​Авиационно техникумэй ажал – бултанда жэшээ

Багшанар һурагшадай ажалтай танилсана

Дунда мэргэжэлэй һуралсалай эмхинүүдэй захирал­нуудай зүблэлэй ээлжээтэ зүблөөн үнгэрөө. Эндэ зүблэлэй гэшүүд, Буряадай Худалдаа наймаанай-үйлэдбэриин палатын, Үйлэдбэрилэгшэдэй бо­лон олзын хэрэг эрхилэгшэдэй холбооной түлөөлэгшэд, ажалшадые хүлһэлэгшэд, дунда мэргэжэлэй һуралсалай эмхиин захиралнууд, Болбосоролой болон эрдэм ухаа­най яаманай түлөөлэгшэд хабаадаа. Тиин тэдэ гол түлэб дунда мэргэжэлтэдые бэлдэлгын шанар һайжаруулга ту­хай зүбшэн хэлсэһэн байна.

Зүблэлэй түрүүлэгшэ Олег Якимовай тэмдэглэһээр, дунда мэргэжэлтэдые бэлдэлгын ажал һайжаруулха арга олон, гэбэшье һуралсал болон дадхаан дүршүүлгые нэгэ доро хараалһан (дуальна) арга тон үрэ дүнтэй. Тии­хэдээ ажалда абаха ажахы болон дунда мэргэжэлэй һуралсалай эмхи суг хамта нягта харилсаа холбоотой­гоор ажалаа ябуулха болоно. Зүблэлтэ сагай үедэ мэргэ­жэлтэдые иигэжэл бэлдэдэг байһан ха юм.

Мүнөө сагта дэлхэйн түрүү гүрэнүүдтэ энэ арга эгээл эрхим гэжэ тоологдо­жо, дунда мэргэжэлтэдые бэлдэлгын ажал ябуулагда­жа эхилээ. Буряадтамнайшье тус арга нэбтэрүүлэгдэжэ байнхай. Тиин энэ талаар ажал хэр бэелүүлэгдэжэ бай­наб, һайн таланууд болон дутуу дунданууд тухайнь сугларагшад хэлсээ.

Тус зүблөөн Авиационно техникумэй дэргэдэ үнгэрөө. Нэн түрүүн бүгэдэниие Ави­азаводой ажаябуулгатай, эрхилэгдэжэ байһан шэнэ ажал хэрэгүүдтэй танилсу­улаа. Удаань сугларагшад техникумэй лаборатори бо­лон һуралсалай дүршүүлгын ажалай таһагуудаар ябажа, һурагшадай хэжэ байһан ажал үзэбэд. Эндэ заводто хэрэглэгдэдэг түхеэрэлгэнүүдтэл тон адли аад, бага­хан хэмжээнэй һуралсалай жэшээтэ хэрэгсэлнүүд тодхо­отой. Тиигэжэ һурагшад Ави­азаводой хүдэлмэришэдэй хэдэг ажалда дүршэлтэй бо­лоно гээшэ.

- Энэ һуралсалай эмхи­дэ һуралсал ба дүршүүлгэ хоёрые хамтаруулһан арга хэрэглэгдэнэ. Бидэ мүнөө ду­туу дундануудыень бодото дээрэнь хаража, зүбшэлсэхэ аргатайбди. Ажал дурадхаг­шад энэ техникумтэй үгэеэ ойлгосолдонхой юм. Завод мүнгэ зөөриеэ гаргашалжа, энэ үнэ сэнтэй түхеэрэлгэ та­бяад байна. Тиигэжэ оюутад һуража байһан мэргэжэлдээ бодото дээрэ дүршэлтэй бо­лоно, - гэжэ Олег Якимов мэ­дээсэбэ.

Авиационно техникум ха­даа авиазаводые дунда мэр­гэжэлэй хүдэлмэришэдөөр хангадаг гол эмхи юм. Мүнөө жэл заводто 220 шэнэ ажалта һуури бии болохо, бүхыдөө энэ жэлдэ 800-гаад ажалшад хэрэгтэй.

