​​Эрхэ байдал эрид хубилха гү?

Энэ жэлэй эхинһээ гүрэн доторнай «Хүдөөгэй багша» (Земский учитель) гэжэ түсэл зохёогдоод бэелүүлэгдэжэ байна. Хүдөө гаража багшалхаяа hанаhан мэргэжэлтэн гүрэнэй Гэгээрэлэй яаманда мэдүүлгэ барижа, шэлэн абалгын шата дабажа ерэhэн бэеэрээ 1 сая түхэриг абаха болоно. Харин Алас Дурна зүгэй тойрогто хүдэлхэ багшанар 2 сая түхэригтэ хүртэхэ. Энэ мүнгэеэ яагаад гаргашалхаяа тэдэ өөhэдөө мэдэхэ болоно. Үнэн дээрээ энэ түсэл бүхы бэрхэшээлтэ асуудалнуудые дүүрэн шиидхэжэ шадаха гү?

Бүридхэл эхилээ

Буряад Уласта энэ түсэл бэелүүлгэдэ 60 сая түхэриг һомологдожо, 30 багшанар хүдөө байгаа hургуулинуудта эльгээгдэхэ. Мүнөөдөө багшанар аза талаангаа туршахаяа туха сүлөөгүй саарhа дан­саяа суглуулжа, бүридхэжэ байнхай­нууд.

Энэ түсэлдэ хабаадаха багшанар zemteacher.edu.ru портал орожо, сахим аргаар бүридхэлдэ абтаха ёһотой. Тэрэнэй һүүлээр Буряад Уласай Мэдээсэл бүридхэлгын түбтэ өөрөө ерэжэ, саарһа дансануудаа тушааха. Мүнөөдэрэй байдалаар 456 хүн сахим аргаар бүридхэлдэ абтаа, харин өөрөө ерэжэ тушааһан зоной тоо оройдоол 21 болоно. Буряад Уласай Мэдээсэл бүридхэлгын түбтэ ерэжэ, дансануудаа тушаагаагүй болбол энэ хүн түсэлдэ хабаадагша гээд тоологдоногүй. Урилдаанай дүнгүүд байгша оной апрель һарада соносхогдохо юм. Гэхэ зуура Буряад Уластамнай бүхыдөө нёдондо жэлэй һүүл һарын мэдээгээр 246 багша дуталдана, 184-иинь хүдөө аймагуудай һургуулинуудта.

- Би нёдондо «хитад хэлэн» гэhэн шэглэлээр hуража, БГУ-гай Зүүн зүгэй дээдэ һургуули дүүргээб. Урид Багшанарай колледждо англи хэлэнэй багшын мэргэжэл шудалжа гарааб. «Хүдөөгэй багша» гэhэн түсэл тухай дуулахадаа, оролсоод туршаха байна гэжэ шиидээб. Хэрэгтэй данса саарhанайнгаа ехэнхииень суглуулааб, үшөө сүүдлүүлээгүйб гэhэн саарhа МВД-hээ абаха хэрэгтэй. Тэрэнь hара соо бүтэдэг юм байна. Тиихэдэнь мэдүүлгэеэ ошожо тушаахаб. Олон зон энэ түсэлдэ этигэнэгүй, ноёд hайд өөһэдынгөө зоноо оруулаад дүүрэхэ гэлсэнэ. Һүүлэй үедэ ходо хэлсэжэ байдаг болоhон тэрэ «Баяр нагасын» түлхисэгүй намда талаан тудаха юм гү? Юуншье hаань, оролсожо үзэхэмни. Шэлэн абалгын дүнгүүдээр үнэн дээрээ «Баяр нагаса» бии гү гэжэ элирхэ, - гээд, залуу багша Туяна Нестерова hанамжаараа хубаалдана.

