​Һасаранай Булад: “Буряад Уласай Толгойлогшодо найданам”

Үндэһэн буряад эбэртэ бодо мал Буряадта дэлгэрүүлхэ хэрэгтэ 70 сая түхэриг гүрэнһөө һомологдохо болоо. Тиигэхынь тулада нилээд ехэ хүдэлмэри Һасаранай Булад хээ гээд мэдэнэбди. Эрдэмтэнэй эдэбхи үүсхэлые Буддын шажанай заншалта Сангха дэмжэжэ, энэ хэрэг эршэдүүлбэ. Тэрээн тухай – удаадахи хөөрэлдөөмнай.

• -Булад Бастуевич, февралиин 22-то Буряад Уласай Толгойлогшо Алексей Цыденовтэй уулзаһан байнат. Юу хэлсээбта?
• -Үнөөхил буряад үхэрөөл ааб даа (энеэнэ). Энэ хэрэг дэмжэнэб, мүнгэ алта һомолхоб гээл даа. Монголһоо үхэрнүүдые оруулая гэжэ дурадхал оруулна. Тиихэ мүрөө бэдэрхэбди.
• Урдахи Толгойлогшонор баһал иигэжэ хэлэдэг һааб даа. Теэд хооһон үгэ болоод лэ дүүрэдэг байгаа һэн даа. Харин Алексей Самбуевич хэлэһэн үгэдөө заатагүй хүрэхэ гэжэ найданам. Юундэб гэхэдэ, уулзалгын үедэ гансата Москва руу хонходоод, хари гүрэнһөө мал оруулгада зүбшөөл үгэдэг Россельхознадзорой дарга Сергей Данквердтай хөөрэлдөө, туһаламжа эреэ. Тэрэнь туһалхаб гэжэ хэлээ. Дары энэ асуудал шиидхэхэдэнь, минии зосоо найдал түрэнхэйл даа.
• Үндэһэн буряад эбэртэ бодо мал Буряадта дэлгэрүүлхэ хэрэгтэ эрдэм шэнжэлэлгэ эгээл урид ябаха ёһотой. Тиихэдээ манай гүрэнэй эгээл бэрхэ эрдэмтэдые хабаадуулха шухала гэжэ Буряад Уласай Толгойлогшодо хэлээб.

- Мартын 2-то та Москваһаа бусаат. Тэндэ оршодог Н.Вавиловай нэрэмжэтэ юрэнхы генетикын дээдэ һургуулитай нягта холбоотойгоор ажалаа ябуулнат гэжэ мэдэнэбди.

• -Үгы боложо байһан хоморой малнуудые энэ хүреэлэн шэнжэлнэ. Тус институдай эрдэмэй талаар захирал даргын орлогшоор Юрий Анатольевич Столповский хүдэлнэ. Эрдэм шэнжэлгын талаар саашанхи түсэбүүдээ тэрээнтэй хэлсээбди. Энэ ажалда ехэ нягтаар оролсохот гэжэ ойлгуулааб. Хуу шалгаад, сэбэрыень элирүүлээд, ёстой һайн шанартай уг шуһатай мал оруулаа һаамнай, һайн байгаа. Сагаагаараа оролдохобди гэжэ Юрий Анатольевич хэлэбэл даа.
• Гадна Ородой Холбоото Уласта хүдөө ажахын эрдэмые толгойлдог Вугар Алиевич Багировтай уулзааб. Үнинэй танилбди. Сугтаа ажал хэдэг һэмди. Буряадайнгаа һарлагуудай шуһыень һайн болгохо байгаа гэхэдэмни, хүрэнгэтэйб – зэрлиг һарлагай hалай бии гээ бэлэй. Тэрэнээ бидэндэ үгэхөөр бэлэн, зүгөөр Буряадай Толгойлогшоһоо зүбшөөл абаха хэрэгтэй бшуу. Минии һанамжаар, һарлагуудаар балай ехэ ажал ябуулагданагүй. Теэдшье үгы болошоогүй байна гээшэ ааб даа. Урдань 20-30 мянган һарлагууд Буряадтамнай байгаа, мүнөө 7 мянгаһаа үлүүтэй үлэнхэй. Олзотой мал гэхэ байнаб. Шуһыень шэнэлжэ байха хэрэгтэй. Иимэ хэрэг хэжэрхёо һаа, хүн зондо ехэ хэрэгтэй ха.
• -Буряад үхэртөө бусая. Ямар ажал хүлеэгдэнэб?
• - Нэн түрүүн малай байратай болохо ёһотойбди. Һайн газар шэлэжэ абаад, гол байра түхеэрхэбди. Тэрэнэйнгээ хажуугаар жэжэ байранууд байха. Гол байрадаа үнеэнүүднай байна ааб даа. Тугалнуудыень илгаха хэрэгтэй. Тэдээндээ баһа байра бариха шухала. Эрэ түлнүүдынь эмэнүүдһээ илгаатай байха. Бухануудые амяарань байлгахабди. Бүхыдөө 4-5 байра барихабди. Эдэ мэтын гаргашанууд олон даа. Мүнгэ һомолуулха талаар хамба лама Дамба Аюшеев ехэ ажал ябуулаад байна гээшэ ааб даа.
• -Урид үүлтэр байгуулхын тулада 20-30 жэл хэрэгтэй байгаа, мүнөө ехэ түргөөр боломоор ха юм.
• -Оньһон аргаар олон болгохоор. Хэмэл аргаар хээлитэй болгодог арга хэрэглэхэбди. Тиимэ арга боломжонуудай лаборатори хэхэ хэрэгтэй. Гаргашатайшаг юм ааб даа. Гэбэшье гаргашамнай хэды дахин эбхэгдэн нэмэгдээд бусаха бшуу.
• Сарюуна ЭРДЫНЕЕВА хөөрэлдэбэ