919
Буряад Улас хадаа Байгал далайн эрьедэ оршодог гайхамшаг, хүндэмүүшэ, нарата хизаар гэжэ Федерациин Зүблэлэй Түрүүлэгшэ Валентина Матвиенко хэлэбэ. Тиимэһээ Буряад Уласта аяншалагшадай олошорһоной гайхалгүй гэжэ тэрэ тэмдэглэбэ.
Байгалай хизаарай экологическа хүгжэлтын асуудалаар Ородой Холбоото Уласай Юрэнхылэгшэ үнгэрэгшэ жэлдэ Буряад Уласта зүблөө үнгэргөө гэжэ Валентина Матвиенко хэлэбэ. Энэ зүблөөндэ Байгалда хохидол үзүүлхэ сугларһан бог усадхаха, далайда сэбэрлэгдээгүй уһа хаяхаяа болихые эрид болюулха тухай хэлсэгдээ гэжэ һануулнабди.
«Мүнөө энэ һалбарида ехэ ажал хэгдэнэ. Газар элдүүрилэгдэжэ, газар дорохи уһан болон голнуудые аршалха, Зэдын вольфрам-молибденэй комбинадта бузарлагдаһан газарай талмай бага болгохо талаар ажал хэгдэнэ. Улаан-Үдэдэ сэбэрлэлгын түхеэрэлгэнүүд баригдана», - гэжэ Валентина Матвиенко тодорхойлбо.
Федерациин Зүблэлэй Түрүүлэгшын хэлэһээр, Буряад Уласай оршодог геополитическэ газар, федеральна харгынууд, олон янзын ашагта малтамалнууд уласай хүгжэлтын арга боломжонууд болоно. Тиихэдэ Буряад уласта һүүлэй жэлнүүдтэ үйлэдбэри болон хүдөө ажахын һалбаринуудта байдал һуладаһан байна гэжэ Валентина Матвиенко хэлэбэ. Уласай хүтэлбэрилэгшэд орёошье һаань, асуудалнуудые шиидхэхэ болоно. Буряад Уласай хүгжэлтын шухала зүйлнүүдэй нэгэн гэхэдэ мүнгэ һомололгын байдал тобшолон һайжаруулга гэжэ Федерациин Зүблэлэй Түрүүлэгшэ тоолоно. Энэ талаар ехэ ажал хэгдэжэ байна, нормативна-эрхын бааза нарижуулагдана. Зайн галай «Сибирь» талмайда Буряад Уласай оруулагдаһанай ашаар, зайн галай түлөө түлбэри доошолуулагдаа гэжэ Валентина Матвиенко хэлэбэ.
Буряад Уласта мүнгэ һомололгын байдал һайжаруулха талаар Зүблэл Буряадта эдэбхитэйгээр ажалаа ябуулна. Буряад Уласай хүгжэлтын жаса, Инвестициин талаар бүрин эрхэтэ түлөөлгын институт байгуулагданхай.
«Энэ талаар аша үрэтэй дүнгүүд туйлагдаа. Үнгэрһэн жэлэй январь-сентябрь һарануудай туршада уласта инвестициин хэмжээн ургаа. Улаан-Үдэ хото бүхэроссиин «Стартап - столица России-2018» гэһэн онлайн-һунгалтада илаһан байна», - гэжэ тэрэ хэлэбэ. Буряад Уласта үйлэдбэриеэ һэльбэн шэнэдхэхэ, мүнөө үөеын дээдэ технологиин түсэлнүүдые бэелүүлхэ гэжэ оролдодог өөһэдын үйлэдбэрилэгшэдые дэмжэхэ талаар ажал хэгдэнэ. Жэшээлбэл, шэнэ гурбан түхэлэй вертоледуудые үйлэдбэрилжэ эхилһэн Улаан-Үдын авизавод гэжэ Валентина Матвиенко тэмдэглэбэ.
Федерациин Зүблэлэй Түрүүлэгшын хэлэһэнэй ёһоор, Буряад Улас хүгжэнги мал ажахытай можо нютагуудай нэгэн гэжэ тоологдодог, тиимэһээ хүдөө ажахын энэ һалбари дэмжэхэ хэрэгтэй.
