Мэргэжэлээрээ багша, заяагаараа малшан

Һаяхана заншалта болоһон мэргэжэлтэ һайндэрөө хүндэтэ багшанарнай тэм­дэглэбэ. Тус һайндэрэй һүүлээр 3 хоноод байхадань, хүдөө ажахын һалбарида хүдэлдэг зоной һайндэр боложо үнгэрөө. Эгээл энэ хоёр һалбариин жолоо жэгдэ бажуугаад ябаһан залуу хүбүүн Баргажанай ай­магай Баянголой дунда һургуулида тэбхэр 10 жэлэй туршада буряад хэлэ ба уран зохёол үхибүүдтэ за­ажа ябаһан багша Зоригто Давы­дович Раднаев тухай уншагшадтаа мэдүүлхэмнай.

Хүүгэдые һургаха заяатай

- Манай дүү хүбүүн хара багаһаа бүхы юумэндээ онсо хандасатай. Гэрэйнгээ даабари гү, газаахи ажа­лаа хэхэдээ, яб байса дүүргэхэ. Үхэр малдаа, хони хурьгадтаа мээхэй, бултандань нэрэ үгөөд, эльбэжэ эрхэлүүлхэ. Һургуулияа дүүргэжэ, оюутан болоод ябахадаа, гэртээ эжы, абадаа хонходожо, мал адууһан тухайгаа ходол һанаата боложо байг­ша һэн, - гэжэ Зоригтын эгээл ехэ аха Эрдэни Раднаевай нэгэтэ бэшэ хөөрэжэ байһыень һананаб.

Зоригтын бүри һургуулида һуража байхадань, мэдэхэ, таниха болоо һэм. Тэрэнэй аха Эрдэни­тэй бидэ энэ наһандаа нүхэсэжэ, нэгэ ажалда хүдэлжэ ябанабди. Тиимэһээ нүхэрэйнгээ дүү хүбүү яһала һайн мэдэхэ байхаб. Зоригто Д.Банзаровай нэрэмжэтэ Буряадай ехэ һургуули дүүргэхэтэйгээ сасуу түрэл нютагаа ошожо хүдэлхэ гэһэн шиидхэбэри өөртөө абаһан байна. Тэрэ гэһэн сагһаа хойшо шууд түргэн 10 жэл үнгэршэбэ. Ходорон ошоһон эдэ жэлнүүдтэ тэрэ гэнэн хонгор хүбүүнһээ дүршэл ехэтэй багша болотороо ургаа даа. Зоригто Давы­дович багшаар хүдэлжэ эхилхэтэйгээ сасуу һургуулиин ажабайдалда хамсыгаа шуун ороо. Аймагай болон уласайнгаа хэмжээнэй элдэб янзын мүрысөөнүүдтэ шабинартаяа, мүн өөрөөшье хабаадажа эхилһэн бай­ха. Буряадай уран зохёолой алтан жасада ороһон бүтээлнүүдэй герой­нуудтай һургажа байһан үхибүүдээ шадамар бэрхээр танилсуулжа эхилээ ааб даа. Залуу залитай баг­шын хэшээлнүүд ургажа ябаһан үри хүүгэдтэ һонирхолтой байнгүй яахаб.

Хоца Намсараевай «Тахуунайн» шог ёгто уршагта ябадалнуудые, домогто Даширабдан Батожабайн «Төөригдэһэн хуби заяан» зохёолой дүрэнүүдэй гунигтай хуби заяан, сэлмэг һайхан инаг дуран тухай тон һонирхолтойгоор хөөрэжэ байхадань, һурагшын зүрхэн юундэ хүдэлхэгүйб. Оршон үедэ хорёодхон наһандаа багша болоод хүдэлжэ байһан хүбүүд хургаа дарама үсөөн байһыень таанад булта мэдэжэ байнад. Тиимэһээ тоонто нютагаа бусажа ерээд, түрэл һургуулидаа хүдэлжэ байһан залуу багшанараа алишье талаһаань дүмэжэ, дэмжэжэ байха хэрэгтэй болоно.

