​Александр Бардалеев: «Шүүмжэлэгты, дутуу дундануудыемнай заагты»

Эдэй засагай яаманай нёдондоной туйлалтанууд, мүнөө жэлдэ бэелүүлэгдэжэ байһан ажал хэрэгүүд, саашанхи түсэбүүд тухайнь үргэн зон мэдэхэ аргатай болобо. Тиигэжэ 2018 ондо Буряад Улас гүйсэдхэхы засагай зургаануудай ажалай ашаг үрэ сэгнэдэг рейтингдэ 9 һууряар дээшээ гараа, мүн налог татабариин бодолгын талаар үрэ дүнтэй арбан можо нютагуудай тоодо орожо шадаа юм.

Тус яаманай ажаябуулгын гол шэглэлнүүд гэхэдэ, холын хараата түсэблэлгэ болон зонхилолго, хүрэнгэжүүлгын ажаябуулга гуримшуулга, олзо оршо дээшэлүүлгэ, ажалай дэлгүүр һайжаруулга, гадаадын эдэй засагай ажаябуулга болоно.

- Уластамнай 12 яаман бии. Эдэмнай хадаа Засагай газарай гол хүсэн гээшэ. Эдэй засагай яаман - үндэһэ һууринь, бултыень хоорондонь холбодог һалбари. Тэрээнгүй һаа, Засагай газарай ашаг үрэтэй харилсаата ажал бүтэхэгүй. Ажабайдалнай улам эршэдэнэ, ажал хэрэгүүд олошорно. Тиимэһээ манай яаманайхид сагай түргэн урасхалтай адли алхалха, заримдаа бүри уридшалан хүдэлхэеэ оролдоно. Бидэ хэзээдэшье харилсахаар бэлэмди, асуудалнуудаа табигты. Бүхы утаһанууднай, мүн миниишье хубиин гар утаһан яаманай албан ёһоной сайтда байха. Шүүмжэлэгты, дутуу дундануудыемнай заагты. Илангаяа зүб, аша туһатай шүүмжэлгэ бидэндэ хэрэгтэй, - гэжэ Буряадай эдэй засагай сайд Александр Бардалеев уншагшадтаа хандаа.

Мүнөөдэрэй байдалаар Буряад орон хадаа Алас Дурнын можо нютагууд сооһоо ори гансаараа “Ажалай үрэ бүтээсэ ба ажалаар хангалгые дэмжэлгэ” гэһэн үндэһэн түсэлдэ хабаадана. Даб дээрээ тус түсэлдэ 8 ажахы оронхой, 2022 он болотор үшөө 10 эмхи оролсохо ёһотой юм.

- Энэ программада хабаадахадаа, онсо эрхэдэ хүртэнэбди. Жэшээнь, хүдэлмэрилэгшэдые шэнээр һургалгын ба мэргэжэл дээшэлүүлгын гаргашануудые тэхэрюулэн бусаалга, хүтэлбэрилхы бүлэгэй хүдэлмэрилэгшэдэй түлбэригүй һуралсал, үйлэдбэри һайжаруулгада хүнгэлэлтэтэй урьһаламжа. Тиигэжэ ажалай үрэ бүтээсэ жэл бүхэндэ 5 хубяар дээшэлүүлжэ байхаар түсэблэгдэнэ, - гэжэ сайд тайлбарилаа.

Хүршэ Монгол гүрэнтэй харилсаа холбоонууднай үргэдхэгдэһөөр. 2019 ондо гадаадын худалдаа наймаанай эрьесэ 110 хуби хүрэтэр ургахаар хараалагдана. Яаман тусхайта хүрэнгэжүүлгын программа залан хүтэлбэрилдэг. Гансал үнгэрэгшэ жэлдэ инфраструктурын ба ниигэмэй һалбариин 88 объектдэ 4,5 миллиард түхэриг гаргашалагдаһан байха юм.

Эдэй засагай ургалтын түбүүдэй ниигэмэй хүгжэлтын түсэб зохёон бэлдэгдэнхэй. Даб дээрээ иимэ зургаан түб бии. Тэндэ 15 аймаг, Улаан-Үдэ ба Северобайкальск хотонууд ороно. Тиигэжэ 2021 он болотор 92 хэмжээ ябуулгада бүхыдөө 6,7 гаран миллиард түхэриг шэглүүлэгдэхэ. Мүнөө жэлэй зорилго – энэ түсэбтэ үлөөшэ 6 аймагаа оруулха: Зэдэ, Ивалга, Тарбагатай, Хори, Баргажан, Хурамхаан.

Ажалай харилсаануудта онсо анхарал хандуулагдадаг. Нёдондо салин түлбэриин талаар үритэһэн 135 сая түхэриг бусаагдаа, бюджедэй һалбариин хүдэлмэрилэгшэдэй салин түлэхын тула нэмэлтэ 1,4 миллиард түхэриг үгтөө. Дунда болзорой гол хараа зорилго – 21 хүрэнгэжүүлгын түсэл бэелүүлхын тула 11 мянган хүниие ажалаар хангаха.

Эдэй засагай яаман уласта үндэһэн түсэлнүүдые бэелүүлгын гол залан хүтэлбэрилэгшэ болодог юм. 12 программада 100 миллиард гаран түхэриг шэглүүлэгдэхэ. Энэ мүнгэндэ ажабайдалай бүхы һалбаринууд хүртэхэ: соёлһоо эхилээд, болбосорол хүрэтэр, олзын хэрэг дэмжэлгэһээ уласхоорондын харилсаан хүрэтэр.

Һүүлэй хоёр жэлэй туршада уласай бюджедэй олзо оршо дээшэлнэ. 2018 оной дүнгүүдээр, өөһэдымнай олзо оршо 15 хубяар ургаа.

Хүрэнгэжүүлгын ажаябуулга 5 жэлэй үргэлжэдэ доошолжо байһанаа мүнөө эршэдэжэ эхилээ. Гансал мүнөө жэлдэ үндэһэн зөөридэ, тэрэ тоодо уридшалһан хүгжэлтын дэбисхэрнүүдтэ 50 миллиард түхэриг шэглүүлэгдэхээр түсэблэгдэнэ. Буряадай Засагай газар байгша оной дүнгүүдээр Хүрэнгэжүүлгын оршон байдалай гүрэнэй рейтингдэ эрхим 20 соо орохо зорилготой. Бэрхэшээлтэй шэглэлнүүдээр (бага олзын хэрэг эрхилэлгые дэмжэлгэ ба хүгжөөлгэ, барилгын һалбари, захиргаанай һаалта хашалта) ажалаа шангадхаха хүсэлтэй.

Можонууд хоорондын харилсаа холбоонууд ба гадаадын эдэй засагай ажаябуулга хадаа яаманай хүдэлмэриин шухала шэглэлнүүдэй нэгэн болоно. Үнгэрһэн жэлдэ Буряадай гадаадын худалдаа наймаанай эрьесэ 65 миллиард гаран түхэригтэ хүрөө, харин уласаймнай эд бараанай ба хангамжануудай гадаадын худалдаан 60 миллиард руу дүтэлөө.