Ярууна аймагай ажаһуугшад нютагайнгаа соёлой байшануудые өөһэдынгөө хүсөөр һэльбэн шэнэлнэ, заһабарилна. Мүн тиихэдэ аймагай захиргаанай туһаламжаар хэдэ хэдэн шэнэ ордонууд баригдажа байна. Эдэ бүгэдые харахын түлөө Буряад Уласай Арадай Хуралай һунгамалнууд гурбан үдэрэй туршада Ярууна аймагта ажаллаба.
Борис Балдановай гэрэл зураг
Н.Емонаков, Б.Гуробазаров, Ц.Батуев, О.Бухольцева, В.Аюшеев
Целинный дээрэ
Тус һуурин Яруунада эгээл холо нютагуудай нэгэн болоно. Аймагай түб һууринһаа аяар 250 модо холо оршодог. Һүүлэй мэдээгээр, тэндэ 443 хүн ажаһууна.
Соёлой байшанай дарга Вера Кониевагай хэлэһээр, хуушан клубай байшан үмхиржэ, арад зон шэнээр бария гэжэ мэдүүлгэ оруулһан юм.
- 2012 ондо бидэ барилга эхилээбди. Бүхы дээрээ 2,5 сая мүнгэн гаргашалагдаа. Олон жэлдэ элдэб хэмжээ ябуулганууд һургуулиин болон захиргаанай уйтан таһалганууд соо болодог байгаа. Тиимэһээ үшөө ашаглалгада тушаагдаагүй байшан соогоо 2014 оной Сагаалганай һайндэр үнгэргөө һэмди. Тэрэл жэлдэ ноябрь соо соёлой байшан үүдэеэ сэлиһэн байна, - гэжэ Вера Умановна хөөрэнэ.
Шэнэ байшанаа нютагаархид шадаха соогоо гоё болгоо. Нютагай залуушуул мүнгэ суглуулжа, бильярд, столой теннис худалдажа абаа. Энэл байшан соо номой сан оруулагдаа.
Борис Балдановай гэрэл зураг
Целиннын эдир хатаршад
Борис Балдановай гэрэл зураг
Целиннын ажаһуугшад уулзалгын үедэ
Тэлэмбэдэ
Тус һууринда арбаад жэлэй саана соёлой байшан шатаһан байна. Тиимэһээ нютагай зон амарха газаргүй үлэшөө. 2012 ондо шэнэ байшан бодхоохо тухай шиидхэбэри абтаһан байна. Хоёр жэл соо 2,9 сая түхэриг мүнгэн һомологдожо, тэлэмбынхид 2015 онойнгоо Шэнэ жэлэй һайндэр соёлой гоё байшан соо эмхидхээ.
2016 ондо ТОС-ой туһаар соёлой байшан хорёологдоо. “Комсомольский” ажахы түрэл клубтаа зөөлэн һуудалнуудые хэжэ табяа. Тус байшан соо хүдэлдэг дуунай болон арадай аман зохёолой ансамбльнуудай гэшүүдтэ шэнэ хубсаһан абтаа.
“Хэндын” сомоной дарга Ринчин Будаевай хэлэһээр, соёлой байшан зайн галаар дулаасуулагдана. Тиимэһээ ехэ мүнгэн энэ хэрэгтэ гаргашалагдана гээшэ. Нэгэ жэл соо 160 мянган түхэриг зайн галай түлөө түлэгдэнэ. Харин 2017 ондо оройдоол 148 мянган түхэриг һомологдонхой. Энэ шалтагаанаар заримдаа соёлой байшан дулаасуулагданагүй.
Тэлэмбын номой сан 1956 ондо баригдаһан хуушан байшан соогоо үлэнхэй. Ринчин Будаевай һанамжаар, соёлой шэнэ байшанда залгалаа барижа, номой сан тэндэ оруулха хэрэгтэй. Теэд энэ хэрэгтэ мүнгэн хүртэнэгүй.
Борис Балдановай гэрэл зураг
Тэлэмбын номой санда
Улаан Яруунада
Нарһатын баруун урда зүгтэ оршодог һуурин анхандаа Улаан Ярууна гэжэ нэрэтэй байһан юм. Аймагай түбтэй ниилэбэшье, Улаан Ярууна мартагдаагүй. Нарһата һууринай захиргаанай толгойлогшо Этигэл Дондоковой хэлэһээр, эндэ 900 гаран ажаһуугша тоологдоно. “Һүүлэй үедэ Улаан Яруунада хүн олоор ерэжэ һуурижана. Тиимэһээ нэгэ мянгаһаа олон болохо бшуу”, - гээд тэрэ нэмэнэ.
