
Түнхэнэй аймагай бүхы дэбисхэр байгаали хамгаалгын үндэһэтэнэй хүреэлэн гээд тоологдодог юм. Тиимэһээ тус аймагай ажаһуугшадай, илангаяа ургажа ябаа залуу халаанай оршон тойронхи байгаалияа хамгаалга хадаа гол уялга болоно ха юм.
Һаяхана Түнхэнэй зургаан һургуулиин ой модоной багахан эмхинүүдэй дунда слёт эмхидхэгдээ. Аймагай эрдэм һуралсалай таһаг энэ хэрэгые бүхыгөөрөө дэмжэнэ. Түнхэнэй Үндэһэтэнэй хүреэлэнтэй хамта иимэ ехэ урилдаа эмхидхээ. Мүнөө жэлэй хэмжээ ябуулга Улаан номдо оруулагдаһан саһата бараста зорюулагдаа.
Баян түүхэтэй
Зүүн Мүрэнэй дунда һургуулиин «Родничок» гэһэн ой модоной эм- хиин гэшүүд болохо Марина Маслова Владислав Галсанов хоёрто слёт ехээр һайшаагдаа.
- Слёдой үедэ ехэ олон һонирхолтой нааданууд эмхидхэгдээ. Манай аймаг дотор Улаан номдо ороһон ургамалнууд болон ан амитад тухай олон асуудалнууд үгтөө. Бидэ тэдээндэ хуу харюусажа шадаабди. Зураг дээрэ элдэб шубуу- нуудай дальбараануудые хараад, ямар шубуунай хүбүүхэн бэ гэжэ тааха урилдаан баһа һонирхолтой байгаа. Саһата барасай үлөөһэн мүрнүүдые хараабди, бусадшье амитадай талада үлөөһэн мүрөөрнь таагаабди, - гэжэ ой модоной эмхиин гэшүүн Владислав Галсанов хөөрэнэ.
Марина Маслова 10-дахи классай һурагша юм. «Родничок» эмхидэ 5-дахи классһаа ябадаг болонхой.
- Манай 5-дахи класста ороходомнай, хүтэлбэрилэгшөөр биологиин багша Марина Дмитриевна Тарнавская болоо һэн. Багшамнай өөрөө олон жэлэй хугасаада Зүүн Мүрэнэй һургуулида хүдэлдэг, ой модоной «Родничок» эмхиие 30 гаран жэл даажа абаад ябана. Түрүүшын үдэрһөө абаад, байгаали хамгаалгын бэрхэшээлтэ асуудал- нууд тухай маанадтаа хөөрэжэл байдаг. Хэшээлнүүднай ганса һургуулиингаа байшанууд соо болонгүй, уһа голой, ой модоной хажууда үнгэргэгдэдэг. Улаан номдо ороһон ургамалнуудые багшамнай харуулжа, һонирхолтой хөөрөөнүүдые дэлгэдэг гээшэ. Зарим иимэ ургамалнууд һургуулиимнай хорёо соошье ургадаг. Тэдэниие гэшхэнгүй, хатахаяа һанахадань, уһалаад байдагбди. Ой соо ямар м о д о д ургадаг бэ гэжэ һургуулиимнай һурагша бүхэн мэдэнэ гээд һанагдана, - гэжэ Марина Маслова тэмдэглэн хөөрэнэ.
«Родничок» эмхиин гэшүүд байгаали хамгаалгын хэмжээ ябуулгануудые һургуули болон һуурин дотороо ходо эмхидхэжэ байдаг. Һүүлэй жэлнүүдтэ тэдэ батарейкэнүүдые, пластикова амһартануудые хубаа- гаад суглуулна. 2022 ондо Зүүн- Мүрэнэй һурагшад уласай слёдто хабаадажа, 6-дахи һуури эзэлһэн байна. Мүнөө жэлдэ аймаг дотороо тэдэ шангай 2-дохи һуурида гараа. Оройдоол хоёр очкогоор Түнхэн һууринай һургуулиин «Пион» эмхиһээ хойно гараа.
Иигэжэ мүнөө үеын халаан аяар холын 1971 ондо эхи табигдаһан «Родничок» эмхиингээ заншал үргэлжэлүүлнэ.
Шэнээр һэргээгдээ
Тус слёдто шангай 3-дахи һуури П.Билдаевай нэрэмжэтэ Аршаанай дунда һургуулиин «Росток» гэһэн ой модоной эмхи эзэлээ. Һуралсалайнгаа гуламта 7-8-дахи классуудай һурагшад шадамар бэрхээр түлөөлөө. Биологиин багша Жанна Степановна Павловагай ударидалга доро үхибүүд эршэтэйгээр ажал хэрэгээ ябуулна.
- Аршаанай һургуулида ой модоной эмхи үнинэй хүдэлжэ байһан. 2022 ондо Түнхэнэй Үндэһэтэнэй хүреэлэнэй туһаламжаар энээниие шэнээр һэргээһэн байнабди. 7-дохи классай үхибүүдтэй хүдэлжэ эхилээбди. Хүреэлэнэй Аршаа- най инспекторскэ таһаг маанадтай нягта харилсаа холбоотойгоор хүдэлнэ. Һ у р а г ш а д н а й тиишээ ошожо, ой модоной һалбарида хэрэглэдэг хэрэгсэлнүүдтэй танилсаа. Ой руу хамта ошообди. Модон хэды наһатайб, үндэрынь хэдыб гэжэ яагаад тоолодог бэ гэжэ хаража абаабди. Мүн видео болон фотоловушканууд хайшан гээд хүдэлдэг бэ гэжэ танилсаһандаа, үхибүүднай ехэ баяртай, - гэжэ багша Жанна Павлова хөөрэнэ.
2021 ондо Аршаанай һургуули ашаглалгада тушаагдаһан юм. Тиимэһээ табан жэлэй хугасаада дэбисхэр дээрэнь модо отололгын, ургуулалгын, огород тарилгын болон бусад ажалнууд хорюултай. «Росток» гэһэн ой модоной эмхиин гэшүүд энэ табан жэлэй үнгэрхэдэ, өөһэдөө теплицэ бүтээжэ, модонуудые тарижа туршаха түсэбтэйнүүд. Һургуулиингаа дэбисхэр дээрэ ургадаг ургамалнуудые шэнжэлдэг болохо. Байгаали хамгаалгын талаар бусадшье ажал бүри эдэбхитэйгээр эмхидхэгдэдэг болохо.
2023 ондо Аршаанай һургуулиин үхибүүд онлайн аргаар бүхэроссиин байгаали хамгаалгын урилдаанда амжалтатайгаар хабаадаһан байна. Олон гэгшын 1-дэхи, 2-дохи, 3-дахи шатын дипломуудые һурагшад абажа шадаа.
Автор: Борис БАЛДАНОВ
Фото: Борис Балданов