Ниигэм 21 jul 2023 567

Дульваа хамбын субаргын найр

Загарайда түрэһэн долоон хамба ламанарай – алдар суута санаартанай буддын шажан дэлгэрүүлхэ хэрэгтэ горитойхон хубитаяа оруулһан тухай, мүн Росси гүрэнэй политическэ хүдэлмэриин болон бурхан шажаниие нэбтэрүүлхэ талаар ухаангүй ехэ уласхоорондын ажал ябуулһан элитэ элшэн сайд, олониитын эдэбхитэн байһан Агван Доржиев тушаа түүхэшэн, олон жэлдэ Агын Һүдэнтын дунда һургуулиин захирал байһан (эдэ үдэрнүүдтэ үндэр ойн баяраа тус һургуули үнгэргэнэ), РФ-гэй габьяата багша, түрэл нютагаа ходол үргэжэ байдаг, долоон хамбанарайнгаа дурасхаалые мүнхэлжэ, мүргэлнүүдыень үнгэргэжэ байдаг бэрхэ эмхидхэгшэ Ганжитма Цыреторовна Жалсанова “Долоон хамбын домог” гэһэн ехэ һонин, гүн удхатай, ехэ һайханаар шэмэглэгдэһэн ном соогоо (уридшалан уншагшадтаа энэ ном тухай мэдээсээ бэлэйбди) бэшэһэн байха юм.

© фото: Бэлигма Орбодоевагай дурадхаһан гэрэл зурагууд

Гэгээрэлэй ажалда ехэ габьяатай, үзэг бэшэг мэдэхэгүй зо­ниие һургаһан, компартиин ажал­да шалгарһан тусхай 50 жэлдэ зорюулагдаһан медальтай, алдар суута эсэгынь, гушад угтай байһан Цы­ретор Раднаевич Раднаевай (түрэл тоонтынь нэгэ үйлсэдэнь нэрэ, обо­гынь үгтэнхэй) 120 жэлэй ойн баярай ехэ һайндэр Асагадта үндэр хэмжээндэ үнгэргэгдэжэ, бидэ, “Тоон­то” ансамблиинхид, ехэ дуратайгаар тэндэ хабаадаа, дуулалдаа бэлэйбди.

Энэл аймагай олон хүдөө нютагуудаар ажаһууһан, Ивалгын гол даса­нуудта аша буянтай ажал бүтээһэн 7 хамба ламанарай түрэһэн ню­тагуудта ехэ гоёнууд субарганууд бүтээгдэнхэй, тэдэнэй дэргэдэ удаа дараалан тоонтодонь ехэ, удха түгэлдэр маани, мэгзэмэй уншал­ганууд саг үргэлжэ үнгэргэгдэжэ, олон хүн зон, түрэл нютагаархидынь эдэбхитэйгээр хабаадажа байдаг юм. Загарайн Шэнэ-Бууса нютагһаа гарбалтай Дульваа хамба Түбдэн- Нима Чойдоновто зорюулагдаһан субаргын дэргэдэ (зургаадахи хам­бын хүндэлэлдэ) ехэ хуралай ун­шалгануудые Шулуутайн дасанай ламанар эмхидхэжэ, загарайнхид, шэнэ-буусынхид олоороо сугларжа, ерээдүйн һайн ажаһуудалайнгаа, үри хүүгэдэйнгээ, ашанар, зээнэрэйнгээ, өөһэдынгөө түлөө мүргэбэ, һүгэдэбэ, һанаһан хүсэлөө бэелүүлбэ, обоогойнгоо найр нааданда эдэбхитэйгээр хабаадаба.

