​​«Буржуухай хурьгаадай»

Хүбүүхэмни, буржуухай хурьгаадаймни, hургуулиhаа бусаба гүш? – гээд, Бадма үбгэн энхэ­рэн хүлгэнэ. Нюурайнь гүнзэгы уршалаанууд гансата миhэрэлдэжэ, шэнгэхэн ямаан hахалханиинь ба­яртайгаар ёдогошоно. - Мухаа, буржуухаймни, түнтүүгээ үгыш даа!

Теэд хододоо зулгыгаар таалуулдаг аша хүбүүниинь мүнѳѳ урдаhаань уралаа думпайлгаад, нюдэ шүдѳѳ үзүүрлэн, ууртайгаар хаш­харба:

- Намайе бэшэ хэзээдэшье «буржуухай хурьгаадай» гээд нэрлэхэеэ болигты! Аюр гэжэ нэрэтэйб, hанана? Дунда hургуули дүүргэхэеэ байнаб, томо болооб!

- Теэд, муха-аа, би ша­майгаа хара нарайhааш эрхэлүүлжэ, тиимээр нэрлэ­дэг ха юмбиб. Юундэ гэнтэ ехээр гомдобо, уурлаба гээ­шэбши?

- Танай «аша туhаар» на­майе бүхы зон «буржуухай хурьгаадай» гээд нэрлэдэг болонхой. Та намда тиимэ ара нэрэ зүүлгэжэ, бүгэдэ зоной наадан болгоот! Yшѳѳ зариманиинь: «Зольбын ээрүүгэй хурьгаадай!» гээд хоротойгоор нэрлэдэг. Яаха­даа манай обог Зольбоев юм бэ? Танай аба үнэн дээрээ Зольбо гэжэ нэрэтэй байгаа гү?

- Yгыб даа, эсэгэмни Зод­бо гэжэ нэрэтэй юм hэн. Хѳѳрхэймни, ехээр шаасал­даха, боосолдохо дуратай, мунса мэтэ хүдэр нюдарга­тай хүн юм hэн даа, - үбгэн hанаагаа алдана. - Тиигээд хара залуугаар олон үүдэн шүдэгүй болошоо hэн. 1930-аад онуудта абамни түрүүшынхиеэ паспорт аба­хаяа ошоод, «Зодбо» гэжэ нэрэеэ хэлэхэдэнь, шүдэгүй ушараар тэрэнь «Зольбо» гэhэн мэтээр дуулдаа хаш. Данса бэшэhэн ород эхэнэр удхыень ойлгохо бэшэ, шэ­хэндэнь дуулдаhаар лэ бэ­шээ бэзэ. Ород хэлэ бэшэг мэдэхэгүй абамни тиимэ хуулита нэрэтэй болоhоноо удаан ойлгонгүй ябаа. Yнэн дээрээ манай фамили Золь­боевууд бэшэ, харин Зодбо­евууд байха ёhотой байгаал даа…

- Минии аба, танай хүбүүн, юундэ дуугархадаа ээрэдэг бэ? Тиимэ үбшэн түрэhэн гү?

- Yгы-ы! Багадаа ямаршьегүй hайнаар дуугардаг hэн. Гансал ехээр зоходо­дог юм hэн. Сошооходо зо­ходохоо болидог гэжэ дуу­лаад, хүгшэн эжытэйшни ходо сошоодог hэмди. Сошо сошоhоор, тэрэмнай, нээрээ­шье, зоходохоёо болиһон аад, ээрүү болошоо юумэл даа. Ямаршье арга туhалаагүй.

Аюр хүндѳѳр hанаагаа ал­дан харюусана: «Мүнѳѳдэр суг хамта hурадаг Дарима басаган намда иигэжэ хэ­лээ юм: «Аюр, шамда нэ­гэшье басаган хадамда га­раха дурагүй байха. Ѳѳрѳѳ Зольбоева болохоhоо гад­на үхибүүдыень хүнүүд «зольбонууд» гээд наадал­хал». Тиихэдэнь хажуудань зогсоhон олон басагад шан­гаар энеэлдээ. Би гэрлэхэдээ, hамганайнгаа обогто орохоб.

Бадма үбгэжѳѳлэй ню­дэдынь шүбгэ мэтэ адаал­хайгаар ялалзаад, ямаан hахалынь ууртайгаар ёдого­шожо, бэень hалганаба.

