​Элшэ хүсэ үгэдэг эди шэдитэ зурагууд

Майн 23-да Цыренжаб Сампиловай нэрэмжэтэ уран һайханай музейдэ уран зурагай үзэсхэлэн нээгдэбэ. Лама, зүүн зүгэй эмнэлгын талаар мэргэжэлтэ, уран найрагша, уран зурааша Ким Со Жунай бүтээһэн зурагууд уран һайханай юрын үзэсхэлэн бэшэ, элшэ хүсэ үгэхэ эди шэдитэй юм. Энэ үзэсхэлэн 20 үдэрэй туршада Буряадай Үндэһэтэнэй музей соо үргэлжэлхэ, эндэ табигдаhан зурагуудые худалдажа абахада болохо.

Бисалгалай удаа зураг мүндэлдэг 

Ким үшөө багахан байхадаа, уран зурагай һургуулида һурадаг һэн. Гэбэшье саашадаа соёл урлагһаа холо шэглэлээр ябахадаа, уран зурагаа мартаагүй, сүлөө сагтаа сэдьхэл, ухаандань бии болоһон зурагуудые холст дээрэ гаргадаг hэн. 

- Эдэ зурагууд маани мэгзэм уншаха үедэмни бии болоһон гээшэ. Бисалгал үнгэргэһэн газарта дүрэ буулгабал, үнгэтэ гэрэлхэнүүд бии болодог, - гээд, уран зурааша гэрэл зурагуудые харуулна. 

Тэдээн дээрэнь ехэ һонин, ногоон, шара, улаан үнгэтэй зурлаа гэрэлхэнүүд буулгагданхай. Нангин маани мэгзэм, удха түгэлдэр уншалгануудай үедэ буулгаһан гэрэл зурагууд дээрэ сагаан толбо мэтэ гэрэл гараад байдаг ха юм. Тэдэ гэрэлнүүдые дасанда, Алхана уулада болон бусад нангин шүтөөнэй газарнуудта бишье үзэһэн байнаб. Зүгөөр үнгэтэ гэрэлнүүд ехэ бисалгал хэдэг, бүхы сэдьхэлээрээ бурхан шүтөөндэ ороһон санаартанай уншалгын һүүлээр үзэгдэдэг ха. Совет засагай үедэ дасангуудта гэрэл зураг буулгаха хорюултай байдаг бэлэй. Энэнь ойлгосотой. Маани уншажа, бисалгал хэжэ байхадаа, дуудаһан бурхад ерээд, хажуудаш һуудаг гэдэг. Иимэ удхатай ха гэжэ уран зурааша-ламатай хөөрэлдэһөөр тухайлбаб. 

- Һолонго мэтэ элдэб үнгэнүүдые харана гүт? Энэ Ногоон Дара Эхэ байна, - гээд Ким лама хөөрөөгөө үргэлжэлүүлнэ, - эдэ зурагууд муу элшэ үгы хэжэ, һайн элшэ хүсэ үгэхэ аргатай юм.

Ламын уншалга хэхэдэ, замбуулинһаа эльгээгдэһэн элшэ хүсэн энэ холст дээрэ дамжуулагдана. Шажанай номнолой дээдэ шата туйлажа, гурбадахи нюдэтэй бологшодто иимэ зурагууд ерэдэг юм ха. Үшөө 2009 ондо Ким ламын Улаан-Үдэ ерээд, Эхэнэрнүүдэй дасанда уншалга үнгэргэжэ байхада, Монголой Гандан дасанай Баасан лама эдэ зурагуудаа Буряад, Монгол оронуудта дэлгэрүүлжэ, хүн зондо мэдүүлхэ тухайнь дурадхаһан юм. 

Ламын хойноһоо ябашан алдаа 

Урда Солонгосто түрэһэн Ким хүбүүхэнэй үшөө табатайхан байхадань, гэнтэ газаань бук-так гэһэн шажан мүргэлэй зүйл бариһан нэгэ лама ерэһэн юм. Хүбүүхэн аргагүй ехээр һонирхожо, юуншьеб дуудаһан мэтээр үзэгдөөд, тэрэ ламые дахажа ябатарынь, эжы абань хориһон юм. 

- Юундэб гэхэдэ, Солонгос орондо ламанар хара хүн шэнгеэр ажаhуудаггүй. Yндэр газарта оршодог дасангууд соо бүхы наһаараа маани мэгзэм уншажа, бисалгал хэжэ байдаг. Ганса өөрынгөө түлөө бэшэ, харин гүрэн түрынгөө, арад зонойнгоо түлөө зальбаржал байдаг. Бурхан шажанда бүхы бэеэ, ухаан бодолоо зорюулдаг гээшэ, - гэжэ тэрэ хөөрэнэ. 

Юрын хүнэй ажабайдалда дашуурхагүй, гэр бүлэтэй, үхи хүүгэдтэй болохогүй гэһэн заршам манайшье эндэхи урданай ламанар сахидаг байгаа. 

Эмнэлгын һургуули 

Кимэй 16 наhатайдаа эмшэ ламын хажууда эрдэм шудалхадань, тэрэ багшань һайн эмшэ лама болохо гэбэл, эмнэлгын дээдэ һургуули дүүргэ гэһэн юм. 

