Шэнэ Жэлэй угтамжа

ГЭРНҮҮД  ДЭЭГҮҮР  ШҮХЭРНҮҮД 

Шэнэ Жэлэй угтамжада бэлэдхэлгэ эртэ урид эхилдэг гуримтай. Түбэдүүд, нэн түрүүн, гэр гуламтаяа, хото хорёогоо арилган сэбэрлэжэ, заабол шэнээр шэрдэдэг. Бог нобшоёо хаяад, тооһо шоройгоо аршаад, гэр дотороо шэнэлээд, Шэнэ Жэлые угтахада, хамаг һаад тодхор, нүгэл хилэнсэг үнгэрһэн жэлтэй хамта дэгдэжэ ошодог гэһэн үгэтэй. Илангаяа хара хөө тортогоор хушагдаһан гэрэй хэрэгсэлнүүд – пеэшэн, эд бараан, шэрэм тогоонууд г.м һайнаар сэбэрлэгдэхэ ёһотой гэдэг.  “Үнгэрһэн жэлэй хара хөө тортог шэнэ жэлдэ орохо ёһогүй” – гэһэн заншал наринаар сахигдадаг.         

Саашадаа гэрнүүдэй хушалтанууд дээгүүр шүхэрнүүд, хии морид ба маани тарнитай тугууд тодхогдожо, гэр дотор элдэб янзын үнгэтэ гирлянданууд ба саарһаар гү, али гэбэл, бүдөөр урлаһан фонаригууд үлгэгдэдэг заншалтай. Гэрэй үүдэн дээрэ арса модоной эшэнүүд уягдадаг. Нангин модоной хадхууртай һалаанууд хамаг муу муухайе гэртэ оруулхагүй гэжэ түбэдүүд этигэдэг.    

Тэрэнэй хажуугаар, айл бүхэнэй хорёо дотор шэнгээр зуураһан талхаар ба миин хуурай талхааршье зураглан бүтээгдэһэн Һарын, Наранай,  Сэсэгүүдэй ба баялигай Лонхо -Бумбын дүрсэнүүдээр шэмэглэгдэдэг. Тэрэ зол жаргал, бэеын энхэ элүүрые ба буян хэшэг уряалдаг һүлдэ тэмдэгүүд хаа хаанагүй – газар дээгүүр, гэрэй ханануудаар, хашаа хорёонууд дээгүүр г.м зурагдадаг  ха.    

 

ТАЛХАН ХҮҮХЭЛДЭЙ ЛИНГ 

Үшөө Шэнэ Жэлэй урда тээ түбэдүүд “Линг” гэһэн һонирхолтой бүтээл үйлэдэдэг заншалтай. Тэрэнэй тулада талхаар хэгдэһэн хүнэй дүрсэдэ эгээл үнэтэй сэнтэй торго хоргойн үртэһөөр оёгдоһон хубсаһан үмдэхүүлэгдээд, элдэб янзын һубһануудаар, хашарһан мүнгэнүүдээр болон үнгэтэ лентэнүүдээр шэмэглэгдэдэг.

Удаань бүлын бүхы гэшүүдэй хабаатайгаар уйдхар гашуудалай, гай тодхорой, ада баршадай, элдэб аюулнуудай, үбшэнгүүдэй г.м хамаг муу юумэнэй шалтаг болодог хии юумэнүүдые тэрэ Линг гэһэн талхан хүүхэлдэй руу орохые гуйһан тусхай бүтээл үйлэдэгдэдэг.    

Тиигээд үнгэржэ байһан хуушан жэлэй һүүлшын үдэр залагдаһан лама уншалга үнгэргэһэнэй удаа тэрэ Линг хүүхэлдэйе хүнүүдэй байраһаа холо хүдөө абаашажа, хоёр харгын бэлшэр дээрэ хаядаг гуримтай.

 

МУУЕ ҮЛДЭДЭГ ХАТАРНУУД                                          

Шэнэ Жэлэй угтамжын үедэ Түбэдтэ үйлэдэгдэдэг нангин хатарнууд элдэб янзын бүлэгүүдээр хубаардаг: ан амитадые һажааһан, һайн ба муугай тэмсэлэй үйлэнүүдтэй хатарнууд, араг яһануудай хатар, хара малгайнуудай хатар ба һэлмэ жадануудтай, факелнуудтай зүжэглэмэл үйлэ бүтээлнүүд – булта ада баршадые һүрдөөн үлдэжэ, аза талаан ба зол жаргал уряалжа буулгаха үүргэтэйнүүд.        

Шэнэ Жэлэй һайндэртэ үдэрнүүдэй үедэ Түбэдэй дасангуудаар болон үйлсэ талмайнуудаар ЦАМ гэһэн шажанай зүжэглэмэл хатар хаа хаанагүй үнгэргэгдэдэг заншалтай. Тэрэ нангин ба домогто нюурнуудтай һүр жабхаланта хатар наадан байра байдалаа арюудхахын хажуугаар улад түмэндэ гарбалайнь түүхэ домогуудые мартуулхагүй гэһэн шухала үүргэтэй юм.     

                                    

ҮЗЭЛ ҮЗЭДЭГ ШАРЬБАНГУУД

Саһата ороной  ажаһуугшадай Шэнэ Жэлэй һайндэртэ шэрээ дээрэ  ерэхэ жэлдэ хүн бүхэнэй ямар байдалтай байха тухай үзэл үзэлгын шарьбангууд (пирожкинууд) заабол табигдадаг. Талхан соо бишыхан хэһэг  нүүрһэн, ургамалай үндэһэнүүд, һарлаг үхэрэй үһэн, дабһан, элдэб үнгэтэй саарһан, үхэрэй, мориной аргал г.м. табигдадаг.