Ниигэмэй бодолго тухай хэлэхэдээ, Валентина Матвиенко Буряад Уласта элүүрые хамгаалгын һалбариин туйлалтануудые тэмдэглэбэ. Улас дотор мүнөө үеын эмнэлгын эмхинүүд баригдана, телемедицинэ амжалтатай нэбтэрүүлэгдэнэ, Зүүн зүгэй эмнэлгын түб хүдэлнэ.
«Тиигэбэшье, илангаяа хүдөө нютагуудта, эмшэд дуталдана, ажаһуугшад олоороо зөөжэ ошоно, һургуулинууд гурбан халаанда һурана, хүүгэдэй сэсэрлигүүдэй дутагдалай асуудалнууд олон», - гэжэ Валентина Матвиенко тэмдэглэһэн байна. Дээдын засаг зургаанда Алас Дурна зүгэй болон Байгалай можо хүгжөөхэ асуудалнуудаар Зүблэл байгуулха тухай асуудал 428-дахи суглаанда хаража үзэгдэнэ гэжэ Федерациин Зүблэлэй Түрүүлэгшэ хэлэбэ.
Буряад Уласай Толгойлогшо – Буряад Уласай Засагай газарай түрүүлэгшэ Алексей Цыденов Буряад Уласай ниигэмэй-эдэй засагай хүгжэлтын шухала асуудалнуудые тэмдэглэбэ. Шиидхэхэ асуудалнууд тухай хэлэхэдээ, «Түнхэнэй» паркын газар үргэдхэхэ тухай» гэһэн Ородой Холбоото Уласай тогтоолой бэлэдхэл хаража үзэхэ, дархан болон онсо харууһатай газарнуудта барилгын байгаалиин экспертизэ заатагүй хэхэ тобьёгто хубилалта оруулха гэһэн асуудалнуудаар хаража үзэхэ тухай уласай хүтэлбэрилэгшэ дурадхаба. Байгаали хамгаалгын түб газарнуудта хүнүүдэй амарха, аяншалха талаар гуримтай болгохо, өөрын дураараа ябаһан аяншалагшадһаа мүнгэ суглуулха, «Ородой Холбоото Уласта гүрэн дотороо болон хари гүрэнүүдһээ ерэгшэдые аяншалуулха тухай (2019-2025 гг.)» гэһэн федеральна программада аяншалгын түсэлнүүдые бэелүүлхэ тусхай һалбари байгуулха хэрэгтэй гэжэ Буряад уласай хүтэлбэрилэгшэ хэлэбэ.
Буряад Уласта «Тээбэриин системэ хүгжөөлгэ» гэһэн федеральна программын хэмжээндэ Улаан-Үдэ-Хурамхаан-Новый Уоян харгы барилгада, Большереченскэ болон Сэлэнгын загаһанай заводуудые һэльбэн шэнэдхэлгэдэ федеральна бюджетһээ мүнгэ һомолхо арга хаража үэхэ шухала гэжэ Алексей Цыденов тэмдэглэбэ. «Монды», «Айнек-Гол» болон машинаар хилэ гараха пункт болон түмэр замай «Наушки» пункт һэльбэн шэнэдхэлгэ «2012–2021 онуудта гүрэнэй хилэ» гэһэн федеральна программада оруулха талаар зохихо шиидхэбэри абтабал, Байгалай хизаарта эдэй засагай болон аяншалгын ниитэ нэгэ оршон байгуулгада ехэ удха шанартай гэжэ уласай хүтэлбэрилэгшэ хэлэбэ. Буряад Уласай Толгойлогшын хэлэһээр, бага авиациин хүгжэлтын асуудал орёо. Нижнеангарск болон Таксимодо аэродромой хангалгын байгууламжын обьектнүүдые хангаха, уласай хойто аймагуудта ниидэлгэ-буулгын зуруудай талаар асуудалнууд шиидхэгдээгүй. Буряадай ниигэмэй-эдэй засагай хүгжэлтэдэ, ниислэл хотын ажаһуугшадай байдал һайжаруулха, хото болбосон түхэлтэй болгохо талаар Улаан-Үдын ТЭЦ-2 барилга дүүргэбэл, ехэ удха шанартай гэжэ Алексей Цыденов хэлэбэ.