Сеул хотын эмнэлгын ехэ һургуулида 6 жэлдэ һураад, һүүлдэнь гурбан жэлэй туршада интернатура гаража, эмнэлгын хэрэг гүнзэгыгөөр шудалба. Удаань зүүн зүгэй эмнэлгын шэглэлээр ябахадаа, Солонгосой буддын шажанай дээдэ һургуули дүүргэһэн юм. Саашадаа Непал, Түбэд, Хитад гүрэнүүдтэ зүүгээр эмнэхэ хэрэгтэ һураа. Удаань Япон, Америкэ гүрэнүүдтэ һуража, эрдэм мэдэсэеэ дээшэлүүлээ. Һонин гэхэдэ, Хитадта дайшалхы тэмсэлэй эрдэмдэ һураад, үнэмшэлгэ абаһан юм. Хүн элдэб юумэндэ һуража, бэеэ туршажа ябахадаа, оюун ухаагаа дээшэлүүлжэл ябадаг ха юм. 

- Солонгос гүрэнэй эмшэд үгытэй муу байдалтай гүрэнүүдтэ ошожо, нигүүлэсхы сэдьхэлэй ябуулгаар хүн зониие аргалдаг. Хэдэн жэлдэ Вьетнам, Индонези гүрэнүүдээр буянта хэрэг ябуулаабди, - гэжэ Ким хөөрэнэ. 

Буряад-Монголтой холбоотой Монгол гүрэнэй мэдээжэ нэгэ дуушан Ехэ хуралай һунгамалнуудтай Урда Солонгос ерээд ябатараа, гудамжада мэдээ алдажа унашаһан юм. Дүтэхэнэ ябаһан Ким тэрэниие зүүгээр аргалжа, дары хүл дээрэнь табяа hэн. Монгол ороной ехэ дарга ехэтэ һонирхожо, эмшэ ламые Монгол орондо уряа. Тэрэ гэһээр эмшэ лама 10 жэлэй туршада Монгол, Солонгос гүрэнүүдтэ ажаһуугаа, ажаллаа. Монголой Гандан дасанда Солонгос гүрэнэй эмнэлгын түб байгуулжа, амжалтатай хүдэлһэн юм. 

- Бисалгал хэжэ байхадаа, урда түрэлдөө буряад-монгол хүн байһанаа мэдээ һэм. Тиигэжэ монгол Баасан лама намайе дахуулжа, Буряад орон асараа. Эндэ хүн зоной байдалтай танилсажа, үе болоод лэ, ерэжэ арга хэдэгби, - гэжэ лама хөөрэнэ. 

Хүн өөрыгөө өөрөө аргалха аргатай 

Хүн түрэлтэнэй арга боломжо хизааргүй гэжэ дэмы тэмдэглэдэггүй. Эмшэ ламын хэлэһээр, хүн өөрөө бэеэ аргалжа шадаха. 

- Урда сагта ажаһуудалдамнай муу элшэ хүсэн байгаагүй, ариг сэбэр байгаалитай байхадаа, хүнүүд ехээр үбдэдэггүй байгаа ха юм даа. Мүнөө муу мухай юумэнэй олошоржо, муу элшэ хүсэнэй бии болоһонhоо хүнэй бэе махабад һуларна, элдэб үбшэн һүжэрэн дэлгэрнэ. Хайшан гээд бэеэ аршалхаб, аргалхаб? Эндэ хүн өөртөө туһалжа шадаха, - гэжэ тэрэ тэмдэглэнэ. 

Элдэб зүрилдөөтэ үйлэ, сэдьхэлэй тэнсүүри алдалга гэхэ мэтэ хүнэй бэе махабадта муугаар нүлөөлнэ. Ямаршье эм дом иимэ шалтагаантай үбшэ аргалжа шадахагүй. Тиимэһээ хүн бисалгалда һуухадаа, бэеэ аргалха ха.

- Хүн зониие бэеынгээ элшэ хүсэ хэрэглэжэ, муу юумэ үгы хэжэ, һайн элшэ бэедээ байгуулжа һургаха шухала. Теэд юрын хүн һуугаад лэ, бэеэ аргалшаха бэшэ, ехэ һуралсал гараха ёһотой. Удаан сагта бэеэ бэлдэхэ, тиигэжэ муу элшэеэ сэбэрлэхэ аргатай болохо, - гэжэ эмшэ лама тайлбарилна. 

Солонгос арадай эмнэлгын хэшээлнүүдые багша «Тибет», «Дхарма» түбүүдтэ үнгэргэдэг hэн. Тиигэжэ хүнүүд ямар нэгэ үбшэниие һэргылхэ талаар мэдэсэтэй болодог һэн. Мүнөө тэдэ хэшээлнүүд болоногүй.

- Ушарынь гэхэдэ, мүнөө июнь һарада багшын визэ дүүрэхэ, удаань дахин урилгаар ерэжэ, ажалаа ябуулха, - гээд арбан жэлдэ Монгол орондо тэрээнтэй сугтаа ажаллаһан Болормаа туһалагшань мэдээсэбэ. 

Монгол орондо байгуулагдаһан эмнэлгын газарта үдэртөө 200-300–гаад хүн аргалуулдаг байгаа. Манай эндэ хүн зон үсөөнөөр ябана. Зүүн зүгэй эмнэлгын хүсэндэ манай элинсэг, хулинсагууднай этигэдэг байгаа юм. Урда наһандаа буряад-монгол лама ябаһан Ким лама түрэл буряад арадтаа туhалха хүсэлтэй. Эмнэлгын газар нээхэдээ, баян, шадалтай зонhоо гадна мүнгэ зөөригүй хүнүүдые түлбэригүйгөөр аргалха гэжэ оролдоно. Энэ тэрэнэй сэдьхэлэйнь эрмэлзэл ха юм даа. 

Уран зураг бүтээлнүүдынь

Авторай гэрэл зурагууд