Бэрхэшээлэй үрэһэн

Хүдөө байгаа hургуулинуудта hурагшад үсөөржэ, хүдэлхэ багшанар дуталдажа эхилhээр үнинэй. Зарим hуралсалай гуламтанууд үхибүүдэй үсөөнhөө боложо, бага хэмжээнэй гэжэ бүридхэлдэ абтана. Бүри хаагдаха ушарнуудшье тохёолдоно. Теэд хүдөөдэ үлэhэн үсөөн тоото hурагшад багшанарай дутагдалhаа боложо, хүсэд дүүрэн эрдэм мэдэсэ абаха эрхэдэ хүртэнэгүй.

Байгаа энэ бэрхэшээлнай үсэгэлдэр бии болоод обооржо гараа бэшэ. Гушаад жэлэй саада тээ томо гүрэнэймнай hалан hандархада, энэ бэрхэшээлэй үрэhэн таригдаа. Юртэмсэ дэлхэйдэмнай юумэн бүхэн бэе бэетэеэ нягта холбоотой байдаг гээд ойлгохо хэрэгтэй. Томо-томо ажахынуудай хаагдахада, хүдөөдэ байгаа арад зон ажалгүй болоо hэмнай даа. Үе наhаараа хүдөөдэ үри hадаhадаа үдхэжэ hууhан арад түмэмнай хоолойгоо тэжээхэ арга бэдэржэ, хото руу тэгүүлээ. Тиихэдэнь багшанар баһал ажал бэдэржэ, нютагhаа гаража ошохо баатай болоо бшуу.

Ашагтай байхань асуудалтай

Бэшүүрэй аймагай Хонхоло нютаг бага хэмжээнэй hургуулитай. Тэндэнь оройдол 25 хүүгэд hурадаг юм байна. Анхандаа энэ нютагта эхин классай hургуулида анги бүхэндэнь 20-25 багашуул hурадаг байһан юм.

- Мүнөө бидэ 4 багша хүдэлнэбди. Хэдэн халуун амин hургуулидамнай үзэнэб, тэрэнэйнгээ ёһоор дээрэhээ мүнгэмнай ерэдэг. Бидэ олон жэлдэ хүдэлһэнэйхиие залуу багшанарта орходоо, салимнай нэгэ бага дээрэ. Манай хари хэлэнэймнай багша абаһаар оройдоол 4 мянга түхэриг һарадаа абагша һэн, харин мүнөө салингынь 6 мянга болонхой. Урмашуулгынгаа һанһаа багшанартаа адлирхуугаар энэ хубияа хубаагаад, ажалай түлбэриин доодо хэмжээндэ хүргэнэбди. Дээдэ һургуулиин һүүлээр ерэһэн багша иимэл бага салинтай байдаг. Бүхэли үдэртөө ажалдаа зүрхэ сэдьхэлээ үхибүүдтээ үгэжэ, оролдожо байхадаш, хэһэн хэрэгыешни иигэжэ сэгнэжэ байхадань, ямар залуу багша хүдэлхэеэ һанахаб? Гүрэн залуу мэргэжэлтэндэ 2 сая түхэриг үгэжэ байхадань, һайн лэ юм ааб даа. Эрдэм һуралсалай һалбарида тохёолдоһон энэ байдалые 30 багшада мүнгэ тараагаад, шиидхээд орхихогүйш. Эдэ багшанарай 5 жэлэй хугасаада багшалаа һаа, ехэл һайн. Диилэнхи ушарта залуу багшанар нарайлаад, 3 жэл соо амаралтада гараад, иигэн-тиигэн 5 жэлэйнгээ болзор дүүргээд, үнөөхил хото тээшэ эрьехэ. Минии нюдөөрөө хараһамнишье, таагаад үзөөшэмнишье тудаха байха, - гэжэ гуша гаран жэлдэ багшалжа байһан Хонхолын һургуулиин хүтэлэгшэ Жаргалма Цырендоржиева хөөрэнэ.