Хүдөө һууринда үндыжэ байһан үри хүүгэднай буряадаараа өөһэд хоорондоо зугаална гү гэһэн асуу­далда иигэжэ Зоригто багша харюу­сана.

«- Жэлһээ жэлдэ түрэл буряадаараа зугаалха, зосоохи мэдэрэлээ хөөрэжэ үгэхэ үхибүүд үсөөржэ байна. Гэртэхинэйнгээ буряадаар хөөрэлдэдэгшье һаань, багахан үхибүүднай юундэ уһан ородоор харилсанаб? Гэртэхинэйнгээ буряадаар хандахадань, үхибүүдынь урдаһаань ородоор харюусана. Эжы аба хоёрынь үри бэедээ буряадаар хөөрэлдэгты гэжэ эрилтэ табинагүй. «Хүбүүмни юундэ намдаа ородоор харюусанаш даа, буряадаараа хэлыш», - гэжэ һануулжа байгаа һаа, үхибүүд зугаалхал. Залхуурангүй үхибүүдээрээ, аша зээнэртэеэ эжынгээ хэлээр харилсагты.

Хүдөө ажахыгаа үргэн

Хүдөө нютагта ажаһуугаа аха дүүнэрнай хэзээдэшье, ямаршье саг­та табан хушуу малайнгаа нэгэ хэды­еньшье үсхэбэрилдэг гээшэ. Һүүлэй жэлнүүдтэ нютагтаа ажаһууһан арад зоной заримашуулынь адуу малаа үсөөрүүлнэ, харин нүгөөдэнь тэдэнэйнгээ тоо толгой олошоруулха гэжэ шармайна. Тэдэнэй алиньшье талыень ойлгохоор даа. Наһатай болоһон үбгэд хүгшэд хүсэ шада­лайнгаа барагдахада, һүүлшынгээ малаа мяхан болгоно. Харин хүсэ шадалаар дүүрэн ябаһан залуушуу­лай үсөөхэниинь элинсэгүүдэйнгээ ажал үргэлжэлүүлнэ.

Залуу багша Зоригто Давыдович гэртээ бусажа ерэһээр, аба эжынгээ ажал хаянгүй, саашань үргэдхэжэ хүдэлхөөр түсэблэһэн байна. Түрэл нютагайнгаа хойто захада өөрынгөө бууса зохёожо түбхинөөд, үхэр малаа үдхэжэ байна. Хүдөө ажахын һалбарида ажаллаха гээшэ тиимэ­шье бэлэн хэрэг бэшэ ха юм даа. Жэлэй дүрбэн сагта үхэр малайнгаа хойноһоо һалирхаш. Үбһэ тэжээл саг соонь бэлдэхэ, шэмэ шүүһэтэй һайн тала дайдаар бэлшээхэ, харууһалха. Малшадай ажал дүүрээ гэжэ байха һэн гү даа. Зунай һүүл, намарай эхин һарада сүлөө забдагүй үбһэ тэжээлээ нөөсэлжэ, унаһан малгай­гаа абаха сүлөөгүй нютагаархиднай ажалладаг гүб даа.

- Энэ жэлдэ нажарай эхин хүйтэн байгаа. Һүүлээрнь хура бороон ехээр орожо, сабшалангаймнай нюрууну­уд уһанда абтаһан байха юм. Хүдөө талаар ногоо һайтай газарнуудые шэлэжэ, үбһэеэ бэлдэхэ саг байгаа. Тиибэ яабашье үбэлэй ута нюргада үхэр малайнгаа эдижэ байха үбһэ хуряажа абаһан байнабди, - гэжэ Зоригто малшан хэлэнэ.

Аба эжынгээ хэрэг таһалдуулангүй үргэлжэлүүлжэ, гүлмэр заахан үри хүүгэдтэ эрдэм ном эрхим һайнаар заажа, олон үнэн шабинартай боло­жо ябыш даа.