“Улаан Ярууна” гэжэ нэрэтэй ТОС 2010 ондо хүүгэдэй нааданай талмай бариһан байна. Тэндэхи хүн зон үни холо сагһаа Сагаалганай наадые эбтэй эетэйгээр үнгэргэдэг юм һэн.
- Өөһэдынгөө соёлой байшан соо найр наада наяруулдаг һаамнай, бүри гоё байгаа гэжэ манайхид дурадхал оруулжа, 2012 ондо шэнэ клуб бариха тухай шиидхэбэри абтаа, - гэжэ ТОС-ой дарга Бэлигтэ Арабжаев хөөрэнэ.
Улаан Яруунада ажаһуудаг олзын хэрэг эрхилэгшэ Цыденбал Дамдинович Ширапов ой соо хубаариин газар худалдажа абаад, тэрэнээ клубай барилгада үгөө һэн. Эндэхи эрэшүүл үбэлдөө модо бэлдээ, зундаа барилга ябуулаа. Эхэнэрнүүд болон аха захатан эдеэ хоолоор барилгашадые хангаа. Энэ хэрэгтэ аймагай захиргаан мүнгөөр туһалаа юм. Бүхы дээрээ 2 сая гаран түхэриг гаргашалагдаа.
Мүнөө клуб соо нютагайхид сугларжа, һонирхолтойгоор сагаа үнгэргэнэ.
Борис Балдановай гэрэл зураг
Улаан Яруунын клуб соо
Борис Балдановай гэрэл зураг
Б.Арабжаев хөөрэнэ
Иисэнгэдэ
Энэ нютагай сомоной дарга Жигжитдоржо Будаевай хэлэһээр, ерэхэ зун шэнэ клуб ашаглалгада тушаагдаха юм.
- Соёлой хуушан байшанай үшөө унаадүй байхадань задалаабди. Энээнэй түлөө нютагай зон намайе ехээр хараагаа. Тиихэдэнь шэнэ байшан бодхоохобди гэжэ найдуулаабди. Аймагай захиргаанай туһаар соёлой байшантай болохомнай, - гэжэ Жигжитдоржо Будаев хөөрэнэ.
Мужыхада
Эгэтын талада оршодог Мужыха нютагта соёлой шэнэ байшан бултанай дуратай газар болонхой. Тэрэ 2011 ондо баригдажа эхилээ. Соёлой байшанай хүтэлбэрилэгшэ Жибзема Рыгденовагай хэлэһээр, түрүүшын 100 мянган түхэриг мүнгэ аймагай һунгамал Владимир Фёдорович Хонгоров барилгын жасада оруулаа юм.
2012 ондо нютагай ажаһуугшадай, мүн Улаан-Үдэдэ байдаг нютагаархинай суглуулһан мүнгөөр модон бэлэдхэгдээ, байшанай һуури табигдаа, - гэжэ Жибзема Санжеевна хөөрэнэ.
Борис Балдановай гэрэл зураг
Жибзема Рыгденова
2013 ондо аймагай бюджедһээ үгтэһэн мүнгөөр барилгаяа дүүргээбди. Бүхы дээрээ 2,6 сая түхэриг ТОС-ой шүүһэн мүнгөөр клубта элдэб хэрэгсэлнүүдые худалдажа абаа. Нээлгын баяр ёһололдо олон айлшад суглараа һэн.
Тус байшанда арадай аман зохёолой “Лёнхобо” ансамбль ажалаа ябуулжа, нютагаа хаа-хаанагүй суурхуулна. Эндэ хабаададаг уран зохёолшо, үльгэршэн, арадай дуу татагша Ринчин-Мүнхэ Мункоевич Санданов холо ойгуур мэдээжэ юм.
Һүүлэй хэдэн жэлнүүдтэ “Лёнхобо” ансамблиие бэлигтэй Дулма Санжиевна Жамбалова хүтэлбэрилнэ. Тэдэ бүхэроссиин, уласхоорондын хэмжээ ябуулгануудта амжалтатайгаар хабаадана. Мужыхын гургалдайнуудгүйгөөр нэгэшье “Алтаргана”, “Ердын наадан”, Сурхарбаан болон бусад найр нааданууд үнгэрнэгүй.
