3745
Галина Мункина олон жэлдэ методистаар, мэргэжэлтэнээр Хэжэнгын аймагай үхибүүдые хүмүүжүүлгын таһагта хүдэлһэн хадаа үхибүүдэй уншахые аятайхан тааруулжа, аман хэлэ хүгжөөлгын зохёолнуудые бүтээдэг. Галина Мункинатай хамта хүдэлдэг хүүгэдэй сэсэрлигэй хүмүүжүүлэгшэ Соёлма Цыденжапова уран зурагуудые тааруулжа бүтээдэг.
Хабар
Хабарай саг ерээ,
Саhан ехээр хайлана.
Хабарай hайхан тэмдэг -
Ургы бадаран ургана.
Хада уула, ой тайгые
Одоо гоёор шэмэглэнэ,
Хабарай hайханиие харуулан,
Хүн зониие урмашуулна.
Ургы
Ургы, ургы, ургыхан
Хадын хормойдо олоороо
Хараhан тээшээ таранхай.
Хабарай hайхан шэмэг
Харгын хажуугаар урганхай.
Сагаан малгай
Yндэр уулын
Сагаан малгай
Саhаар хэгдэнхэй.
Yндэр уулын
Саhан малгай
Хабартаа хайлахагүй.
Yндэр уула зундаа халуудахагүй.
Зүүдэн
Зун болохые хүлеэнэб,
Зүүдэлжэ хаа-яа хононоб,
Залитай, зугаатай үхибүүд
Золтой гээшэмнай аргагүй,
Зүүн уhанайнгаа эрьедэ
Забда сагаа үнгэргэнэбди,
Тоогүй олон шунганабди,
Хэдэ дахин тамарнабди,
Загаhалигта загаhалаадшье үзэнэбди.
Забдагүй гээшэмнай аргагүй,
Зунай сагай жаргал
Зүүдэн соомни бүхэли үбэл.
***
Байгал далай
Булай үргэн.
Байгал далай
Булай ута.
Байгал далай
Булай гунзэгы.
***
Байгал далайн байгаали hайхан,
Байгал далайн байгаали баян.
Омоли загаhан олоороо
Байгал далайда олошорно.
Олон элдэб янзын
Ондо ондоо амитад -
Одоол Байгалай шэмэг,
Буряад ороной омог!
***
Байгал далайе тойрон,
Ногоон ногооной торгон
Угалзалан ургаhан сэсэгүүдээр
Уран зохидоор шэмэглэгдэнхэй.
Уула хадын орьёл,
Ута модонуудай орой
Тэнгэриин эгээл үндэртэ
Зүйр жэгдээр хүрэнхэй,
Зурагдаhан зураг болонхой.
Байгал далайн уhан
Сүнхэр оёргүй тогоон,
Тойрогдоhон агуу баялигаа
Сүршэн мүнхэ байхал.
Минии нохой
Хара эреэн хоншоортой,
Хаб хара нюдэтэй,
Хөөрхэн минии нохой
Ходо минии хажууда,
Хойноhоом дахажа,
Хаанашье ябахадам,
Хүсэн түргөөр гүйхэ
Халуун, хүйтэндэшье.
Хара эреэн хоншоортой,
Хаб хара нюдэтэй,
Хурса харасатай,
Хурдан гүйдэлтэй
Хөөрхэн минии нохой
Хөөрхэнөөр hүүлээ шарбагануулан,
Холо ойроһоошье
хүхуютэйгээр намаяа угтадаг.
Автор: Соёлма ЦЫДЕНЖАПОВА
Хурьганай хатар
Саб сагаан дэгэлтэй
Хөөрхэн сагаан хурьган
Бамбаганан дэбхэрнэ.
Харыт, харыт,
Саб сагаан дэгэлтэй
Хөөрхэн сагаан хурьган
Хүхюутэй даа, хүхюутэй.
Саб сагаан дэгэлтэй
Хөөрхэн сагаан хурьган
Сагаа үнгэргэн дэбхэрнэ,
Хотор-хотор дэбхэрнэ,
Хүхин хатар хатарна.
Автор: Соёлма ЦЫДЕНЖАПОВА
Мөөдэй
1-дэхи үхибүүн:
"Мөөдэй, Мөөдэй,
Шангаар бү мөөрэ.
Мөөдэй, Мөөдэй,
Yүдэ бү мүргэ!"
2-дохи үхибүүн:
"Хэнэй Мөөдэй шангаар мөөрөөб,
Хэнэй Мөөдэй үүдээ мүргөөб?"
3-дахи үхибүүн:
"Танай Мөөдэй ехээр мөөрөө гү?
Танай Мөөдэй үүдээ мүргөө гү?"
4-дэхи үхибүүн:
"Манай Мөөдэй ехээр мөөрөөгүй,
Манай Мөөдэй үүдээ мүргөөгүй".
Yхибүүд хамта:
"Манайшье Мөөдэй мөөрэхэ,
Танайшье Мөөдэй мөөрэхэ.
Мөө, мөө, мөө
Мөөдэй тугалаа дуудаха.
