​Үетэн

Мэндэ, хүндэтэ уншагшад! Одоо ойлгоогүй байтар, ошобол долоон хоног. Зай, би тандаа дахинаа сэдьхэлээ сэлин, һанааемни эзэлдэг бодолнуудаа дэлгэхэмни, социальна холбоон соо тараһан алибаа мэдээнүүдые хараалхамни.

Үе сагай нүлөө

Хэзээ түрэхэеэ хүн шэлэдэггүй. Үе сагайнгаа эрилтээр байдалаа түхеэрээд, үнгэргэнэбди үгтэһэн наһаяа. 1980-яад онуудта түрэжэ, Совет үеые халта-хулта “шудараад” абаһан минии үетэн колхоз ба совхозуудай һалан һандархые нюдөөрөө хараа, үзөө. Эгээл тиимэһээ тэрэ үе сагай үнэн байдал хүсэд болбосороогүй манай уураг тархида шэлжэн ороод, хожом хойнохи үйлэ ябадалдамнайшье нүлөөлһөөр гэхэ байнаб.

Жэшээлхэдэ, Түгнын эхиндэ оршодог Хүсөөтэдэ “Одон” совхоз одоо түргөөр үгы болоо. Хэнэй хорёо дотор хамтын зөөри орооб гэжэ мүрдэлгэ хэбэшье, мүнөө эхи ба захыень олохоор бэшэ байха. Нютагаархид али нэгэниие хургаараа заажа үгэжэшье болохо. Теэд сохом тэрэ “эдеэ” гэжэ лаб элирүүлхэнь хэсүү даа.

Бүхы байдалаймнай үндэһэн – ажал лэ ха юм. Хамтын ажахынуудай һалахада, хүдөө нютагуудта заримашуул яаха хээхэеэ мэдэхэеэ болёод, архи тамхинда ороо бэлэй. Ажалгүйһөө боложо, пеэшэнэйнгээ үрхэ хүрэтэрөө “уужархиһан” гэртэхин байһан. Мүнөө тэдэ аша зээнэрээ харалсажа һуухаар аад, хада гэртээ халин ябанхай. Теэд яахаб, хүн бүхэмнай бүхэ голтой бэшэ ха юм даа...

facebook.com

Уруугаа орожо байхые ухаандаа шэнгээһэн үхибүүд ябаһан бидэл хайратайбди. Тэрэ үе сагай хойшолон үшөө олохон жэлдэ сууряатаха бэзэ. Архи тамхи, хулгай ба худалые хаража, өөдөө болоошье һаа, һайн- мууе илгахатайл байхабди.

Жэшээлхэдэ, ургажа ябаһан улаан бургааһад “Рояль” гэжэ халуун харада уһа нэмэжэ, табан хахад болгоод, манартараа уугаад, талаар дүүрэн тарайлдаха сагуудшье байһан. Үдэшэ бүхэндэ үүриингээ хорёо сооһоо тахяа барижа хулуугаад, Тапхарай оройдо түүдэг носоожо, шашлык хэжэ һайндэрлэһэн хүйхэр хүбүүд манай дунда байха. Һохор үхэртэ худаг бү үзүүлэ гэдэгтэл, үнөөхил “агнуури” хэжэ байтараа баригдашоод, хэһээлтэеэ хүлеэжэ, олоной энеэдэ наадан болоһоншье аабза. Оһолтой тэнэгхэн ябаха саг байгаал даа.

Олондо туһатай олзын хэрэг байдаг һай

Хамтын ажахынуудай һалан һандархада, нэн түрүүн эрэшүүл лэ хохидоо. Гэр бүлэеэ тэжээхэ ба тэдхэхэ уялгатай тулгань болодог тула, тиигэхэ шадалгүй болоһондоо уйдаашьеб даа. Эшхэбтэр байдалда ороо болоно ха юм. Тиигэжэ эндэ-тэндэ ажал байна гээд лэ, вахтаар ябажа, түмэр харгыда хүдэлхэ, барилга хэхэ, ой модондо гараха даа. Тиибэшье тэрэнь саг зуурын ажал болоно гүб даа. Нэгэ тээ бата бэхеэр ажал хээд, һара бүри салин асармаар ажахы, үйлэдбэри үгы шахуу болошоо. Улаан-Үдэдэ ямар ехэ үйлэдбэри харанабибди? Ехэ-ехэ дэлгүүрнүүдэй эзэд – юрын лэ наймаашад. Авиазавод, ЛВРЗ, Приборка, Мясокомбинат гэхэ мэтын Совет үеһөө эхиеэ абаһан байгуулганууд ажалаа ябуулбашье, экономикын хүгжэлтэдэ ехээр нүлөөлнэгүй хэбэртэй.

Хүдөө нютаг хүгжэнэ гү?

facebook.com

Сэхыень хэлэхэдэ, мүнөө хүдөө нютагууднай хүгжэнэгүй. Юундэб гэхэдэ, минии үетэн хото городоор мүртэй ажалгүйнүүд обооролдоно. Заримашуулнай ехэ мүнгэ намнан, хари гүрэнүүд руу ябанхай.

Багшанар, эмшэд, сагдаанар юушье үйлэдбэрилдэггүй – энэ мэдээжэ.

Бэеэ даагаад, өөрын ажахы зохёогоод, олониие ажалаар хангахаар улад хурга дарама үсөөн. Тэдэниие гүрэн түрэ бүхыгөөрөө дэмжэхэл байгаал даа. Тиигэхынгээ орондо олон тоото татабари налогоор хашана, хаахаар туйлдаа хүргэнэ.

Бэлэн талыень хаража, байгаа баялигаа хари гүрэн руу ябуулаад байнабди. Теэд энэ ехэ баялигнай хэзээ нэгэтэ дууһахал. Хүгжэнэбди гэжэ худал үгэ урдаа барингүй, бодотоор, бодолтойгоор ажахы, үйлэдбэри зохёон ябуулха байгаалди даа. Хүн бүхэмнай худал-үнэниие илгахатай ха юм. Хүдэлһэн хэмжээгээрээ хүрэнгэ абаад, зүбөөр байдалаа түхеэрхэеэ хүн бүхэмнай һананашье, хүсэнэшье.