724
Буряад Уласай Толгойлогшын уялга дүүргэгшэ Алексей Цыденов болон Засагай газарай түлөөлэгшэд августын 23-да албанай хэрэгээр Сэлэнгэ аймагаар ябаба.
Уласай хүтэлбэрилэгшэ аймагуудай ажабайдалтай танилсажа, Сэлэнгэ аймаг эгээл һүүлдэ ерэбэ гэжэ тэмдэглэлтэй.
Сэлэнгэ аймаг мүнгэ һомологшодой һонирхол татана
Буряад Уласта Сэлэнгэ аймаг эршэтэй хүгжэдэг аймагуудай нэгэн, гулваань - Вячеслав Цыбикжапов эдэбхитэй хүтэлбэрилэгшэ юм. Тиимэһээ эдэй засаг хүгжөөхэ, мүнгэ һомологшодые һонирхуулха талаар ехэ ажал хэгдэнэ гэжэ Алексей Цыденов хэлэбэ.
Энэ талаар бэелүүлдэг түсэлнүүдэй нэгэн тухай Суурхайта нуурай эрьедэ Алексей Цыденовтэ хөөрэһэн байна.
2008 онһоо хойшо «На Великом чайном пути» гэһэн аяншалгын-рекреационно кластер байгуулха талаар түсэл бэелүүлэгдэнэ.
«Суурхайта нуурай эрьедэ һайн шанартай аяншалгын инфраструктура байгуулжа, Ород болон хари гүрэнүүдэй аяншалагшадта үзүүлдэг туһаламжын шанар дээшэлүүлхэ болонобди», - гэжэ Вячеслав Цыбикжапов хэлэбэ.
Энэ түсэл 2019- 2025 онуудта бэелүүлэгдэхэ ёһотой. Мүнөө дээрэ инженернэ, транспортын инфраструктура байгуулха хэрэгтэй. Харин энэниие бэелүүлгэдэ 400 саяһаа дээшэ мүнгэн гаргашалагдаха болоно.
«Мүнгэ һомологшод бюджедэй нэгэ түхэригтэ 2,3 түхэриг һомолхо болоно. 2008 онһоо хойшо Суурхайта нуурай эрьедэ аяншалагшадай хангалгын байгууламжада 1,6 миллиард түхэригһөө дээшэ гаргашалагдаа. Мүнөө дүшөөд амаралгын байранууд бии. 2007 онтой жэшэбэл, Сэлэнгэ аймагаар аяншалагшадай тоо арба дахин ехэ болоо. 2016 ондо аймагта 86 мянган аяншалагшад манай аймаг ерэһэн байна.Ганса дулаанай сагта бэшэ, жэлэй дүрбэн сагта амаралта эмхидхэхэ зорилго мүнгэ һомологшодто табинабди», - гэжэ аймагай эдэй засагай асуудалнуудаар гулваагай орлогшо Фаина Забелкина тэмдэглэбэ.
Аймагай засаг дарга Вячеслав Цыбикжапов уласай хүтэлбэрилэгшэдэ аймагтаа бэлдэһэн түсэлнүүдээ харуулба. Тэдэнэй бэелүүлгэ Сэлэнгэ нютагай засагай байгууламжын эдэй засагай һалбарида, ажаһуугшадай байдалда нүлөөлхэ юм. Нэрлэбэл, Гусиноозерск хотодо наранай элшын зайн галай станци бариха «Альтернативная энергетика» гэһэн талмай, барилгын хэрэгсэлнүүдые үйлэдбэрилхэ индустриальна талмай байгуулха гэхэ мэтэ болоно.
Новоселенгинск һууринда хүдөө ажахын, аяншалгын комплекс, Темник тосхондо шасаргана буйлуулха үйлэдбэри, Гусиноозёрск – Танхойн хоорондо хубиин харгы барилга гэхэ мэтэ түсэлнүүд олоной һонирхол татана.
«Хүдөө ажахын, үйлэдбэриин, ашагта малтамалнуудые олзоборилхо, аяншалга хүгжөөхэ һалбаринуудта мүнгэ һомололгын түсэлнүүд бэлдэгдэхэнь һайшаалтай. Аймагта эдэй засаг хүгжөөхэ, мүнгэ һомологшодые һонирхуулха талаар ехэ ажал ябуулагдана», -гэжэ Алексей Цыденов тэмдэглэбэ.