Мөө, мөө, мөө
Манайшье, танайшье Мөөдэй
Үүдээ мүргөөд үзэхэ.
Мөө, мөө, мөө
Тугалтайнь уулзуулагты,
Түргэн үүдээ тайлагты!"
Автор: Соёлма ЦЫДЕНЖАПОВА
***
Унагантай бү урилда,
Урмаа бү хухара,
Урдань гарахагүйш,
Урид тэрээнhээ ерэхэгүйш.
***
«Унага унахам» бү гэ,
Унахаш, аймшагтай.
Тугалай эбэр
Бү тэбэри,
Тугалшни мүргэхэ,
Томоотой байгыш даа,
Томо болоболши даа.
Автор: Соёлма ЦЫДЕНЖАПОВА
Тугалхан
Тугал, тугал, тугалхан
Туруугаараа тоборно.
Тугал, тугал, тугалхан
Түргөөр гүйнэ.
Тугал, тугал, тугалхан
Тоглоно тангаршан.
Хурьган
Хөөрхэн хурьган
Буржагар сагаан,
Хөөрхэн хурьган
Хот-хот хатарhандал,
Хот-хот дэбхэрнэ.
Буржагар сагаан
Хөөрхэн хурьган
Шодогорхон хоёр
Жаахан эбэрнүүдээ
Ёдог, шодог ёдогонуулна,
Шодог, шодог шодогонуулна.
Тоншуул
Тоншуул шулуу тоншоно гү?
Тог, тог, тог.
Тоншуул түмэр тоншоно гү?
Тог, тог, тог.
Тоншуул модо тоншоно гү?
Тог, тог, тог.
Тоншуул модо тоншоно
Тог, тог, тог.
Тоншуул хоол бэдэрнэ
Тог, тог, тог.
Автор: Соёлма ЦЫДЕНЖАПОВА
Хүхюу хүгтэй таабаринууд
Yхибүүд, таанадтаа
Таабари таалгахаяа hананаб,
Таагты даа түргөөр:
Хоёр минии нүхэд
Ходол минии хажууда.
Нэгэниинь хододоо гэртэ,
Нүгөөдэнь газаа байдаг аад,
Хаа-яа эдеэгээ буляалдадаг.
Һүмбэй хоюулан ууха дуратай,
Мяхашье эдихэ баhал дуратай,
Тэдэ хоёрой таарахань хүндэхэн.
Томонь танигдаагүйшүүлые
Харахадаа, тэмдэг үгэдэг,
Нүгөөдэнь нюураа угаажа,
Айлшан ерээ гэдэг.
(Нохой миисгэй хоёр).
Шодогорхон шэхэтэй,
Шамбай, хүнгэн гүйдэлтэй.
Намартаа дэгэлээ hэлгэдэг,
Саhанда адли сагаан болодог.
(Шандаган).
Шаргал дэгэлтэй,
Бамбагар зөөлэн hүүлтэй,
Ехэхэн мэхэтэй амитан.
(Үнэгэн).
Ходо үлэн, хомхой ябадаг,
Хүйхэр амитанhаа
Адуу малаа саашалуулдаг.
(Шоно).
Амар амитан даа,
Жабарhаа айхагүй,
Шуурганай шууяанhаа
Оройдоошье hэрихэгүй.
Хүйтэндэ даарахагүй,
Хабар болотор
Бамбайжа унтадаг
Ямар амитан гээшэб?
(Баабгай).
Нэгэ бэшэ,
Олон гэгшын
Хадхуурнуудтай.
Хажуудань дүтэлөө hаа,
Моро монсогор
Хадхууртай бүмбэгэ болошохо.
(Заряа).
Тааруу, ходо хамта,
Эбтэй аха дүүнэр,
Бэеэ бэеhээ нэгэшье
Таhардаггүй, талаар тарадаггүй.
Эртэ үглөөгүүр, үдэрэй ута
богонидошье,
Үдэшын оройдошье хамта,
Таанад тэдэниие мэдэхэт,
Тургөөр таагты даа,
Тэдэмнай …….
(Хурганууд).
Зохидоор байдалаа зохёонхой,
Ходо ахынгаа нюрганда
Шадалаараа аhалданхай,
Бүхөөр шагтагалданхай.
(Хюмhан).
Яагаашье, яараашье, даараашье hаа,
Бэеэ бэеhээ хожомдохогүй,
Урилдаашье hаа,
Бэе бэедээ хүсэгдэхэгүй,
Урид нэгэнииньшье болохогүй,
Хамтал бултадаа ерэхэ.
(Хүлнүүд).
Холын харгыда эгээл хэрэгтэй,
Эсэдэггүй хэбэртэй.
(Хүлнүүд).
Орой юумэ алдахагүй,
Обёороод лэ байха.
(Нюдэн).
Шанга абяанда,
Шашхалдаанда дурагүй
Шагтагалаатай хоёр.
(Шэхэн).
Амтатайда дуратай,
Элдэб абяатай.
(Аман, хэлэн).