- Тус техникум дүүргэгшэд һайн мэдэсэтэй, бо­дото үйлэдбэритэй танил байха ёһотой. Һуралсалаа дүүргээд, ажалда ороходоо, удаан дадажа, дүршэжэ, са­гаа гээжэ байнгүй, дары түргэн ажаллажа эхилхэ хүдэлмэришэд бидэндэ хэ­рэгтэй, - гэжэ Авиазаво­дой ажалта һууринуудай таһагые даагша Анатолий Баракин мэдээсэбэ.

Германи гүрэнэй дүршэл шэнжэлжэ, өөһэдынгөө дүй дүршэл дээрэ түшэглэн, иимэ түхэлэй һуралсалай арга хэрэглэжэ эхилээ юм. Заводто бэелүүлэгдэдэг бүхы ажал энэ һуралсалай эмхиин лаборатори соо “дабтагдана”. Энэ түхеэрэлгэдэ завод 54 сая түхэриг гарга­шалжа, техникумдэ дамжу­улаа. Гадна Буряад Уласай бюджедһээ һуралсалай бай­шангынь заһабарилагдаа.

Техникумэй захира­лай һуралсалай талаар ор­логшо Борис Дармаевай тэмдэглэһээр, тэдэ түхеэрэлгэнүүдэйнь ашаар эр­дэм мэдэсэеэ бэхижүүлхэ, шудалһанаа бодото хэрэг дээрэ хэрэглэжэ туршаха аргатай болоһоор, һурагшад бүри оролдосотойгоор һурадаг, һонирходог болоо гэжэ.

- Үхибүүд наашаа һурахаяа ерэхэдээ, авиационно тех­никум хадаа огторгой руу ниидэхэбди, харин басагад стюардесса болохобди гэжэ һанадаг шахуу байгаа. Ха­рин бодото дээрэнь шэлэһэн ажалтаяа мүнөөнһөө танилсадаг болоһониинь һайн даа, - гэжэ тэрэ хөөрэбэ.

Ажахынууд һуралсалай эмхинүүд руу нюргаараа харанхай

- Мүнөө ажал үгэгшэд һуралсалай эмхинүүд руу нюргаараа харан­хай. Дүй дүршэлөөрөө за­луу ажалшадтай хубаал­даха аха захатаншье үгы. Һурган хүмүүжүүлэгшэдые һэргээхэл хэрэгтэй. Анхан тэдэ залуу мэргэжэлтэдтэ болон ажахыдаашье гори­тойгоор туһалдаг байгаа. Ехэ үйлэдбэриин ажахынууд мэргэжэлтэдые бэлдэ­хэ хэрэгтэ хамһалсахадаа, һүүлдэнь эрдэм мэдэсэтэй, бэрхэ хүдэлмэришэдые ажалда хүлеэн абаха болоно бшуу, - гэжэ Дунда мэргэжэ­лэй һуралсалай эмхинүүдэй захиралнуудай зүблэлэй түрүүлэгшэ Олег Якимов тайлбарилба.

Өөрөө Олег Васильевич Кабанск аймагай Селен­гинск һууринай политехни­ческэ техникумэй захирал юм. Тус техникум үндэһэн ажахытаяа - Сэлэнгын ЦКК- тай мүнөө болотороо суг хамта ажалаа ябуулдаг.

- Тус комбинат мэргэжэл­тэдые бэлдэхэ хэрэгтэмнай туһалдаг, тиимэ шэглэлээр тэды мэргэжэлтэд хэрэгтэй гэжэ захил хэдэг. Тэрээгэ­эрнь оюутадые абаха түсэб табихадамнай, зохистой мүнгэн һомологдоно бшуу. Бидэндэ һурагшад дуталда­даг, - гэжэ Олег Якимов мэдэ­эсэбэ. - Гүрэнэй засаг түрын табиһан эрилтэдэ таарама ажал ябуулхые оролдонобди. ТОП-50 гээд оршон үе сагта тон хэрэгтэй мэргэжэлнүүд тодоруулагданхай. Тус про­граммада орохо гэжэ бэлдэ­жэл байнабди.