Гусиноозёрскын зайн галай станци олон асуудалнуудые шиидхэхэ
Сэлэнгэ аймаг уласай үйлэдбэриин түбэй нэгэн болоно. Тиимэһээ Буряад Уласай Толгойлогшын уялга дүүргэгшэ Алексей Цыденов «Загустайн» уурхайда хүрэбэ.
- Манай уурхайда жэлэй 500 мянган тонно шулуун нүүрһэ үйлэдбэрилэгдэдэг. Тэрэнь Гусиноозёрскын зайн галай станцида хэрэглэгдэдэг юм. Һаянай Улаан-Үдэ ТГК-14 эмхидэ ябуулнабди. Уурхайда үшөө ехээр шулуун нүүрһэн олзоборилогдохо аргатай, теэд ашаглагшадта хэрэгтэй шулуун нүүрһэ үйлэдбэрилнэбди, - гэжэ уурхайн захирал Александр Калашников хэлэбэ.
«Сэлэнгэ аймагай шулуун нүүрһэ үйлэдбэрилэгшэд Гусиноозерск хотын зайн галай станциһаа дулдыдана. Тиимэһээ бидэ мүнөө зайн галай станциин дүүрэн хүсэндөө хүдэлхын тула Монгол гүрэндэ зайн гал дамжуулха талаар ажал ябуулнабди. Нэгэ доро хэдэн асуудалнууд шиидхэгдэхэ. Нэгэдэхеэр, Сэлэнгын эрьедэ зайн галай станци барилга, хоёрдохёор, худалдаанай хэмжээ ехэ болгонобди, зайн гал ехээр дамжуулагдаха, тэрэнэй түлбэри бага болохо. Энээнһээ уламжалан, Гусиноозёрскын зайн галай станции эршэтэйгээр хүдэлжэ, Сэлэнгэ аймагай шулуун нүүрһэнэй үйлэдбэри баһал дээшэлхэ», - гэжэ Алексей Цыденов хэлэбэ.
Айнгүй ажал хэхэ
Мэдээжэ барилдаашан, олзын хэрэг эрхилэгшэ Зоригто Цырендондопов юумэнһээ айнгүй, ажал хэхэ гэжэ тоолодог байна. Тэрэ наһанайнгаа нүхэр Эржэнэтэй хамта улас дотор эгээл түрүүн сэгээ үйлэдбэри нээбэ. Алексей Цыденов тэдэнэй фермэ нээлгын баяр ёһололдо хабаадаба.
Цырендондоповтон 2008 ондо фермэтэй болоһон байна. Харин сэгээ үйлэдбэрилхэ тухай үшөө 2006 ондо Зоригто бодомжолдог байгаа.
«Монголдо эгээ түрүүшынхиеэ сэгээ амталааб. Тэрэниие үйлэдбэрилхэ тухай һанамжаараа манай гулваа Вячеслав Цыбикжаповтай хубаалдаһан байнаб. Тэрэ намайе дэмжэжэ, грант шүүхэ мүрысөөндэ хабаадаха дурадхал оруулһан юм. Айнгүйгөөр ажалаа хэжэ, урагшаа дабшаабди», - гэжэ Зоригто хэлэбэ.
2015 ондо Буряад Уласай Хүдөө ажахын болон эдеэ хоолой яаманй зургаа сая түхэригэй грантда Цырендондоповтоной гэр бүлын фермэ хүртэһэн байна. Гүүнүүдые һаалиин цех болон сэгээ буйлуулха бага завод тэдэ худалдажа абаа. Цырендондоповтон мүнөө табяад гүүнүүдые һаажа, 70 литр тухай сэгээ үйлэдбэрилдэг юм. Тэрэ сэгээнь Улаан-Үдэ, Гусиноозёрск хото эльгээдэдэг. Зарим хүнүүд гүүнэй һү ууха гэжэ зорюута ерэдэг.
Үйлэдбэрилһэн сэгээ зоной дунда үргэнөөр тарана, тиимэһээ үйлэдбэриеэ үргэдхэхэ талаар ажал ябуулнабди. Тэдэнэр гүүнүүдэй тоо 200 болотор олошоруулжа, 200 литр сэгээ үйлэдбэрилхэ хүсэлтэй.
