
Аяар холын 1961 ондо эгээл түрүүшынхиеэ Хориин дунда һургуулиин эхин классай һурагша боложо, эрдэмэй замые зориһон би хадаа һанамжаяа хоёр багшанартаа зорюулхам. Тэрэ үедэ манай гэр бүлэ арад зоной омогорхол Анаа дасанай хойморто ажаһуугаабди. Баян түүхэтэй Хориин дунда һургуулиин һурагша болоходоо, үбгэн баабайтаяа Хори тосхон дээрээ байжа һураа һэм.
Һуралсалай эхиндэ гүлмэр жаахан бидэнэрые угтажа абаһан манай түрүүшын багша Зинаида Доржиевна ехэл һанаандам таараһан юм. Залууханшье һаа, саг зуура ялас гэдэг сахилгаан хурса харасатай нюдэтэй, тас гэмэ шангахан хоолойтой тон лэ бэрхэл багша гэжэ тухайлхаар байһан даа. Ошотойхон нюдэнэйнь галханда нэбтэхэн сэдьхэл зүрхөө сохюулаад, багшаяа гоёшооһон би һургуулиин һуралсалые ехэл зохидшоожо, анхаралтай бэрхэ һурагша болоо һэм. Үбгэн баабаймни миниингээ оролдосотойгоор эрдэмээ дээжэ шудалхада, Зинаида Доржиевна багшыемни ехэл тэмдэглэхэ: «Залууханшье һаа, ехэ бэрхэ багша болонхой, омогорхомоор», - гэхэ.
Гүлмэрхэн маанадтаа ехэ хананхатайгаар үзэг бэшэг зааха, нарин нягтаар зураг бэшэгтэ һургаха. Дуу хангюурдадаг Гена Дарибазаров Володя Гындендамбаев хоёр «Куба - любовь моя» гэжэ дуу сэрэгшэдэй хубсаһа, берет малгай үмдэжэ, нээрээшье, Фидель Кастро мэтээр һанагдадаг һэн. Индиин хатар хатарһан Таня Дашиевагай тархинь, хүзүүниинь яагаад хүдэлнэб даа гэжэ бултадаа туршаад үзэхэбди. Манай дууша басагад Зина Дарижапова Вика Жамсаранова хоёрой хонгёохон хоолойнь бүхы һайндэрнүүдтэ зэдэлхэ. Дулма Дамбаевада хэдэн хүбүүдээр хамта акробатическа этюд бэлдүүлэн, уян гоё номер олон концертнүүдтэ харуулагдаһан юм. Үхибүүн бүхэнэй өөрынь шадабарида тааруулжа, шүлэгшье һаань, дууншье һаань сээжэлдүүлээд лэ байха даа, манай багша. Элдэб энеэдэтэй зүжэгтэ наадаһанаа Володя Цыденов хөөрэдэг. Шэхэнэй ханхинатар, театрай тайзан дээрэ байһан мэтэ Галя Батоева шүлэг уншаха. Һүбэлгэн ухаатай Володя Базаров ямаршье юумэ бултыень шададаг һэн. Бэлтэгэрхэн нюдэтэй Солбон Заятуев, энеэбхилһэн Батор Шагдыров, хатаршан болохоёо һанадаг Намжил Шойжилов ба бэшэшье хүбүүд тоомоо таһаржа байжа, бүхы даабари баталжа, багшаяа баясуулһан лэ байха. Бүдүүн сарбуута Алёша Очировта баһал даабари олдоһон юм ааб даа. Бүхы үхибүүдэйнгээ шадабарииень бултыень харуулжа шадаһан манай Зинаида Доржиевна ехэл бэрхэ багша байгаал даа.
Манай ангиин бүхы һурагшад булта һайнаар һураабди: хүлөөрөөшье, хэлээрээшье торонгүй, гүн ухаагаа хурсадхан, элдэб янзын конкурсдо бултадаа хабаадалсадаг һэмди. Һуралсалай хойно багшамнай маанадаараа элдэб тээгүүр ябалсаха, аяншалхабди: Зэргэлээ, Үдэ голнуудаа зубшажа, набшаһа ногоо түүжэ шэнжэлхэбди, арьяатан амитадые хараашалхабди, газар малтажа, хорхой шабхайшье бэдэрэлгэн болохо даа. Тиигэжэ маанадаа һонирхуулжа, уужамхан нютагаймнай байгаали, уула хадануудые, аршаан булагуудые, уянгалан донгодоо шубууд гургалдайнуудые шэнжэлүүлдэг байгаа ха юм даа. Хүйтэн боложо, Зэргэлээ голнай мүльһөөр татагдахадань, багшатаяа шаргаа түлхижэ һолжорхобди, валенкадаа уяһан конькигаар маанадаа халтиржа һургаха.