Тиихэдэ БАМ-да оршодог үмхирһэн гэрнүүдые усадхаха талаар асуудал дууһан шиидхэгдээгүй гэжэ уласай хүтэлбэрилэгшэ тэмдэглэбэ. БАМ-ай Буряадтахи газарта гэр байрын жаса 76,8 мянган дүрбэлжэн метр болон. Тэндэ 1360 ажаһуугшад байрладаг, тэдэнэй тоодо, БАМ-ай барилгашадай 190 гэр бүлэ юм.
Байгалай хизаарай уридашалан хүгжэлтын гүрэнэй программануудта тусхай һалбаринуудта заһабари хэрэгтэй гэжэ Алексей Цыденов тоолоно.
2017 ондо Буряад Уласай Засагай газар Ородой Холбото Уласай эдэй засагай хүгжэлтын яамантай ажал ябуулһан байна. Тиихэдэ Ородой Холбоото Уласай Засагай газарай тогтоолой хэмжээндэ Буряад Уласай инвестиционно түсэлнүүдтэ түрүүлэн федеральна һанһаа мүнгэн һомологдохо гэжэ хэлсэгдэһэн байна. Тэрэнэй ашаар «Освоение Холтосонского и Инкурского месторождений вольфрамовых руд» гэһэн түсэлдэ мүнгэн һомологдохо, 2017 ондо Ородой Холбото Уласай эдэй засагай хүгжэлтын яаман Буряад Уласай «Строительство и модернизация перерабатывающего комплекса «Улан-Удэнский мясокомбинат», «Модернизация картоноделательной машины и энергохозяйства ОАО «Селенгинский ЦКК» гэһэн инвестиционно түсэлнүүд дэмжэгдэһэн байна.
Буряад Уласай Арадай Хуралай Түрүүлэгшэ Цырен-Даша Доржиевэй хэлэһээр, хорёод жэлэй туршада уласай парламентын ажаябуулгын үедэ хуули тогтоолгын бата бэхи үндэһэ һуури байгуулагдаа. Бүхыдөө энэ хугасаада хоёр мянганһаа дээшэ хуули абтаһан байна.Мүнөө сагай шухала зорилго хадаа эрхэ болон хуули тогтоолгын гурим шалгажа байха талаар гуримшуулха болоно. Буряад Уласай дэбисхэртэ тогтууритай эдэй засагай байдал сахиха, гүрэнэй ниигэмэй уялгануудые дүүрэн бэелүүлхэ, эдэй засагай һалбарида мүнгэ һомололго дээшэлүүлгэ хадаа Арадай Хуралай түрүүлэн бэелүүлхэ зорилго мүн. Байгша ондо хоёр мянга гушан таба он болотор ниигэмэй-эдэй засагай холын хараата түсэб абалга эгээл шухалайболоод байна. Федерациин Зүблэлэй хороонуудтай уласай хуули тогтоолгын эмхи нягта харилсаатай гэжэ Цырен-Даша Доржиев тэмдэглэбэ.
«Хилэ шадарай болон можонууд хоорондо ажал суг ябуулха тухай, БАМ-ай ажаһуугшадые гэр байратай болгохо, омоли загаһа бариха хорюул тухай, олон зониин спортдо хабаадуулха, хүдөө ажахы эрхилэгшэдтэ хүнгэлэлтэтэй урьһаламжа үгэхэ, федеральна газарнуудые түлбэритөөр ашаглаха асуудалнуудаар хэлсэһэн байнабди», - гэжэ тэрэ хэлэбэ. - «Федерациин Зүблэл хуули тогтоолгын суглаануудта ехэ ажал ябуулжа, можо нютагуудай асуудалнуудые федеральна хэмжээндэ шиидхэнэ. Хуули тогтоолгын Зүблэлдэ Буряад Уласай Арадай Хурал хэдэн асуудалаар хуулида хубилалта оруулха түсэбтэй.
Хэлсээнэй дүнгүүдээр, Федерациин Зүблэл «Буряад Уласай ниигэмэй-эдэй засагай хүгжэлтын гүрэнэй дэмжэлтэ тухай» гэһэн тогтооло үндэһэлэн абаба. Энэ асуудалаар Федерациин Зүблэлэй федеративна байгуулалтын, можо нютагуудай бодолгын, өөһэдын хүтэлбэриин болон Хойто зүгэй хэрэгүүдэй талаао хорооной түрүүлэгшэ Олег Мельниченко элидхэһэн байна.
Буряад Уласай Засагай газарай хэблэлэй албанай гэрэл зураг
