​​«Алас Дурнын гектар» ажал хэхэдэ туһалха

Намарай эхин һарын нэгэнэй мэдээгээр “Алас Дур­нын гектар” гэһэн программаар Буряад Уласайнгаа дэбисхэр дээрэ газар абаад, ажал хэхэ, ажабайда­лаа түхеэрхэ, ажахы эрхилхэ зорилготойгоор 1335 ню­тагаархиднай мэдүүлгэ барижа, засагай зургаануудта хандаһан байна.

Хүн бүхэн абаха аргатай

Энээн тухай Буряад Ула­сай Эд зөөриин болон газа­рай харилсаануудай яаманай газар бүридүүлгын болон газар ашаглалгын таһагай дарга Дмитрий Булнаев мэ­дээсэбэ.

“Алас Дурнын гектар” гэһэн программа манай уласта августын эхинһээ бэелүүлэгдэжэ эхилэнхэй. За­сагай зургаануудта, гүрэнэй болон нютагай засагай туһа хангамжа үзүүлхэ тала­ар уласай олон һалбарита түбэй (МФЦ-гэй) аймагууд­тахи һалбаринуудта, аймагу­удай захиргаануудта гектар газар абаха тухай мэдүүлгэ бариһан табан эрхэтэд­тэй газарай участогуудые түлөөһэгүйгөөр ашаглаха тухай хэлсээнүүд баталаг­даад байна. Тарбагатай ай­магта 4 хүнтэй, Загарайда - 1 хүнтэй.

Мэдүүлгэ бариһан зондо газар үгэхэгүй гэжэ шиидхэ­бэри мүнөө дээрээ абтаагүй. Юундэб гэхэдэ, хүн бүхэн абахаяа һанаһан газарайнгаа зураг мэдүүлгэдэ хабсаргажа үгэхэ гуримтай юм. Хаана байһан участок бэ гэжэ тэн­дэнь хараатай байха ёһотой. Тэрэ зурагыень тусхайта албан шалгажа, зэргэлээд байһан газартаяа зураг дээ­рээ дабхасанхай гү, али үгы гү гэжэ заатагүй элирүүлдэг. Мүн баһа өөрсэ аргаар хэрэ­глэгдэхэ дэбисхэр бэшэ бэзэ гээд мэдэгдэдэг. Хэрбэеэ ти­имэ байгаа һаань, энэ ажал ябуулдаг албан мэдүүлгэ бариһан хүндэ ондоо, ха­маг эрилтэнүүдтэ таарама, сүлөө газар абахыень дурад­хана. Энэ ушарта мэдүүлгэ бариһан эрхэтэн тэрэнииень абаха, үгыгөө өөрөө шиидэ­дэг. Арсаал һаань, тэрэ хүндэ газар үгтэдэггүй. Гэхэтэй хамта, гектар газар абаха эр­хэнь тэрэ хандагшада үлэнэ.

Нэгэ хүн наһан соогоо нэ­гэл дахин түлөөһэгүй иимэ газар абаха эрхэтэй. Тэрэнь нэгэ гектарһаа үлүү ехэшье, багашье байха ёһогүй. Ган­са гансаараашье, 10 хүрэтэр хүнүүдтэй хамтараадшье мэдүүлгэ барижа, зэргэлээд байһан газарнуудые абаха­дань болоно гээд уласайм­най Эд зөөрин болон газарай харилсаануудай яаманай мэргэжэлтэд тайлбарилба.

Байшан бариха дуратайшуул олон

Мүнөө дээрээ ороод байһан мэдүүлгэнүүдые ха­рахада, ниислэл хотодомнай дүтэ оршодог Ивалга, Зага­рай, Тарбагатай аймагууд­та эгээл олониинь ороһон байха юм. Мүн баһа Байгал далайн эрьедэ байдаг Кабан­скын аймагта газар абаха ду­ратайшуул олон.