- Хүб-аан! Yшѳѳ ухаагүй, гэнэхэн лэ ябанаш даа, - гээд, тэрэ аша хүбүүндээ аргадан хандана. Хүнэй нэрэ обогынь бэшэ, харин хэhэн хэрэгүүдынь шухала гэжэ нэгэтэ ойлгохол бай­хаш. Урдань, минии залуу­да, нютагтамнай Унгаранай, мүнѳѳнэйхеэр Унгаранов гэжэ дээрээ ахагүй баян ноён хүн суурхагша hэн. Тэ­рэниие hанахадаа, мүнѳѳшье hанаандам хии табиха тушаа бэшэ, харин тэрэ хүнэй сэ­сэн ухаан ба ажалша бэрхэнь hанагдадаг. Холо ойрын ню­тагуудай эгээл hайхан баса­гад Унгарановай хатан боло­хын тулада хоорондоо hайса тэмсэдэг hэн.

«Заа, таамаг бү зохёог­ты!», - гэжэ Аюр сухалтайгаар hɵɵргэдɵɵд, түргэн га­ража ошобо.

Хуйха шүдэн

Yйлсѳѳр түргѳѳр ал­халжа ябаhан хүбүүнэй ухаа бодолhоо ехээр гом- доод үлэhэн хүгшэн абынь дүрсэ яашье гаранагүй. Аюр hанаандаа тэрэнээ ехээр хайрлажа, зүрхэ сэдьхэлдэнь халуун шаналалай үгэнүүд аадар мэтэ адхаран нэбтэр­нэ: - Хүгшэн абамни, хүлисыт даа... Би нарай нялхаhаа хүгшэн эжы та хоёройнгоо энэрхы сэдьхэлээр бѳѳмэйлүүлэн ургааб. Энэ дэлхэй дээрэ эгээл дүтын, эгээл hайхан хоёрни, хэды оло дахин таанадаа гомдо­хоодогбиб! Миин шалюуржа, тоомоо таhараад зобоохо­домни, хододоо хүлисэдэг хайратайхан хүгшэн аба эжымни.

Нэгэтэ эхин шатын hургуулиин шаби ябахадаа, аягатай уhан соо хэһэн хэ­мэл шүдыетнай хулуугаа hэм. Yглѳѳгүүр бэдэрэл­гын болоходо, би аргагүй үнэн сэхэ нюдѳѳр хараад: «Мэдэхэгүй… Магад, үхэр хулгананууд хулуугаа. Хүршэ Сэпэлма абгайн нооhон ша­алинь үгы болоод, палаа­ха доронь байрлаhан үхэр хулганын уурхай соо олдоо hэмнай. Зулзагануудайнь доро дэбдеэтэй байгаа»,- гэжэ, мүнѳѳ эшхэбтэр гээ­шэнь, хэлээ бэлэйб. Удаань тэрэ хуйха шүдыетнай ню­усаар hургуулидаа асара­ад, хэшээлнүүдэй забhарта амандаа ёдойтор углажа: «Би вампирби!» - гэжэ байга­ад, басагадые айлгаа, шаш­хуулаа бэлэйб.

Баригдажа хэhээгдэхэhээ айhан ушараар хэшээлнүүдэй hүүлээр тэрэ шүдыетнай үйлсын томо шулуу­гаар бута сохижо хаяа hэмби. Гэртээ ерэхэдэм, та, хүгшэн аба, эдеэ хоол бариха, яриха хѳѳрэхэ аргагүй болошоhон, уруу дуруу, ууртай бай­гаа бэлэйт. Тиигээд шэнэ шүдэ захижа хүүлэтэрээ, ямар ехээр зобоо hэмта даа, хѳѳрхэймни! Гэмни­шье бэлээр элирүүлэгдэжэ, аба эжы хоёр аргагүй ехээр уурлаа hэн. Үмдэнэйнгѳѳ бүhѳѳр абын шабхадахаа hэдэхэдэнь, та намайе бэеэ­рээ халхалжа, таhа хорёод:

- Yшѳѳ ухаагүй гүлмэрхэн ябана ха юм. Хожомоо тоо­моо таhархаа болихо байха даа, - гэжэ хэлээ бэлэйт.

Хүгшэн аба эжы… Гүлмэрхэн бага наhандаа таанадай нюрганай саана хорго­доходоо, дэлхэй дээрэ эгээл найдамтай бүхэ аршалалта доро ороhон мэтэ байгша бэ­лэйб. Модохир ажалша гарну­удтнай намдаа эгээл зѳѳлэн ба энэрхыгээр үзэгдэдэг hэн.

