Хайрата багшадаа зорюулнаб

Аяар холын 1961 ондо эгээл түрүүшынхиеэ Хориин дун­да һургуулиин эхин клас­сай һурагша боложо, эрдэмэй за­мые зориһон би хадаа һанамжаяа хоёр багшанартаа зорюулхам. Тэрэ үедэ манай гэр бүлэ арад зоной омогорхол Анаа дасанай хойморто ажаһуугаабди. Баян түүхэтэй Хориин дунда һургуулиин һурагша болохо­доо, үбгэн баабайтаяа Хори тосхон дээрээ байжа һураа һэм.

Һуралсалай эхиндэ гүлмэр жаа­хан бидэнэрые угтажа абаһан манай түрүүшын багша Зинаида Доржи­евна ехэл һанаандам таараһан юм. Залууханшье һаа, саг зуура ялас гэдэг сахилгаан хурса харасатай нюдэтэй, тас гэмэ шангахан хоолойтой тон лэ бэрхэл багша гэжэ тухайлхаар байһан даа. Ошотойхон нюдэнэйнь галханда нэбтэхэн сэдьхэл зүрхөө сохюулаад, багшаяа гоёшооһон би һургуулиин һуралсалые ехэл зохид­шоожо, анхаралтай бэрхэ һурагша болоо һэм. Үбгэн баабаймни миниингээ оролдосотойгоор эрдэмээ дээжэ шудалхада, Зинаида Доржи­евна багшыемни ехэл тэмдэглэхэ: «Залууханшье һаа, ехэ бэрхэ багша болонхой, омогорхомоор», - гэхэ.

Гүлмэрхэн маанадтаа ехэ ханан­хатайгаар үзэг бэшэг зааха, нарин нягтаар зураг бэшэгтэ һургаха. Дуу хангюурдадаг Гена Дарибазаров Володя Гындендамбаев хоёр «Куба - любовь моя» гэжэ дуу сэрэгшэдэй хубсаһа, берет малгай үмдэжэ, нээрээшье, Фидель Кастро мэтээр һанагдадаг һэн. Индиин хатар хатарһан Таня Дашиевагай тархинь, хүзүүниинь яагаад хүдэлнэб даа гэжэ бултадаа туршаад үзэхэбди. Манай дууша басагад Зина Дарижапова Вика Жамсаранова хоёрой хонгёо­хон хоолойнь бүхы һайндэрнүүдтэ зэдэлхэ. Дулма Дамбаевада хэдэн хүбүүдээр хамта акробатическа этюд бэлдүүлэн, уян гоё номер олон концертнүүдтэ харуулагдаһан юм. Үхибүүн бүхэнэй өөрынь шадабари­да тааруулжа, шүлэгшье һаань, дуун­шье һаань сээжэлдүүлээд лэ байха даа, манай багша. Элдэб энеэдэтэй зүжэгтэ наадаһанаа Володя Цыде­нов хөөрэдэг. Шэхэнэй ханхинатар, театрай тайзан дээрэ байһан мэтэ Галя Батоева шүлэг уншаха. Һүбэлгэн ухаатай Володя Базаров ямаршье юумэ бултыень шададаг һэн. Бэл­тэгэрхэн нюдэтэй Солбон Заятуев, энеэбхилһэн Батор Шагдыров, хатаршан болохоёо һанадаг Намжил Шойжилов ба бэшэшье хүбүүд тоо­моо таһаржа байжа, бүхы даабари баталжа, багшаяа баясуулһан лэ бай­ха. Бүдүүн сарбуута Алёша Очировта баһал даабари олдоһон юм ааб даа. Бүхы үхибүүдэйнгээ шадабарииень бултыень харуулжа шадаһан манай Зинаида Доржиевна ехэл бэрхэ баг­ша байгаал даа.

Манай ангиин бүхы һурагшад бул­та һайнаар һураабди: хүлөөрөөшье, хэлээрээшье торонгүй, гүн ухаагаа хурсадхан, элдэб янзын конкурсдо бултадаа хабаадалсадаг һэмди. Һуралсалай хойно багшамнай маа­надаараа элдэб тээгүүр ябалсаха, аяншалхабди: Зэргэлээ, Үдэ голнуу­даа зубшажа, набшаһа ногоо түүжэ шэнжэлхэбди, арьяатан амитадые хараашалхабди, газар малтажа, хор­хой шабхайшье бэдэрэлгэн болохо даа. Тиигэжэ маанадаа һонирхуулжа, уужамхан нютагаймнай байгаали, уула хадануудые, аршаан булагуудые, уянгалан донгодоо шубууд гургал­дайнуудые шэнжэлүүлдэг байгаа ха юм даа. Хүйтэн боложо, Зэргэлээ гол­най мүльһөөр татагдахадань, багша­таяа шаргаа түлхижэ һолжорхобди, валенкадаа уяһан конькигаар маана­даа халтиржа һургаха.

