюун ухаатай, онсо мэргэн хараса­тай.

- Кино гээшые хүнүүд зүжэгшэдэйл хүсөөр, тэ­дэнэйл абьяас бэлигээр бүтэшэдэг гэжэ бододог. Үнэн дээрээ ара талын ажал хангадаг мэргэжэл­тэд – кинооператорнууд, абяа, гэрэл тааруулаг­шад, монтаж-эблүүлгэ хэ­дэг хүнүүд - тон ехэ үүргэ дүүргэдэг ха юм. Тэдэнээ нэрлыт.

- Нээрээ, зүжэгшэдэй на­ада гурба-дүрбэн үдэрэй туршада буулгаһан аад, хэ­дэн һара соо компьютераар элдэб шэнэ онол аргануу­дые хэрэглэн эблүүлээбди. Видео буулгаха, монтаж хэхэ ажал Михаил Цыренов, Николай Елизов гэгшэд да­ажа гараа. Залуушье һаа, яһала дүршэлтэй болоһон эдэ хүбүүдтэй хамта олон хэрэгүүдые бүтээгээбди. Бүри һаяхана суута барилдаашан Олег Алексеев тухай баримтата фильм дүүргэжэ, харагшадай һонорто хүргөөбди.

- “Буряад үнэн” сони­ной уншагшадта Таниие тобшохоноор танилсуул­хамни гэхэдээ, сэтгүүлшэн, зүжэгшэн, продюсер, Ара­дай Хуралай гэшүүнэй туһалагша гээд лэ, олон ажал мэргэжэлыетнай дурдаха ёһотой болоходоо, энэ удаа найруулагша гээд лэ тодорхойлоо һэмби. Өөрөө өөрыгөө хэмби гээд нэрлэхэбта?

- Би Зүүн Сибириин гүрэнэй соёлой академидэ Вик­тор Русинов, Туяна Бада­гаева гэгшэдэй хүтэлбэри доро һуража, 1996 ондо “театрай найруулагша” гэһэн мэргэжэлтэй боложо гараа һэмби. Һуралсалаа үргэлжэлүүлхэ гээд, Мо­сквагай гүрэнэй соёлой ехэ һургуулиин Кино болон телевидениин институдта ороо һэм. Тэндэһээ бусаад, Яхад орондо телевидени­дэ хүдэлөөб, удаань Улаан- Үдэеэ ерэжэ, эндэхи бүхы телекомпанинуудтай нягта харилсаатайгаар мүнөө бо­лотор ажаллаһаар байнаб. Хажуугаарнь “Үндэр” гэжэ студи байгуулаад, барим­тата болон уран һайханай фильмүүдые буулганаб.

- “Бэлигэй зам – хүндэ зам” гэһэн кино тухайтнай хөөрэлдөөндэ бусахадаа, хэзээ, хаана тэрэниие хара­ха гээшэбибди гэжэ асууял даа.

- Хэжэнгын дасанай ламанар Буряадай Заса­гай газарай Захиргаанай үндэһэтэнэй хорооной буря­ад хэлэ һэргээн дэлгэрүүлхэ зорилготойгоор эмхидхэһэн грантын мүрысөөндэ хаба­адажа, 100 000 түхэригэй дэмжэлгэдэ хүртэһэнэйнь ашаар энэ кино бүтэбэ гэ­эшэ. Гадна аймагай захир­гаан, Ородой-Адаг нюта­гай арад зон аргагүй ехэ туһаламжа үзүүлээ. Аймагай соёлой байшанда хүдэлдэг уран зураашад Алла Ми­хайлова, Полина Суворова гэгшэдтэ, мүн хэдэн үдэрэй туршада Ородой-Адаг ню­тагта байрлажа ажалла­хадамнай, хүндэмүүшэ һайханаар хүлеэжэ абаһан Дамбаевтанай бүлэдэ онсо баяр хүргэхэ хүсэлтэйб. Ха­рин киногоймнай хэзээ, ха­ана гараха тухайнь мүнөө дээрээ тодорхой болоодүй байна. Элирхэдэнь, Фейсбук-хуудаһандаа, мүншье бусад аргаар заатагүй соносхохоб гэжэ үгэеэ үгэнэб.

- Тэсэжэ ядан хүлеэхэбди. Һонирхолтой хөөрөө дэлгэһэндэтнай баяр хүргөөд, ажал хэрэгтээ ам­жалта туйлан, арад зони­ие баясуулан ябахыетнай хүсэел даа.