«Буряад Уласай Хүдөө ажахын болон эдеэ хоолой яаман сэгээ үйлэдбэри дэмжэһэн байна. Энэ аша үрэтэй байгаа, тиимэһээ саашадаа энэ үйлэдбэри дэмжэгдэхэ», - гэжэ уласай хүтэлбэрилэгшэ тэмдэглэбэ.
«Буряадай омогорхол» түсэлдэ Зоригто Цырендондопов хабаадахаар хүн гэжэ Алексей Цыденов хэлэһэн байна.
Хорюултай асуудалнууд байхагүй
Буряад Уласай Толгойлогшын уялга дүүргэгшэ Алексей Цыденовэй ажаһуугшадтай уулзалга Гусиноозёрск хотын «Шахтёр» гэһэн соёлой байшанда эмхидхэгдэһэн байна.
«Һанаһан асуудалнуудаа һурагты, хорюултай асуудал гэжэ байхагүй», - гэжэ Алексей Цыденов хэлэбэ.
Ажаһуугшадһаа ниигэмэй талаар, фермернүүдэй ажахы байгуулха тухай олон асуудалнууд ороһон байна. Загаһата һууринай ажаһуугшад олоороо уулзалгада ерээ. Тэдэнэр аймагай түбһөө долоон модоной зайда ажаһуудаг юм. Тэрэ һуурин хүрэтэр автобусууд ябадаггүй, магазин, һургуули нютагта үгы.
«Загаһата хүрэтэр автобусуудые ябуулха асуудал аймаг дотор үнинэй. Аймагай засаг зургаан шадал соогоо тэрэниие шиидхэнэ, харин автобус ябуулха гэхэдэ, аша үрэгүй», - гэжэ Вячеслав Цыбикжапов хэлэбэ.
Аша үрэгүй гэжэ ойлгостой, тиимэһээ хотын бюджетһээ гаргашануудые хааха хэрэгтэй гэжэ уласай хүтэлбэрилэгшэ Алексей Цыденов Гусиноозёрск хотын Андрей Кудряшовто хандана.
Энэ асуудал сентябриин нэгэн болотор шиидхэгдэхэ гэжэ аймагай болон хотын захиргаан харюусаба.
Ветерануудта эмнэлгын туһаламжа үзүүлхэ, Гусиноозёрск хотын һургуулида залгалаа бариха, уһанай шанар, аймагай түбтэ пляж нээхэ тухай асуудалнуудые ажаһуугшад һураһан байна. Залуу фермернүүд гүрэнэй тэдэмжэдэ, тодорхойлбол, хүнгэлэлтэтэй урьһаламжа абаха тухай Алексей Цыденовтэ хандаба.
«Байгша ондо 1, 260 миллиард түхэригэй тэдхэмжэ хүдөө ажахын һалбарида үзүүлэгдэһэн байна. Мүнөө ямар туһаламжа аша үрэтэйб гэжэ тобшолнобди. Тэрэнэй тоодо, урьһаламжын талаар», - гэжэ Буряад Уласай Толгойлогшын уялга дүүргэгшэ хэлэбэ.
Уласай хүтэлбэрилэгшэдэ табиһан асуудалнуудай зариманиинь тэрэ дороо шиидхэгдээ, нүгөө зариманда гансата харюу үгэхөөр бэшэ юм. Нэрлэбэл, Галуута нуурай сэбэрлэлгын хэрэгсэлнүүд, эмэй сан гай нээлгэ гэхэ мэтэ.
Аймагуудаар ябахада аша үрэтэй
Буряад Уласай аймагуудта эмхидхэгдэһэн уулзалганууд Засагай газарта, намда аша үрэтэй байгаа гэжэ Алексей Цыденов тэмдэглэбэ.
Ажабайдалай һалбаринуудта хабаатай олон асуудалнууд уласай хүтэлбэрилэгшэдэ табигдаһан байна. Тэрэнэй тоодо, зайн галай түлбэри, харгын барилга, һургуули болон хүүгэдэй сэсэрлигүүд тухай хэлсэгдээ.
«Зуунһаа дээшэ асуудал ороһон байна. Бүхы асуудалнуудые түргөөр шиидхэхын аргагүй. Тиигэбэшье тэдэнэй олонхинь шиидхэгдээ, бэшэниинь шиидхэгдэнэ», - гэжэ Алексей Цыденов тэмдэглэбэ.
Анна Огороднигой гэрэл зурагууд.
