Шэнэ хэшээлнүүд нэбтэрүүлэгдэхэнь

Жэл бүри эрдэм һуралсалай һалбарида нэмэлтэнүүд, элдэб һэлгэлтэнүүд боложол байдаг. Одоошье хэрэгтэй һэлгэлтэнүүд сентябриин 1-һээ нэбтэрүүлэгдэхэнь гээшэ. Олон үе зоной дуратай “труд” һургуулиин программада бусаагдаба. Тиихэдэ “Основы безопасности и защиты Родины” (ОБЗР) гэһэн шэнэлэгдэһэн һуралсалай предмет заагдажа эхилхэ.

 Үхибүүдые ажалда һурган хүмүүжүүлхэ тухай асуудал ниитэдэ үнинэй табигдана гээд хэлэлтэй. Мүнөө жэлһээ бэелүүлэгдэжэ эхилхэдэнь, булта арад зон баяртай. Буряад Уласай Болбосоролой болон эрдэм ухаанай сайд Валерий Поздняковой тэмдэглэһээр, үхибүүдые ажабайдалда бэлдэлгэдэ анхарал тон ехээр хандуулагдадаг болохоор хараалагдана.

- Һургуули дүүргэхэдээ, үхибүүд ажабайдалай алишье талаар бэлэн байха ёһотой. Урид миин жэшээ дээрэ юумэнүүд харуулагдадаг һаа, мүнөө тэдэниие хүүгэд өөһэдөө гараараа хэжэ һураха. Сэрэгэй бэлэдхэл бүри эршэтэйгээр ябуулагдаха, хүн зондо түрүүшын туһаламжа үзүүлгэдэ ехэ анхарал хандуулагдаха, - гэжэ Валерий Поздняков хэлэнэ.

Буряад Уласта багшын мэргэжэлтэй зон дуталдана. Шэнэ предмедүүдээр зааха багшанар хэрэгтэй. Энэ байдалые һайжаруулхын тула хэрэгтэй хэмжээнүүд абтажа эхилээ. Буряадай багшанарай колледж сагтаа таарама мэргэжэлтэдые бэлдэдэг болохонь. Сентябриин 1-һээ эндэ технологиин 50 багша һуража эхилээ. Мүн лэ ОБЗР-эй мэргэжэлтэдые баһа эндэ һургажа захалба.

Энэ хэрэгтэ Буряад Уласай багшанарай мэргэжэл дээшэлүүлгын институт ехэ хубитаяа оруулна. Зунай хаһада технологиин 499 багша һуралсал гаража, шэнэ гуримаар һургаха талаар дүршэлтэй болоо. Үшөө 76 хүн мүнөөдэрһөө октябриин 20 болотор һуража гараха юм.

 Аюулгүй байдал тогтоон...

Һуралсалай гуламтануудта аюулгүй байдал сахилгада мүн лэ горитой анхарал хандуулагдана. “Основы безопасности и защиты Родины” гэһэн шэнэ предмет нэбтэрүүлэгдэжэ эхилхэнь. Буряадай 503 багша һуралсалаа дээшэлүүлээ. Оройдоол 195 һургуулида кабинедүүд хүсэд хангагдаа.

Гэр байрадаа, һуралсалайнгаа гуламтада, ниигэмэй газарнуудта, интернедэй талмайда болон бусад оршон байдалда аюулгүй байдалые яагаад сахихаб гэжэ үхибүүд эдэ хэшээлнүүдтэ мэдэжэ абаха.

Сэрэгэй эхин бэлэдхэл оруулагдаа. Сэрэгэй тусхай үйлэ хэрэгтэ хабаадагшад һургалгада хабаадалуулагдаха гээд заабари үгтөө. 8-дахи болон 10-дахи классуудай һурагшад долоон хоногой һургалгада заал һаа, татагдадаг болохонь. Һүүлэй 2-3 жэлдэ иимэ сборнуудые “Авангард” түб үнгэргэжэ эхилээ. Хэдэн аймагууд тусхай хэлсээ баталжа, үхибүүдээ сэрэгэй талаар һургана. Элүүрые хамгаалгын шэглэлээр хэшээлнүүд болохо. Үхибүүдые түрүүшын туһаламжа үзүүлжэ һургахаар түсэблэгдэнэ.

Дээрэ хэлэгдэһэн бүхы шэглэлнүүдээр ОБЗР-эй хэшээлнүүд 8-11-дэхи классуудта заагдаха. Һуралсалай шэнэ номууд бэлдэгдээ.

 Труд - шэнэ гуримаар

Буряадай олон һургуулинуудта шэнэ һэлгэлтэнүүд “гэнтэ дээрэһээ унашаһан саһан” мэтээр үзэгдэнэ. Юуб гэхэдэ, олон тоото һуралсалай гуламтануудта трудай кабинедүүд хаагдажа, элдэб станогууд хаягдаа. Үшөө совет үеын станогууд зарим һургуулинуудта үлэнхэй. Гэбэшье Валерий Поздняковой хэлэһээр, бүхы һургуулинууд шэнэ предмедүүдые нэбтэрүүлгэдэ бэлэн.