Yшѳѳ дахин хүлисыт даа, хайратайнуудни… Хүгшэн эжын хүзүүндээ зүүhэн эрхиеэ мартаад, хахад үдэр гэр соогуур эсэтэрээ бэдэр­хэдэнь, би бүтүү энеэдэндээ хахажа байгаад, нюусаар адагладаг hэмби. Хаа-яа эр­хеэр шабхадуулдаг ушара­ар тиигэжэ хороёо гарга­даг hэн хаб. Тэрэл эрхеэрээ миниингээл түлѳѳ маани мэгзэмүүдээ уншадаг гэжэ тэнэг толгойдом ородоггүй hэн даа.

Пенсиингээ ехэнхи шахуу хубяар намда элдэб шоколад болон бусад амтатай эдеэ абадаг hэнта. «Амтатай хоол ехээр бү абагты. Шүдэниинь үбдэжэ зобоно ха юм», - гэжэ эжын хэлэхэдэ, танай: «Ми­нии амиды ябаа сагта энэ хүбүүн дура зоргоороо шоко­лад эдихээрээл эдихэ», - гэжэ харюусаhые мартадаггүйб.

Шэнэ жэлэй түрүүшын үдэрнүүдтэ ёлко доро Жабар Yбгэнhѳѳ бэлэгүүд - хэды олон гоё нааданхайнууд, ам­татай үзэсхэлэнгүүд байдаг hэм! «Жабар Yбгэн унтажа байхадашни, hэмээхэн та­бяад ошоо», - гэжэ хэлэхэ. Нэгэтэ би: «Жабар Yбгэниие бария! Yнэгэ, шандага агна­даг танай агнууриин хабха­ан табижа, Жабар Yбгэниие баряад, гэртээ байлгажа, үдэр бүри амтатай бэлэгы­ень эдидэг байхабди!» - гэжэ байгаад, удаан шашхаа, оли­моо табижа, тандаа хүндэрѳѳ hэмби. Та ехэ тэсэмгэйгээр юуб даа ойлгуулхын хажу­угаар: «Буржуухай хурьгаа­даймни, гүлмэрхэн ухаагүй ябанаш даа…», - гэжэ байгаад эрхэлүүлээ hэнта.

Ямар hонин онтохо үльгэрнүүдые хѳѳрэдэг hэмта. Нэгэтэ тантаяа хотын зоопарк ошоод, крокодил ха­раад, баhал тандаа хүндэрѳѳ, олиггүйгѳѳр бархираа hэм: «Алин гээшэб нүхэр Чебу­рашкань? Олоё, бэдэрэе!».

Энэ дэлхэй дээрэ эгээл hайханаар hанагдаха хүгшэн аба эжы хоёрни, хүлисыт даа намайгаа!

«Мультипаспорт»

Пенсиин шэнэ түхэлэй үнэмшэлгэнүүдые – пла­стикова картануудые абаад, яагаадшье хэрэглэхэеэ ойл­гожо ядахадатнай, би баhа тоомоо таhаржа хошонлон, иигэжэ заагаа hэм: «Пен­сионно жаса ошоод, мэргэ­жэлтэндэ энэ үнэмшэлгэеэ hарбайхынгаа урда тээ нюур­таа дүтэлүүлээд, «мультипа­спорт» гэжэ үгэ заабол хэлэхэ хэрэгтэй. Yгы hаа, энэ карта хүдэлхэгүй». Баарhад, тэндэ олон зондо наадалуулаад, hүргүй муу түхэлтэйнүүд бу­саад, намайе нэгэшье үгɵɵр зэмэлээгүй бэлэйт. Би та хо­ёроо аршалхын орондо хүнэй наадан болгоод, доромжол­жо байгааб! Бэшэ тиимэ муу ябадал харуулхагүйб. Би заhархаб, hайн тээшээ ху­билхаб. Аягүй нэрэ обогтойб гэжэ голохо гомдохоёо болёод, үшѳѳ таанадаа омогор­хуулхаб! Эжымни хэлэдэг: «Уг гарбалтанаа мэдэдэггүй, хүндэлдэггүй хүн үндэhэгүй модон мэтэ ѳѳдэлхэгүй, хо­сорхо. Угсаатанаймнай шуhан бэе соошни урдана, зүрхэн со­ошни сохилно, сэдьхэл соошни доhолно». Би энээниие мэдэрнэб, ойлгоноб, шагнан дууланаб… Би зольбо нохой бэшэ, харин хүсэтэй, омог­той уг гарбалай түлѳѳлэгшэ, үбгэ эсэгэнэрэйнгээ эрхэхэн «буржуухай хурьгаадайб», найдалынь, омогорхолынь, ашата hайхан хүбүүнииньби! Намайгаа хүлисэгты!

19 -900igr.net сайтһаа гэрэл зураг абтаба

Баярма БАТОРОВА