Багшынгаа маанадтаа ехэ дуратайгаар хандадаг байһандань хожомой сагта ондоо багшанараа баһал сэгнэжэ һураһан байгаа хабди даа гэжэ бүдүүн хүн болоһон хойноо ухаагаараа туйладагби. Тэрэ үеын багшанар ехэ бэрхэнүүд, ажалдаа ехэ оролдосотой, үхибүүдтэ дуратай байһан гэжэ һанадагби. Иигэжэ гүлмэрхэн маанадта балшар бага наһанһаамнай бэлигэй үреэл, эрдэм һургаалай дээжэ абхуулһан манай хайрата багша Зинаида Доржиевна бүхы наһандамнай мартагдадаггүй.
БАГШЫМНАЙ НАҺАНАЙ НАМТАРҺАА
Сэлгеэхэн Сэлэнгын аймагай сэлгеэ номин Шанаа нютагта Цыдендоржо ба Радна Лубсановна Данзановтанай гэр бүлэдэ 1935 оной намарай арюухан хаһада басаган үри түрэжэ, Зина гэжэ нэрлэгдэһэн байна. Эхэ эсэгынгээ, эгэшэнэрэйнгээ хамтын ажалда һүниин тэн болотор ябахадань, дүүнэрээ харалсажа, гэрэй ажалда хамһалсаха, ехэл үүргэ дүүргэхэһээ гадна, һургуулидаашье хурса байгаа. Гэр бүлын дунда басаган Зина багаһаа эхилжэ шанга, шадамар, ажалда шумууһан, хамагые хуу хэжэ шадахаар, һургаалитай бэрхэ ябаал даа.
Сэлэндүүмын долоон класс дүүргэжэ байхадаа, багшанарай училищи ошожо, багшын мэргэжэлтэй болохо дуратай байһанаа мэдүүлһэн байна. 1955 ондо залуухан Зинаида Доржиевна багшын ажалай намтар Хэжэнгэ нютагай Могсохоной һургуулида эхилжэ, олоһон эрдэмээ харуулжа эхилһэн намтартай. Оролдосотой, шадамар залуу багша Хэжэнгын дуулим талын залуу хүбүүн Балдандоржо Базарович Рыбдыловэй эльгэ зүрхыень уяруулжа, 1957 ондо эбтэй эетэй гэр бүлэ болоһон юм. Балдандоржо Базарович ехэ бэрхэ хүн байһан. Партиин дааба- ряар элдэб нютагуудаар: Хори, Түнхэн, Хэжэнгэдэ ажаллаһан байна. Энэ бүлэ хаанашье ябабал, нютаг нугаяа суурхуулжа, нэрэ солотой, амжалтатай, хүн зондо хүндэтэй ябаһан намтартай юм.
Хори нютагта Зинаида Доржиевна манай классай түрүүшын багша болоо һэн. Сагай ондоо бололгон соо Хэжэнгэ нютагтаа түбхинэн һууһан. Хадамай газарта харюутай гэдэг ёһоор, хани нүхэрэйнгээ түшэлгэ боложо, нютаг нугаяа нэрлүүлжэ, манай багша Зинаида Доржиевна бүхы наһаараа нэрэ солотой ябаал даа. Гурбан үри хүүгэдынь булта мэдээжэ зон болонхой: Данзан Доржиевич - дээдэ зиндаагай эмшэн, БСМП-гэй хирург, Буряад Уласай габьяата врач, медицинын эрдэмэй кандидат. Дыжидма Доржиевна – Дайнай ба ажалай ветерануудай госпиталиин эмшэн-терапевт, медицинын эрдэмэй кандидат. Дарима Доржиевна – Д.Банзаровай нэрэмжэтэ БГУ-гай багша, багшын эрдэмэй кандидат. Зинаида Доржиевна Балдандоржи Базарович хоёрой табан аша зээнэр, табан гуша зээнсэр «аба эжынгээ» хормой гэшхэжэ, сэдьхэл сэнгүүлжэ, баяр баясхаланиинь боложо байгаал даа.
Зинаида Доржиевнагаймнай багшын ажалай амжалта «Хүндэлэлэй тэмдэг» орденой кавалер, «Ажалай ветеран» гэһэн медаль, «Ахалагша багша» гэһэн хүндэтэ нэрэ зэргэ болон бэшэшье олон баярай тэмдэгүүдээр тэмдэглэгдэһэн юм. Наһанайнгаа амаралтада гараадшье, миин налайжа хэбтээгүй, баһал хамтын ажалда хамсыгаа шуужа оролсодог байһан байна. Буряад ёһо заншал, буряад арадай түүхэ домог, буряад хэлэ хүгжөөхэ ажалнуудые залуу һүрэгтэ заалсажа ябаһан юм. Үхибүүдтэ зорюулһан «Гүрөөһэнэй заншал», «Бодоод үзэе», «Тоо бодолго, викторина» гэһэн номуудые гаргаа. Хэһэн хэрэгынь хэзээшье мартагдахагүйл байха. Дээгүүр зиндаата багша болоһон хайрата манай Зинаида Доржиевна олондо жэшээ боложо, нэрэнь мүнхэрхэ болтогой.
Светлана ЧИМИТОВА- ШОЙНЖОНОВА, багшын ажалай ветеран
Фото: Авторай дурадхаһан гэрэл зураг