Ямар зорилготойгоор, юу хэхэеэ нютагаархиднай газар эринэб гэһэн асуудал­дамнай яаманайхид харюу­сахадаа, нэн түрүүн гэр бай­ра барихаяа һанаһан зониие онсолон тэмдэглээ.

Үмсын ажахы эрхилхэ дуратайшуул, хүдөө ажа­хыда ажал хэхэеэ һанагшад мэдүүлгэнүүдые элбэгээр бариһан байха юм.

Түхэреэн жэл соо һанажа үзэхэ

Энэ программын бусадһаа онсо илгаань гэхэдэ, абаһан газар дээрээ юу хэхэеэ жэ­лэй туршада элирхэйлжэ шиидэхэ арга боломжо бии. Хэрбэеэ анхандаа, мүнөөшье энэ программын дүримөөр бэшэ, юрын мэдүүлгээр га­зар абахадаа, тэрэниие яажа ашаглахаяа уридшалан мэ- дүүлжэ бэшэдэг һааб даа. Харин “Алас Дурнын гектар” абаһан хүн бүхэн тэрэнээ түлбэригүйгөөр ашаглаха тухай хэлсээ баталһанайнгаа удаа түхэреэн жэлэй турша­да бодожо үзөөд, 12 һарын хүсөөгүйдэ яажа тэрэ газа­раа ашаглахаяа шиидэдэг. Тиигээд хандаһан тусхайта албандаа бэшэмэл аргаар заатагүй дуулгаха ёһотой. 10 хоногой туршада тэрэни­иень хаража үзөөд, мэдүүлгэ абаһан албанайнь өөрынгөө данса баталжа, Росреестр руу эльгээхэдэнь, хайшан гэжэ хэрэглэгдэхэ аргыень газар бүридэлдэ оруулдаг гүрэнэй тобьёг руу бэшэг­дэхэ болоно. Табан хоногой туршада иимэ ажал бүтэхэ ёһотой. Урид баталагдаһан хэлсээндэнь хабсаргалта боложо, хожомынь газараа ондоогоор ашаглахаяа һанаа һаань, тусхай хубилалтануу­дые оруулхаар.

Абаһан газар дээрээ хуу­ляар хоригдоогүй ямаршье ажал эрхэтэн хэхэ аргатай. Тусхай зүбшөөл, гэршэлгэ, бүридхэл хуулиин ёһоор аб­таха ёһотой байгаа һаань, хубиин олзын хэрэг эр­хилхэеэ һанаһан зон тэрэ эрилтэнүүдтэнь тааруулжа хэрэглэхэ юм ааб даа.

Гэрһээ гарангүй, газартай болохоор

Холбоото уласай мэдэ­эсэлэй системэ хэрэглэжэ, “Алас Дурнын гектар” аба­ха дуратайшуул мэдээсэлэй «НаДальнийВосток.РФ» си­стемэдэ мэдүүлгэ сахим ар­гаар бариха ёһотой. Саарһан дээрэшье бэшээд, газар ху­баажа, зондо үгэдэг гүрэнэй болон нютагай засагай зур­гаан руу өөрөөшье абаашажа үгэхэдэ, шуудангааршье (по­чтоор) эльгээхэдэ болоно.

Газарые үмсэлһэн тухай шиидхэбэри бүридхэдэг фе­деральна албанда, гүрэнэй болон нютагай засагай туһа хангамжа үзүүлхэ талаар уласай олон һалбарита түбэй (МФЦ-гэй) хото, хүдөөгэй һалбаринуудта хандаха­да болохо юм. Мэдүүлгэ оруулһанай, албан туша­алтадай тэрэниие хаража үзэһэнэй түлөө түлбэри үгы.