– 2016 оной эхиндэ Ярууна аймагай соёлой хүдэлмэрилэгшэдэй урдахи жэлэй түгэсхэлэй суглаан үнгэрөө. Эгээл тэндэ Мужыхын клуб бүхы Ярууна соогоо эгээл эрхим гэжэ тодороо гээшэ. Тиигэһээр эндэ олон тоото хэмжээ ябуулганууд эмхидхэгдэнэ. Буряад Уласай Арадай Хуралай һунгамал Анатолий Кушнарёв ерэжэ, манай хүн зонтой огород тариха тухай һонирхолтой хөөрэлдөө эмхидхээ, - гэжэ Жибзема Санжеевна хөөрөөгөө үргэлжэлүүлнэ.
Шэнэ клуб Мужыхын ажаһуугшадые, дунда һургуулиин болон эрэмдэг бэетэй үхибүүдэй гажалта заһалгын һургуулиин шабинарые нэгэдүүлһэн байна. 2016 оной зун Мужыхын дунда һургуули дүүргэгшэдэй 50-дахи выпуск соёлойнгоо байшанда баяр ёһололой үдэшэ ехэ гоёор үнгэргөө һэн.
Борис Балдановай гэрэл зураг
Дулма Жамбалова
Һанамжанууд:
Цыденжап Шагдаров, Ярууна аймагай засаг дарга:
- Шэнэ соёлой байшануудые бодхоохо, хуушануудыень һэльбэн шэнэлхэ талаар ажалаа хүсэд дүүргээдүй байнабди. Мүнөө жэлдэ Иисэнгэдэ 2 сая түхэриг дамжуулхабди.
Улхасаа һууринда барилгыень дүүргэхэ түсэбтэйбди. Тэндэхи зон өөһэдөө мүнгэ суглуулаад, евро-сонхо болон хушалта абаад, манай мүнгэ хүлеэжэ байна.
Гүүндэ һууринда барилга 2018 ондо эхилхэбди. Мүнөө жэлдэ түсэблэлгын саарһа данса бэлдэхэбди.
Буряад Уласай Толгойлогшо Вячеслав Владимирович Наговицын Улаан Яруунын клубта 500 мянган түхэриг мүнгөөр туһалаа. Манай нютагай хүбүүн, Арадай Хуралай һунгамал Баян Дамбаевич Гуробазаров маанадаа ходо дэмжэжэ байдаг.
Оксана Бухольцева, Буряад Уласай Арадай Хуралай һунгамал:
- Һургуули хүдөөдэ гол һуури эзэлнэ гэжэ хэлсэдэг гээшэбди. Энэ буруу бэшэ. Теэд һургуулида үхибүүдые эрдэм номдо һургадаг, тэндэ залуушуулые, аха захатаниие һамааруулдаггүй бшуу. Тиимэһээ хүдөөдэ һургуулиһаа гадна соёлой байшан байха ёһотой. Ярууна аймагта энээниие арад зон өөһэдөө ойлгожо, ажабайдалаа зохёоно. Нютагайнгаа зоной энэ буянтай хэрэгтэ аймагай засаг баригшадай мүнгөөр туһална. Энэ ехэл һайн.
Виктор Аюшеев, Буряад Уласай Арадай Хуралай һунгамал:
- Хүдөөгэй соёлой байшануудай хүйтэн байдагта һурашаһан аад, дэгэлээ тайлангүй клубууд соо орожо байгааб. Яруунынхидай шэнээр бодхооһон гү, али заһабарилһан ордонууд дулаан, һаруул, хүнэй нюдэ баярлуулна.
Аймагай һайд ноёдой арад зонтоёо хамта соёлоо үргэжэ, дэмжэжэ, ургажа ябаа залуу һүрэгтөө жэшээ харуулжа байхадань, бахархамаар байна.
Жамсо Цыренжапов, Ивалга аймагай Оронго сомоной засаг дарга:
- Ярууна аймагайхидай дүй дүршэлөөрөө маанадаар хубаалдажа байһандань, баярые хүргэнэб. Энэ ажал хэрэгтэ олон бэрхэшээлнүүд дайралдаа ааб даа. Хэды тиигэбэшье, эндэхи арад зон тэдэниие гаталжа шадаа. Бултадаа хамта эршэтэй ажал ябуулна. Олон юумыень хараад, гайхажа баранагүйбди. Нютагтаа иимэрхүүгээр ажал ябуулха гэжэ түсэблэжэ байнаб, “ябаһан хүн - яһа зууха” гэдэг ха юм. Арад зонтоёо зүбшэхэбди, хөөрэлдэхэбди.