Дунда мэргэжэлэй һуралсалай эмхинүүдтэ шиидхэгдээгүй асуудал­нууд олон. Бүхы юумэн һэлгэнэ, хубилна. Зарим мэргэжэлнүүд мүнөө сагта хэрэггүй болошоно. Шэнэ оньһото ажахынууд нээгдэ­жэ, тэндэ хүдэлхэ шэнэ мэр­гэжэлтэд хэрэгтэй болоно. Харин тэдэ мэргэжэлнүүдээр манай эндэ һургадагшьегүй. Тиихэдэ ажалаар хангал­гын асуудал бэрхэшээлтэй. Хэрбээ мэргэжэлтэдые бэл­дэлгын захил байгаа хадаа тэдэниие заатагүй ажалаар хангахал ёһотой. Теэд зарим­даа мэргэжэлтэдые бэлдэ­жэ гаргатарнь, захил хэһэн ажахынуудайнь хаагдашаха ушар тохёолдоно.

- Эдэй засагай эрил­тэ хараадаа абан, мүн ажаһуугшадай тоо ба­римта дээрэ үндэһэлэн, һурагшадайнгаа тоо оло­шоруулха шухала. Хүн зо­ной түрэлгэ дээшэлнэ, харин үйлэдбэриин ажахы­нууд олошорногүй. Тиимэһээ бидэ захилаар бэлдэгдэхэ ёһотой тооһоо үшөө 30 хубя­ар үлүү һурагшадые һургаха эрхэтэй болонхойбди. Эдэй засагай эрилтын хажуугаар, ниигэмэй, түрэлхидэй эрил­тэ гэжэ бии бшуу, - гэжэ тус Зүблэлэй түрүүлэгшэ тайл­барилба.

Ажалаар хангалга һайжарха

Һуралсал дүршэлгэ хо­ёрые тэгшэ хараалһан ар­гын ашаар мэргэжэлтэдые ажалаар хангалгын бэрхэшээлнүүд усадхагдаха зэргэтэй. 2016 ондо Ави­азавод техникумэй һурагшадтай туршалгын ажалай хэлсээнүүдые баталһан юм. Тиин нёдондо зарим үхибүүд энэ заводто хахад үдэрэй туршада ажалладаг байгаа. Заводой хүтэлбэрилэгшэдэй хэлэһээр, һурагшадые бул­тыеньшье хахад үдэрэй тур­шада ажалда абаха аргатай.

Һүүлэй үедэ 9-дэхи ан­гиин һүүлээр дунда мэргэ­жэлэй һуралсалай эмхидэ орогшод ажабайдалдаа ам­жалтатай, бусадһаа урагша­тай гэлсэдэг болонхой. Энэ­энииень сүлжээ холбооной мэдээсэлнүүдшье гэршэлнэ.

- Бидэ дээдэшье, ехэ­шье һургуули бэшэ ха юм­бибди. Һурахаяа ерэһэн үхибүүдтэ сүлөө саг үгэбэшье, ажаһуудалдань, һуралсалдань ходол анхаралаа хандуулжа, тэдхэжэ байдагби. Аргаахан дадхаажа, томошуулай юр­тэмсэ руу оролгодо туһална гээшэбди. Тэдэ дунда мэргэ­жэлтэй болоод, хүдэлжэ эхилнэ. Тиигэжэ дээдэ мэргэжэл абагшадһаа түрүүн ажабай­далдаа түбхинэжэ, хүл дээ­рээ гарана, - гэжэ Авиаци­онно техникумэй захиралай һуралсалай талаар орлогшо тэмдэглэбэ.

Һуралсал дүршэлгэ хоё­рые зохилдуулан тааруул­хада, бултанда һайн гээшэл даа. Ажахы һайн мэргэжэл­тэдтэй болоно, ажалшад ажалдаа дүршэнэ, гүрэнэй мүнгэн зөөришье хии һаланагүй бшуу.

Дутуу дунданууд хэзээдэшье бии

Зүблэлэй зүблөөнэй үедэ иимэ түхэлэй һуралсалай һайн таланууд ба дутуу дунданууд тухай хэлсэгдээ. Гүрэнэймнай Юрэнхылэгшэ шэнэ үе сагай техническэ эрдэм мэдэсэтэй мэргэжэл­тэдые һургаха гэһэн эрил­тэ табина бшуу. Тэдэнии­ень дүүргэхын тула ТОП-50 гэһэн ФГОС-ой һуралсалай программа бэелүүлэгдэжэ эхилээ. Тэрэнэй ёһоор, тех­ническэ мэргэжэлтэдые һайнаар бэлдэхэ, һуралсалай шэнэ оньһото аргануудые хэрэглэхэ болон һуралсалай таһалгаряагүй ябаса хангаха болоно. Эдэ бүгэдые имаг­тал шэнэ аргын һуралсал хангажа шадаха гэжэ түрүү хүгжэнги гүрэнүүдтэ гэршэлэгдээ.

