Буужа ерыт, Буряадтамнай!

Хуралдаанай үедэ

«Baikal Travel Mart 2022» хэмжээ ябуулга Байгал шадархи можо нютагуудай ажаһуугшадта тон шухала үйлэ хэрэг болоно. Түрэл һайхан тоонто нютагтаа холо ойрын айлшадые угтан абажа, гоё һайханаа үзүүлхэдээ, нютагаархиднай олзо оршо оруулна гэжэ ойлгонобди. Үндэр хэмжээндэ амаралтаяа үнгэргэһэн айлшад манай нютаг дахин-дахин эрьен ерэхэнь дамжаггүй. Эгээл тиимэһээ аяншалгын ба амаралтын һалбариин мэргэжэлтэд нэгэ газарта суглархадаа, тэдэнэй урда тохёолдодог бэрхэшээлнүүдые яажа шиидхэхэб, юугээр айлшадые һонирхуулхаб гэхэ мэтэ асуудалнуудта харюу бэдэрэн, ажалаа зохёобод. Эхэ ороноймнай олон тоото можо нютагуудай айлшад, молор һайхан Монгол ороноймнай хүндэтэй аха дүүнэрнай, мүн тиихэдэ Буряадаймнай 14 аймагай түлөөлэгшэд тус хуралдаанай сэргэдэ хүрэжэ ерэһэн байна. Монгол ороной аяар 21 эмхи өөрынгөө ажалнуудтай танилсуулна, аяншалгын талаар дурадхалнуудые оруулна.

- Тус хэмжээ ябуулгын гол зорилго Буряадайнгаа арга боломжонуудые олондо хөөрэжэ, харуулжа үгэхэ болоно. Мүнөө үедэ улас доторнай аяншалгын һалбари хүгжэжэл байна. Буряадтамнай энэ талаар яһала урагшатай ажал хэгдэжэ байһыень энэ «Baikal Travel Mart 2022» гэһэн хуралдаан гэршэлнэ. Хүршэ гүрэнэй түлөөлэгшэд манай ажаһуугшадые Монгол оронтой танилсуулха зорилготойгоор тус яармагта ерээд, амжалтатай оролсожо байна. Бидэ «Агууехэ сайн замаар» суг хамта һонирхолтой аяншалгын түсэл зохёон байгуулха аргатайбди, - гэжэ Буряад Уласай Аяншалгын яаманай сайд Алдар Доржиев хэлэнэ.

Монгол ороной түлөөлэгшэд яармагта хабаадаһандаа, тон ехэ баяртайнууд байна. Хоёр жэлэй туршада хамшагта ханяаданай тараһан ушарһаа бүхы юумэн хоригдожо, ажабайдалнай тад ондоогоор хубилаа.

- Аяншалгын һалбари эгээл ехээр уруудаа гэхэдэ болохо. Хилын хаалтатай һэн хойно гадаада оронһоо айлшад үгы, гарай бэлэгүүдые бэлдэжэ наймаалдаг уран гартанда олзо оршо байхагүй. Эдеэ хоолой газарнууд мүн лэ захаһаа абаад хаагдаха баатай болоо. Мүнөө бидэ эндэ аяншалга зохёодог эмхинүүдтэ өөһэдынгөө түсэлнүүдые дурадханабди. Тиин манай эмхинүүд хэлсээ баталжа, саашанхи ажалаа зохёохо арга олоно, - гэжэ Монгол ороной аяншалгын хамтаралай гүйсэдхэхы захирал Д.Отгонбаяр хуралдаанай үедэ үгэ абахадаа хэлэбэ.

Түргэн урасхалтай болоһон ажабайдалаа зохёоходоо, аяншалха амархадаа, үльгэрэй һайхан газарнуудаа бузарлангүй, ерээдүйн үри һадаһадтаа эхэ байгаалияа энэ зандань дамжуулха тухай хуралдаанда хэлсэһэн байха юм. Хэнэйшье мэдэһээр, Байгал далайн эрье хүбөөгөөр амарагшад амаргүй ехээр хог богоо, үлэгдэлөө орхино. Тэндэнь юун үгыб даа? Элдэб янзын хуйха амһартанууд, тулам гэхэ мэтын зүйлнүүд хэдэн мянгаад жэлэй туршада үмхирдэггүй, хорото бодосоо байгаалидаа оруулжал байдаг юм гэжэ эрдэмтэд хэлэжэл байдаг.

- Эгээл иимэл түхэреэн шэрээнүүдтэ аяншалгын һалбарида ушардаг бэрхэшээлнүүдтэ харюу бэдэрхэ гэжэ оролдодог. Жэлһээ жэлдэ аяншалагшад олошорно, тиихэдээ тэдэнэй хойноһоо үлэгдэлнүүдшье ехэ болоно. Байгаалиин хүреэлэнһээ яажа бог шоройгоо гаргахаб, аяншалагшадта яагаад зохид оршон байдал түхеэрхэб? Тиихэ мүртөө байгаалидаа харша нүлөө үзүүлэнгүйгөөр, хайшан гэжэ бүхы юумэ тэнсүүлжэ зохёохо хэрэгтэйб? Эдэ бүгэдэ асуудалнуудые хуралдаанай үедэ мэргэжэлтэдээр шиидхэхэ, хэлсэхэ һанаан байна, - гэжэ «Заповедное Подлеморье» гэһэн байгаалиин хүреэлэнэй захирал Михаил Овдин дуулгана.

