​"Алтарганын шагай"

Бүгэдэ буряадуудай «Алтаргана» найрай үедэ табан тээшээ таһарһан буряадууд нэгэ газарта сугларһанаа һамбаашалан, шагай наадажа, бэе бэетэеэ мүрысэхэ аргатай байба. Энэ боломжые Алексей Гергенов түрүүтэй Буряад Уласай Үндэһэтэнэй спортын холбоон олгоһон байна.

Тиин шагай нааданда дүн хамта 100 гаран хүн һонирхожо ороо. Шагай наадан Улаан-Үдэ хотын бэеын тамирай түб талмай дээрэ эмхидхэгдэбэшье, энэл үдэр, энэл сагта, энэл газарта һур харбалгаар, буряад бүхэ барилдаагаар мүрысөөн боложо байһан тула олохон хүнүүд шагай наадаад, «Алтарганын» соло дуудуулхадаа болохоб гэжэ ойлгонгүй үлэшөө.

- Шагай наадагшадта Буряад Уласай Бэеын тамирай болон залуушуулай талаар улас түрын яаманай талаһаа мүртэй анхарал хандуулагдаагүй, - гэжэ Алексей Гергенов Facebook соогоо бэшэнэ: - Тиимэһээ олохон хүн шагайгаар мүрысөөн боложо байна гэжэ ойлгоншьегүй үлэшөө ха.

Бэеын тамирай элдэб мүрысөөнүүдэй эсэслэхэ үеэр дүнгүүдынь тэрэ дороо элиржэ байгаа гээшэ һаань, шагай наадан хайшан гээд эхилээ юм, яагаад дүүрээ юм гэжэ хүсэд ойлгохын аргагүй байшаба.

- Дүнгүүдыень бидэ Буряад Уласай Бэеын тамирай яаман руу ябуулаабди, - гэжэ олондо мэдээсэл тараадаг эмхинүүдэй сурбалжалагшадай асуудалда үнөөхил Facebook соогоо Алексей Гергенов харюусаад, бүхы харюусалга мүн лэ тэдэнэр дээрэ тохохоёо һанахадань, Буряад дайдада спортын бүхы ажабайдал эгээл эрхимээр мэдэдэг сурбалжалагша Борис Балданов: - Мүрысөөнэй дүн гээшые Буряад Уласай Үндэһэтэнэй спортын федераци өөрөө гаргаад, өөрөө ниитэлхэ уялгатай, - гэжэ саб-яб гээд Facebook соогоо харюусаба. XXIV Бандида хамба лама Дамба Аюшеев Алексей Гергеновэй бэшэһэниие мүн лэ уншажа, сурбалжалагша Борис Балдановай заабарилһаниие үргэлжэлүүлэн: - Алексей, өөрөө олондо мэдээсэл тараадаг сайт гү, али блог байгуулаад, тэндээ хэһэн ажалайнгаа дүн толилжо бай, - гэжэ зүбшэл үгэбэ.

Гэхэ зуура шагай нааданай ябаса иимэ байгаа. «Мори урилдаан», «Шагай няһалалга», «Шагай шүүрэлгэ» гурбанаар амяараа тэмсээн боложо, түрүүшын гурбан һуури эзэлһэн хүнүүд «Алтарганын» үнэтэ болон дурасхаалта шангуудта хүртэбэ.

Үбэр-Байгалай хизаарай, Агын Буряадай тойрогой, Могойтын аймагай түлөөлэгшэ Намжилма Санжиева «мори урилдажа», хүндэтэй гурбадахи һуурида гараа. Энэл тойрогой түб һуурин болохо Ага нютагай Дулмажап Жимбуева хоёрдохи һуури эзэлээ. Харин түрэл һайхан Буряад ороноо түлөөлжэ наадаһан Хурамхаанай аймагай хүдэр хүбүүн Баир Гомбоев бусадһаа хурдан «хүлэгтэй» байшабал даа. «Мори урилдаан» гэжэ нааданда булиһан хүн талаантай байһанайхи булидаг гэжэ тоотой һаа, «Шагай няһалалга» наадахын тула үнэхөөрөөшье хёрхо нюдэтэй, гарайнгаа хургануудай тамир тэнхээ ухаанайнгаа хурдантай тэнсүүлжэ шадаха хэрэгтэй. Энэ нааданда агаархин мүн лэ түрүү хоёр һуури эзэлжэрхибэ. Дулдаргын аймагай Елена Цыренова гартаа оруулһан хони, ямаадайнгаа тоогоор гурбадахи баян болоо. Буряад Уласай Ивалгын аймагай түлөөлэгшэ Нимацырен Дандаров дунда баян боложо ерээ. Харин эрхим баян, «Алтаргана» найрай «Шагай няһалалгаар» илагша Агын Буряадай тойрогой Дашинама Содномов боложо тодорбо.

«Шагай шүүрэлгэ» гээшые түбһэн хүн наадажа шадахагүй. Тэрээндэ нилээн һурамхи хүнүүд наададаг юм. Тэрэнэй дүримынь тайлбарилтай. Шагай шүүрэжэ наадахын тула шагайнуудаа һүрэглүүлээд, обоолонгүйгөөр нэгэ газар суглуулха шухала. Үшөө тиихэдэ мүнгэн зүүдхэл хэрэгтэй. Тэрэ зүүдхэлээ баруун гартаа адхаад, һалгай хүн байбал, зүүн гартаа бажуугаад, өөдэнь шэнгиидэхэ шухала. Түрүүшынхиеэ зүүдхэлээ өөдэнь шэдэхэдээ, агаараар аяншалжа байгаа сагтань альган соогоо сохом багтаха шагайе һүрэгһөөнь амяарлуулхат. Зүүдхэлээ хоёрдохиёо өөдэнь шэдэхэдээ, амяарань гаргаһан бүхы шагайнуудаа һард гэтэр бултыень шүүрээд, агаарһаа бусагша зүүдхэлээ тэрэл альган дээрээ тодожо абабал, удаадахи шагайнуудые урид амяарань гаргаад, шүүрэхэ эрхэтэйт. Бусадһаа олон шагайтай болоһон хүн «Шагай шүүрэлгын» илагша болоно. Тиин «Алтарганын» нааданда шагай шүүрэхэдээ, Үбэр-Байгалай хизаарай Агын Буряадай тойрогой Дулдаргын аймагай Марина Дамдинова гурбадахи һуурида гараба. Хоёрдохи һуурида Улаан-Үдэ хотын Железнодорожно районой Гармажап Цыренжапов гараба. Улаан-Үдын Эрдэм Намсараев шагай шүүрэхэдээ эгээл эрхим байшабал даа.