Олзуурхагшадшье олон

Теэд ажабайдалнай нэгэл хэбээрээ байна бэшэ. Юумэн бүхэндэ арга бэдэрэгдэжэ, гүрэн түрэмнай олохон түсэлнүүдые зохёожо, өөдэлхэ харгы руу залана. Тиихэдэнь арад зомнайшье өөрынгөө бэрхэшээлдэ дарагдаад, ганса-гансаараа хаясаанай бэшэбди гэжэ мэдэрнэ.

- “Хүдөөгэй багша” гэһэн түсэлһөө урид арга шадалаараа багаханшье мүнгэн, байра байдалшье хараалагдаха гэжэ байжа, багшанарые бэдэрэгшэ бэлэйбди. Мүнөө иигэжэ дэмжэжэ байхадань, баярлангүй байхын аргагүй. Хүдөө һууринда шэнэ залуу айл ерэхэдээ, ехэ һайн ааб даа. Хэдэн жэлэй туршада сүлөө, уужам һууринда ажаһуужа, үндэһөөрөөшье холбогдожо магадгүй, - гээд, Мухар- Шэбэрэй аймагай Болбосоролой хэлтэсэй дарга Бимба-Цырен Очиров хэлэнэ.

Хүдөөдэ һууха хүсэл мохооно

Тоонто нютагтаа түбхинэжэ, аша туһаяа хүргэһэйб гэжэ һанаһан зоной эрмэлзэлынь үнөөхил үхибүүдээ һайн һургуулитай болгохо, һайн эмнэлгэдэ хүртөөхэ аргагүйһөө боложо мохоно. Хотодо хүүгэд хэшээлнүүдһээ гадуур тамирай, уран һайханай болоод али олон нэмэлтэ һуралсал гарана. Харин юрын хүдөөгэй һургуулида иимэ юумэн үсөөн, заримандаа огтошье үгы.

- Би эхэ эсэгынгээ буусада адууһа малаа хараад, тэдэнэйнгээ ажал үргэлжэлүүлнэб. Би эндээл нютагтаа һургуулида һурааб, сэрэгэй албанһаа ерэһээр, эндээ түбхинөөб, хоёр алтан хүбүүтэйб. Хүбүүдни аймагай түбтэ һургуулида һурадаг. Нютагтаа һурабал, һайн ааб даа, харин манай эндэмнай багшанар үсөөн. Нэгэ багша хэдэн ондоо предмет заана, теэд яахабши даа иимэ сагай ерэһэн хойнонь. Хүн бүхэн хүүгэдтээ һайн һургуули үгэхые оролдодог ха юм, - гээд, Хурамхаан нютагай Доржо Бадмаев байһан соонь хэлэнэ.

Эмшэд дуталдахаяа болёо гү?

Хэдэн жэлэй урдахана “Хүдөөгэй эмшэн” гэһэн түсэл зохёогдожо, баһал 1 сая түхэриг мүнгэн хүдөө һуурин ошожо хүдэлһэн эмшэдтэ үгтөө бэлэй. Тус түсэлэй бэелүүлэгдэжэ эхилһээрнь, хүдөөдэ эмшэдэй талаар байдал үлүү ехээр һайжараагүй гээд, хүн бүхэмнай хаража байна. Хүдэлхэеэ ерэһэн эмшэд алибаа шалтагаанһаа боложо, заримдаа хэлсээнэйнгээ болзорой дүүрээгүй байхада, тэндэһээ болижо ошоно. Нүгөөдэнь 5 жэлэй дүүрэхэдэ, түрмэһөө сүлөөлүүлһэн хүн шэнги эрьеншьегүй хатаржа үгы болошоно.

Гүрэнэй засаг баряашад иигэжэ хүдөөгэй ажаһуугшадта нюргаараа бэшэ, харин нюураараа эрьежэ хараа һаань, гансашье болбосоролой, эмнэлгын һалбари бэшэ, харин бүхы талаараа өөдэлхэбди.

Буряад Уласай Засагай газарай мэдээсэлэй албанай гэрэл зураг