Багшынгаа маанадтаа ехэ дура­тайгаар хандадаг байһандань хожо­мой сагта ондоо багшанараа баһал сэгнэжэ һураһан байгаа хабди даа гэжэ бүдүүн хүн болоһон хойноо ухаагаараа туйладагби. Тэрэ үеын багшанар ехэ бэрхэнүүд, ажалдаа ехэ оролдосотой, үхибүүдтэ дуратай байһан гэжэ һанадагби. Иигэжэ гүлмэрхэн маанадта балшар бага наһанһаамнай бэлигэй үреэл, эрдэм һургаалай дээжэ абхуулһан манай хайрата багша Зинаида Доржиевна бүхы наһандамнай мартагдадаггүй.

БАГШЫМНАЙ НАҺАНАЙ НАМТАРҺАА

Сэлгеэхэн Сэлэнгын аймагай сэлгеэ номин Шанаа нютагта Цыдендоржо ба Радна Лубсановна Данзановтанай гэр бүлэдэ 1935 оной намарай арюухан хаһада басаган үри түрэжэ, Зина гэжэ нэрлэгдэһэн байна. Эхэ эсэгынгээ, эгэшэнэрэйн­гээ хамтын ажалда һүниин тэн боло­тор ябахадань, дүүнэрээ харалсажа, гэрэй ажалда хамһалсаха, ехэл үүргэ дүүргэхэһээ гадна, һургуулидаашье хурса байгаа. Гэр бүлын дунда баса­ган Зина багаһаа эхилжэ шанга, шадамар, ажалда шумууһан, хамагые хуу хэжэ шадахаар, һургаалитай бэр­хэ ябаал даа.

Сэлэндүүмын долоон класс дүүргэжэ байхадаа, багшанарай училищи ошожо, багшын мэргэ­жэлтэй болохо дуратай байһанаа мэдүүлһэн байна. 1955 ондо залуухан Зинаида Доржиевна багшын ажалай намтар Хэжэнгэ нютагай Могсохоной һургуулида эхилжэ, олоһон эрдэ­мээ харуулжа эхилһэн намтартай. Оролдосотой, шадамар залуу багша Хэжэнгын дуулим талын залуу хүбүүн Балдандоржо Базарович Рыбдыло­вэй эльгэ зүрхыень уяруулжа, 1957 ондо эбтэй эетэй гэр бүлэ болоһон юм. Балдандоржо Базарович ехэ бэрхэ хүн байһан. Партиин дааба- ряар элдэб нютагуудаар: Хори, Түнхэн, Хэжэнгэдэ ажаллаһан байна. Энэ бүлэ хаанашье ябабал, нютаг нугаяа суурхуулжа, нэрэ солотой, амжалтатай, хүн зондо хүндэтэй ябаһан намтартай юм.

Хори нютагта Зинаида Доржиевна манай классай түрүүшын багша болоо һэн. Сагай ондоо бололгон соо Хэжэн­гэ нютагтаа түбхинэн һууһан. Хадамай газарта харюутай гэдэг ёһоор, хани нүхэрэйнгээ түшэлгэ боложо, нютаг нугаяа нэрлүүлжэ, манай багша Зинаида Доржиевна бүхы наһаараа нэрэ солотой ябаал даа. Гурбан үри хүүгэдынь булта мэдээжэ зон болонхой: Данзан Доржиевич - дээдэ зиндаагай эмшэн, БСМП-гэй хирург, Буряад Уласай габьяата врач, меди­цинын эрдэмэй кандидат. Дыжидма Доржиевна – Дайнай ба ажалай вете­рануудай госпиталиин эмшэн-тера­певт, медицинын эрдэмэй кандидат. Дарима Доржиевна – Д.Банзаровай нэрэмжэтэ БГУ-гай багша, багшын эрдэмэй кандидат. Зинаида Доржи­евна Балдандоржи Базарович хоёрой табан аша зээнэр, табан гуша зээнсэр «аба эжынгээ» хормой гэшхэжэ, сэдь­хэл сэнгүүлжэ, баяр баясхаланиинь боложо байгаал даа.

Зинаида Доржиевнагаймнай баг­шын ажалай амжалта «Хүндэлэлэй тэмдэг» орденой кавалер, «Ажалай ветеран» гэһэн медаль, «Ахалагша багша» гэһэн хүндэтэ нэрэ зэргэ болон бэшэшье олон баярай тэмдэгүүдээр тэмдэглэгдэһэн юм. Наһанайнгаа амаралтада гараадшье, миин налайжа хэбтээгүй, баһал хамтын ажалда хамсыгаа шуужа оролсодог байһан байна. Буряад ёһо заншал, буряад арадай түүхэ домог, буряад хэлэ хүгжөөхэ ажалнуудые залуу һүрэгтэ заалсажа ябаһан юм. Үхибүүдтэ зорюулһан «Гүрөөһэнэй заншал», «Бодоод үзэе», «Тоо бодол­го, викторина» гэһэн номуудые гаргаа. Хэһэн хэрэгынь хэзээшье мартагдахагүйл байха. Дээгүүр зин­даата багша болоһон хайрата манай Зинаида Доржиевна олондо жэшээ боложо, нэрэнь мүнхэрхэ болтогой.

Светлана ЧИМИТОВА- ШОЙНЖОНОВА, багшын ажалай ветеран