Аяншалга амаралтын һалбарида хүдэлдэг эмхинүүд ямар аргаар гүрэнэй туһаламжада хүртэхэб, түргэн сагай туршада бодхоогдодог зошод буудалнуудые бариха талаар бэрхэшээлнүүдые хайшан гэжэ дабахаб, айлшадые сэнгүүлхэ хэмжээ ябуулгануудые яажа зохёохоб гэхэ мэтэ тоогүй олон асуудалнуудта хабаатай сэдэбээр мэргэжэлтэд түхэреэн шэрээгэй үедэ дундаа хэлсэбэд.

Үргэн дэлисэтэй яармаг

«Baikal Travel Mart 2022» хуралдаанай хоёрдохи хубинь Улаан-Үдын Соборная гудамжада үнгэржэ, хотын ажаһуугшадые болон айлшадые халуунаар угтаба. Тус хэмжээ ябуулгада хабаадагшад бүтээлнүүдээ олоной һонорто дурадхаба. Дуутай шуутайгаар, хатар наадатайгаар ямаршье яармаг үнгэрдэг гээшэ. Заншалһаа хадуурангүй, энэшье яармаг ажалаа ябуулба. Тодхогдоһон үнгэтэ майханууд аяар холоһоо харагдана. Тоогүй олон айлшад һонирхон байжа, дэлгэгдэһэн бараа үзэжэ харанад. Тээ тэндэ шэмээшэгүүд хоолой ниилүүлэн дуугаа хангюурдана, бэлигтэй хүбүүд морин хуураа татажа, уянгата хүгжэм зэдэлүүлнэ, наанань сог дээрэ амтатайхан мяха шарахадань, аятай үнэр анхилна. Тэдэнэй хоорондуур холын айлшад, ноён түшэмэлнүүд ажалаа ябуулна, удхатай хэлсээнүүдые батална. Хурамхаанай, Түнхэнэй аймагуудай түлөөлэгшэд нютагайнгаа эмтэй домтой аршаан булагуудта айлшадые амархыень урихадаа, ямар үбшэнгүүдтэ эгээ туһатай байхаб гэһэн тодорхой хөөрөө дэлгэнэ. Уран гараараа бүтээһэн бэлэгүүдые, нааданхайнуудые бэрхэшүүл наймаална. Аяар холын Аха нютагһаа ерэһэн хүдөө үйлэдбэрилэгшэд һарлаг малайнгаа амтатай мяхаар буйлуулһан тушёнко дурадхана. Тиихэдэ бүмбэр сагаан хонинойнгоо нооһо даража, элдэб гоё хубсаһануудые, гуталнуудые бүтээһэн урашуул һонирхол татана.

- Эгээл урданай урлал гээшэ. Хэдэн мянгаад жэлэй туршада нүүдэлшэ арад түмэн нооһоёо даража, эд бараа, хубсаһа хунараа бүтээдэг һэн. Элинсэгүүдэйнгээ эрхилжэ ябаһан урлал мартагдаха тооной болоһон хойнонь бидэ һэргээжэ байнабди, - гэжэ Юлия Золотоева айлшадта хөөрэжэ байгаа һэн.

Тус яармаг харалганда хабаадалсаһан, юрэ оролсоһон олзын хэрэг эрхилэгшэд алишье талаһаа аша туһатай хэлсээнүүдые баталжа, саашадаа ажалаа нэгэдхэн ябуулха болобо. Хари гүрэнүүдэй болон нютагай аяншалга хүгжөөлгын һалбарида хүдэлдэг эмхинүүд 9 хэлсээндэ гар табиба.

- Буряад Уласай Засагай газарай талаһаа энэ хуралдаанда хабаадагшадые болон айлшадые хани халуунаар амаршалнаб. Засагай газарһаа али болохо туһаламжа, дэмжэлтэ аяншалгын һалбарида үзүүлэгдэжэ байдаг. Байра байдал түхеэрхэ талаар хэдэн түсэлнүүд зохёогдонхой. Тусхайтаар олон айлшад ерэдэг болонхой. Монгол оронтоёо нягта харилсаатайгаар ажалланабди, - гэжэ Засагай газарай Түрүүлэгшын орлогшо Иван Альхеев яармагай үедэ үгэ абахадаа хэлэбэ. Үнгэргэгдэжэ байһан олон тоото хэмжээ ябуулганууд һайн үрэ дүнтэй байжа, холо ойрын айлшад үдэр бүри олошоржо, Буряад һайхан оронииемнай һайхашаан үзэжэ байхань болтогой!