- Гэхэ зуура, бидэ даб дэ­эрээ олон бэрхэшээлнүүдтэй дайралданабди. Дунда мэр­гэжэлэй һуралсалай эмхинүүд ажалай дэлгүүртэй харилсаагүй байна, ажал ду­радхагшад һуралсалай үйлэ хэрэгүүдтэ оролсохоёо һана нагүй, һуралсалай эмхинүүдые дэмжэнэгүй, - гэжэ Борис Дармаев ойлгуулба.

Һурагшад мэргэжэлдэ дүршэхэ практикаяа га­рахын тула ажалда орожо шаданагүй, ажахынуудта тэ­дэндэ ажалта һуури үгы, оюу­тад оньһото түхеэрэлгэнүүд дээрэ хүдэлхэ эрхэ үнэмшэлгэгүй, мэргэжэлдээ дүршэхэ һуралсалай лабораторину­удшье үгы. Үшөө нэгэ гол шалтагаан - мүнгэн зөөриин дуталдалга.

- Манай гүрэнэй олзын хэрэг эрхилэгшэд ажал­шадые бэлдэлгэдэ мүнгэ һомолхоёо һананагүй, тии­гэжэ байха үлүү мүнгэншье үгы. Тэдэнтэй удаан болзо­рой хэлсээнүүдые батал­хань бэрхэшээлтэй. Мүн Буряад Уласай хуулиин ёһоор, һурагшадые ажалда хабаадуулан дүршүүлһэнэй түлөө налог түлбэриин хүнгэлэлтэнүүдшье үгы ха юм даа, - гэжэ техникумэй һуралсалай талаар орлогшо баримталба.

Авиазаводой ажалта һууринуудай таһагай дарга Анатолий Баракин настав­нигуудай ажал тухай ду­туу дундануудые тоолобо. СССР гүрэнэй үе сагта ажа­хы бүхэндэ дүршэл ехэтэй хүдэлмэришэд һая эхилжэ байһан залуу мэргэжэл­тэдтэй гү, али һуралсалай дүршэл абахаяа ерэһэн ою­утадтай дүршэлөөрөө ху­баалдажа, ажалай үргэн харгыда гаргадаг бэлэй. Тэдэниие ганса ажалдань бэшэ, мүн ажаһуудалда дүршүүлхэ, ёһотой эрхэтэ­дые хүмүүжүүлхэ хэрэг һайн лэ хэмжээндэ байгаа бшуу.

- Мүнөө тиимэ хүнүүд үгы. Дүй дүршэлтэй ажалшад за­луушуулые ямар юумэндэ һургахаяашье мэдэхэһээ бай­ха, тэдээнтэй хөөрэлдэжэшье, хэлэеэшье ойлгосолдожо биранагүй. Техникум соо тодхогдоһон үнэ сэнтэй түхеэ- рэлгэнүүдшье бүхы хүсэндөө ашаглагданагүй. Юундэб гэ­хэдэ, тэдээн дээрэ хүдэлхэ, үхибүүдые һургаха багшанар дуталдана, - гэжэ тэрэ тайлбарилба.

Зүблөөнэй түгэсхэлөөр хэдэн шиидхэбэри абтаа: Авиационно техникумдэ бэелүүлэгдэжэ байһан һуралсалай аргые бусад эмхинүүдтэ нэбтэрүүлхэ, ажал дурадхаг­шадтай харилсаа холбоотой­гоор хүдэлхэ, һургуулиин һурагшадай дунда ажалай мэргэжэлнүүдые хүндэтэй болгохо, ойлгууламжын ажал ябуулха, ажалайнгаа ашаг үрэ дээшэлүүлхэ. 

Цырегма Сампиловагай гэрэл зураг