 Хормейстер С.Намжилон Н.Мосорова-Цыреноватай

Дульваа хамбада зорюулагдаһан маани, мэгзэмүүдэй уншалгануу­дые эмхидхэлгэдэ Мария Дашини­маевна Норбоева хүсэл оролдолго гаргаһан, нютагаархидаа суглуулһан байна. Харин спортын зүйлнүүдээр мүрысөөнүүд Бэлигто Геннадьевич Раднаевта даалгагдаа. Бүхэ барил­даагаар Хэшэгто Раднаев абсолют­на чемпион боложо, Шулуутайн да­санай хонин бэлэгтэ хүртэбэ. Кон­церт-наадыень Оксана Тушинова хүтэлбэрилһэн байна. Шэнэ-Буусын соёлой байшангай уран һайханай хүтэлбэрилэгшэ Эржена Норбое­ва хэлэхэдээ: “Булта оролдон, энэ һайндэрэйнгээ найруулгые зохёо- гообди”, - гэжэ тэмдэглэнэ һэн. “Шэнэ буусын” гимнын дууе (үгэнь Екатерина Цыбиковагай) авторынь, суута “Үетэн” бүлэгэй (Хэжэнгэ) уда­ридагша, композитор, РФ-гэй соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ Баяр Шой­доков аргагүй гоёор гүйсэдхэжэ, ха­луун альга ташалгаар угтагдаа, хүхэ номин хадагта хүртөө:

...Түрэл тоонтоёо бусахадам,

Түбдэн-Нимын субарга үршөөдэг,

Мүнөө эжын шарай һанан,

Мунхан эжыдээ зальбарнаб.

Дабталга:

Шэнэ-Бууса, Шэнэ-Бууса

Шэдитэ минии түрэл нютаг.

Шэнэ-Бууса, Шэнэ-Бууса,

Шамаяа ходол һанан ябанам...

Бэлигтэй хормейстер, компози­тор, Ураалай консерватори дүүргэһэн Светлана Намжилоной хүтэлбэрилдэг дуунай хоёр коллектив, нэрлэбэл, Улаан-Үдэһөө ерэһэн олондо мэдээжэ арадай аман зо­хёолой “Тоонто” ансамбль, тиихэ­дэ Хани барисаанай байшангай “Соёл” бүлгэмэй дэргэдэхи “Дуунай аялга” гэһэн дуу гүйсэдхэдэг бүлэг бэлэг дуунуудаа бариба. “Тоонтын­хидай” зохидоор гүйсэдхэһэн “Сэ­сэглэн һалбараа Улаан-Үдэм” (хүгж. С.Намжилоной, үг. Ц.Дубчиновагай), урданай “Гоё гээшэнь” (анхан энээн- дэ һургаһан, хормейстер байһан Соёлма Цыреновна Чимитовагай эжынь дуратайгаар дууладаг дуу- ниинь байгаа), мүнөө үеын “Ню­тагнай” гэһэн дуунууд олондо һайшаагдаа. Тиихэдэ дуунуудые бэ­шэдэг, өөрөө үгэнүүдыеньшье зо­хёодог, баһал гоёор дууладаг онсо бэлигтэй Наранзая Мосорова-Цыре­новагай “Буряадай...” гэһэн дууе “дуунай аялгынхид” бэрхээр дуулаһан байна. Загарайн Эрхирэгэй ветера­нуудай ансамблиинхид баһал бэлиг­тэй дуушад байһанаа эндэ гэршэлбэ.

Аша буянтай энэ һайндэр үндэр хэмжээндэ июлиин 9-дэ үнгэрбэ гэжэ шэнэ-буусынхид сэгнээ, булта үглөөдэрынь баясаа. Юуб гэхэдэ, ию­лиин 9 хүрэтэр аргагүй шангаар на­ран шаража байһан аад, үглөөдэрынь аадарай ехээр адхаржа эхилхэдэнь: “Тэнгэриимнай бурхад, нютагайм­най эзэд, сабдагууд бидэнээ дэмжэ­бэ, таряа талхамнай, үбһэ хулһамнай, ургасамнай ургахань, ажабайдал­най һайжархань гээшэ”, - гэжэ бул­та зон хүхилдэбэ, арад зонойнгоо түлөө ашата буянтай, бурхантай ажал ябуулһан Дульваа хамбаараа омо­горхон байһанаа мэдүүлбэ.

Автор: Бэлигма ОРБОДОЕВА

Фото: Бэлигма Орбодоевагай дурадхаһан гэрэл зурагууд