- Манай яаман аймагуудай эрдэм һуралсалай таһагуудай мэргэжэлтэдээр ехэ ажал ябуулаа. Тэдэ бүхы һургуулинуудта технологиин кабинедүүдые ябажа хараа, шэнжэлээ. Һүүлэй мэдээгээр, 396 дунда һургуули шэнэ зүйлнүүдые бэелүүлхээр бэлэн болонхой. Эдэ гуламтанууд хэшээлдэ хэрэгтэй оньһон техникээр, хэрэгсэлнүүдээр хүсэд хангагданхай. Бусад һуралсалай гуламтануудые 2030 он болотор хангаха тухай түсэб табяабди, - гэжэ Буряадай Болбосоролой болон эрдэм ухаанай сайд мэдүүлнэ.

Шэнэ трудай хэшээлнүүдтэ үхибүүдые юундэ һургаха болоноб? Ургажа ябаа залуу халааниие заатагүй табан шэглэлээр бэлдэхээр хараалагдана. Буряад Уласай багшанарай мэргэжэл дээшэлүүлгын институдай ахамад мэргэжэлтэн Семён Ринчинович Намжиловай хэлэһээр, мүнөөнэй технологиин хэшээлнүүд сагай эрилтэдэ таарамаар зохёогдонхой.

- Совет үеын трудай хэшээлнүүдһээ ондоогоор заагдадаг болохонь. Тиихэдэ үхибүүд бүтээлнүүдые өөрын гараараа хэдэг байһан юм. Модоор, түмэрөөр дархалалгада ехэ анхарал хандуулагдадаг һэн. Мүнөөшье үхибүүд дархалжа һураха. Ехэ саг робототехникэ, 3D моделировани, компьютерна графика, черчени гэһэн шэглэлнүүдтэ үгтэдэг болохонь. Ухаа бодолоо гүйлгэхэ хэрэгтэй. Технологиин кабинедэй хэрэгсэлнүүд шэнэ гуримай ёһоор компьютертай

холбогдонхой, тэндэнь ЧБУ табигданхай. Тиимэһээ физикэ, хими, информатика муугаар үзэбэл, технологиин хэшээлдэ ехээр юумэ ойлгохогүйш. Мүн багшанар өөһэдөө дээрэ нэрлэгдэһэн предмедүүдые һайнаар мэдэхэ болоно. Шэнэ сагай станогуудые, оньһон техникэ олон багша хаража үзөөгүй ябана. Энээнһээ боложо, тэдэ ядалдана, ажалынь хүшэр болоо. Һуралсалай курс гаража байһан мэргэжэлтэд шэнээр баригдаһан һуралсалай гуламтануудта эльгээгдэнэ. Юуб гэхэдэ, эгээл тэндэ шэнэ сагай эрилтэдэ таарама трудай кабинедүүд зохёогдонхой ха юм, - гэжэ Семён Ринчинович хөөрэнэ.

Басагадые ажалда һургалга мүн лэ шэнэ гуримаар зохёогдоо. Тэдэниие оёжо, эдеэ хоол бэлдэжэ, оршон байдал зохёолгын һургалга үргэлжэлүүлэгдэхэ.

- Оёдолой талаар техникэ бүхыгөөрөө компьютерта холбогдохо юм. Жэшээлбэл, басагад хадхан оёхынгоо урда компьютер дээрэ даабари табина. Зүб гү, али буруу зохёоһонһоо - ажалайнь дүн дулдыдаха. Заншалта ёһоороо басагад трудай хэшээлдэ эдеэ хоол шанажа һураха. Бэе махабадта хэрэгтэй витаминууд, энэ тэрэ хоол бэлдэхэ зүйлнүүд соо хэды бэ гэжэ үхибүүд тооложо, эдэ бүгэдые тааруулжа һураха. Иимэ эрилтэнүүд табигдана, - гэжэ Семён Намжилов үргэлжэлүүлнэ.

Закаменск хотодо шэнэ һургуули 2015 ондо ашаглалгада тушаагдаһан юм. Тиимэһээ энэ һургуули һүүлэй сагта таарама оньһон техникээр хангагдаһан байгаа. Һуралсалай гуламтын захирал Дарима Занаевна Шаракчиновагай хэлэһээр, шэнэ эрилтэнүүдээр тэдэ хүдэлхөөр бэлэн.

- Манай һургуули һаяхана баригдаа һэн. Тиимэһээ шэнэ юумэнүүдые нэбтэрүүлхэдэмнай, яһала һайнаар нүлөөлнэ. Һургуулидамнай технологёор оньһон техникэ, станогууд шэнэ гэжэ һанахадамнай, бүри һүүлэй сагай хэрэгсэлнүүд зохёогдоһон байна. Аюулгүй байдалые үзэлгэдэ хэрэгсэлнүүдээр дуталдахаа һананабди. Багшанууднай үнинэй хүдэлдэг. Тэдэнэйнгээ дүршэлдэ, шадабарида найданабди, - гэжэ Дарима Занаевна хэлэнэ.