Мэдүүлгэ дотор хан­дагшын нэрэ, обог, алдар, ажаһуудаг газарынь болон бусад дансануудтань байһан мэдээнүүд оруулагдаха ёһотой. Мүн тиихэдэ абахаяа һанаһан участогайнь газарай бүридхэлдэ оруулагдаһан ду­гаар (шэнээр бүридхэгдэхэ га­зар бэшэ һаань), тэрэнэй ута, үргэнэйнь хэмжүүр, хаанаһаа үгтэхэеэ байһан тухай мэ­дээн заатагүй бэшэгдэһэн байха зэргэтэй юм гэнэ. Мэдүүлгэдээ паспортын ху­улбари, шэнээр бүридхэгдэхэ ёһотой һаань, газарай зураг хабсаргажа үгэхэ хэрэгтэй.

Газарай асуудалнуудые шиидхэдэггүй засагай тад ондоо зургаанда мэдүүлгын ороһон байгаа һаа, тэрэ зур­гаан гурбан хоногой турша­да тэрэниие хэрэгтэй газар руунь өөрөө эльгээгээд, хан­дагшада бэшэгээр дуулгаха уялгатай.

“Алас Дурнын гектар” аба­ха тухай мэдүүлгэ бэшэһэн хүндэнь бусааха шалтагай үгы һаа, уялгалагдаһан зур­гаан ажалай 20 үдэрэй тур­шада тэрэниие хаража үзөөд, нэгэ гэбэл газар үгэхэ, үгы гэбэл, үгэхэгүй тухай ши­идхэбэри абаха болоно. Энэ дүрим хадаа үгтэхөөр бэлэн болонхой, тусхай дансатай газарнуудта хабаатай юм. Хэрбэеэ шэнээр бүридхэжэ, гүрэнэй бүридхэлдэ табиг­даха газар байгаа һаань, бүхы дансануудайнь бүтэхэ болзор тэрэл 20 үдэрэй тур­шада элирхэйлэгдэдэг.

Эрхэтэн бүхэн эрхэтэй

“Алас Дурнын гектар” гэһэн программаар манай гүрэнэй эрхэтэн бүхэн нэгэ гектар газар Алас Дурна зүгтэ абаха аргатай.

Манай Буряад Уласта ажаһуудаг хүнүүд ганса эн­дээ бэшэ, Алас Дурнын фе­деральна тойрогой 9 ню­таг можын дэбисхэр дээрэ түлөөһэгүй газар абаха эр­хэтэй. Амарай, Еврейн бэеэ дааһан, Магаданай, Сахали­най можонуудта, Камчат­кын, Примориин, Хабаров­скын хизаарнуудта, Саха (Яхад) Уласта, Чукоткын бэеэ дааһан тойрогто һуурижаха дуратайшуул манайшье эндэ олдожо магад.

Харин байгша оной ав­густын 1-һээ эхилжэ, 2020 оной февралиин 1 боло­тор ганса эндээ ажаһуудаг зон Буряад Уластаа газар бусадһаа түрүүн абаха арга­тай. Тэрээнһээ сааша Алас Дурнын тойрогой алишье нютаг можодо ажаһуудаг зон эндэмнай ерэжэ, га­зар эзэлжэ түбхинэхэ ар­гатай байха. Харин ерэхэ жэлэй августын 1-һээ бүхы Россиһаа зон ерэжэ, газар абадаг болохо юм. Тиимэһээ нютагаархиднай мэдүүлгэ уридшалан барижа, түрэһэн тоонто газараа эзэлжэ абаха шухала гээд һануулха дуран хүрэнэ. Миинтээр абтаһан газарайнгаа түлөө 5 жэ­лэй туршада татабаришье түлэхэгүй юм.

“Алас Дурнын гектар” абаха тухай асуудалнууда­ар тусхай албануудта хан­дахада, бэлэн. Интернет сүлжээндэхи сайтнууд дэ­эрэнь орожо, харюу бэдэр­хэдэ болоно. Аймаг бүхэндэ нээгдэһэн МФЦ-гэй һалбаринуудта, аймагуудай нюта­гай засагай захиргаануудта хандаад, хэрэгээ бүтээхээр.

Анна Огороднигой гэрэл зураг