Тиигээд үзэл үзэлгын шарьбангууд бусадтай хамта гэрэй гэшүүдтэ ба айлшадта тараагдажа, зосоохи зүйлнүүдээрынь хүн бүхэн урдахи хуби заяагаа тодорхойлхые оролдодог.

Саарһан – эрдэм һурлсал, зомгооһон – үгырэл, үлэнхэ хооһон байдал,  

Ургамалай үндэһэн – аза талаан, элүүр энхэ бэе, аргал – баялиг,

       

 ШЭНЭ ЖЭЛ ЯПОНИДО  

 Япон гүрэндэ Шэнэ Жэл декабриин 31 -һээ январиин 1 -нэй һүниин тэндэ угтагдадаг. Харин һайндэртэ үдэрнүүд декабриин 28 -һаа  – январиин 3 хүрэтэр тэмдэглэгдэдэг заншалтай.  

Японцуудд айхабтар шэн арад гээд суурхадаг. Харин Шэнэ Жэлэй угтамжын бэлэдхэлэй үедэ айл бүхэн гэрнүүдээ, хото хорёонуудаа угаажа сэбэрлэхын хажуугаар хотонуудай олон дабхарта гэрнүүдэй гадаада талын хананууд, дурасхаалта хүшөөнүүд болон үйлсэ гудамжанууд мылэтэй, угаалай порошогтой уһаар ялайтараа угаагдадаг. Европын болон бусад оронуудай аяншалагшад мылээр  угаагдажа байһан тротуарнуудые хараад, ехэ гайхадаг гэдэг.   

Тэрэнэй хажуугаар японцууд Осую -хараи гэжэ хамаг муухайһаа, үбшэн зоболонһоо сэбэрлэлгын тусхай бүтээл үйлэдэдэг заншалтай. Мүн лэ айл бүхэн Шэнэ Жэлэй урда тээ дасангуудта уншалгын үедэ арюудхагдаһан аршаан гэртээ залажа асардаг.

Январиин 31 -нэй һүниин 12 сагһаа хойшо японцууд буддын шажанай дасан ошожо, тэндэхи нангин хонхонуудай 108 сохидолой үедэ һанаһан хүсэлэйнгөө бэелүүлэгдэхын тулада зальбардаг заншалтай.      

Вьетнам гүрэндэ Шэнэ Жэлэй Һайндэртэ үдэрнүүдтэ уг гарбалаа хүндэлһэн бүтээлнүүд гүйсэдхэгдэдэг.

 

ЛУУ  ЖЭЛЫЕ  ЯАГААД УГТАХАБ? 

Ногоон Модон Луу Жэлые январиин 1- нэй эртэ үглөөгүүр, үүр сайлганаар угтахань ехэ шухала.

Тиигээд хада уулын, али гэбэл, үндэр добын оройдо үүр сайлгые угтабал, шэнэ жэлдэ үндэр илалта амжалтануудые туйлахын  һүлдэ тэмдэгтэй. Гоё һайхан байгаалиин үзэсхэлэнгүүд ба тунгалаг сэбэр агаар ёһото эди шэдитэ нүлөө нэмэжэ үзүүлхэ.    

Луу Жэлэй түрүүшын үдэрэй үүр сайлгые ехэ уһа мүрэнэй, далайн эрьедэ угтабал, асари ехэ хүсэ шадал, тусхай һайн энергиин элшэнүүд үгтэхэ. Уһанай урасхалай, долгинуудай шааянай абяанда һанаһан зориһон хүсэлнүүд тухайгаа һанажа байбал, маша ехэ туһатай.  

Мүн лэ январиин 1 -нэй үүр сайлгые дасан дугангууд ба нангин үргэлэй 

газарнуудта бисалгалай байдалда, маани тарнинуудые уншажа  угтабал, хүнэй саашанхи хуби заяанда һайн нүлөө үзүүлхэ.  

Тэрэнэй хажуугаар, сэсэрлигэй, паркын, тала нугын һайхан байгаалиин оршондо Шэнэ Жэлэй үүрээр мандаһан нарые угтахада ехэ һайн гэжэ Зүүн Зүгэй арадуудай һургаалнууд соо онсо тэмдэглэгдэнэ. 

 

 

Фэн -Шуй һургаалаар, Шэнэ Жэлэй урда тээ гэр дотороо сэбэрлээд, хамаг хэрэглэгдэдэггүй юумэнүүдые хайрагүй хаяха хэрэгтэй. Тиигээд, пылесос, хамуур, щётконууд, тряпканууд, угаалай порошогууд  г.м – сэбэрлэлгын хэрэгсэлнүүдые холо саашань нюуха хэрэгтэй.

Декабриин 31 -дэ ба январиин 1 -дэ гэр соо тооһо бү аршагты, шалаяа бү хамагты, бү угаагты, бог нобшоёо гэрһээ гаргажа бү хаягты. Тиигэбэл, бүхэли жэлэйнгээ аза талааниие хамажа һалгажа магадгүйт.      

 

ХАТАН ХАСУУРИЯА ХААНА ТАБИХАБ? 

Фэн – Шуй һургаалаар, шэмэглэгдэһэн ёлка гэр байрын зүүн – урдахи зүгтэ – баялигай талада табигдабал ехэ һайн гэжэ тоологдодог. Тиигээд, ёлкынгоо доронь саарһан мүнгэ табигты. Мүнгэ зөөриин  түргэн татагдахын тулада алтан шара, сагаан мүнгэн – баялигай үнгэтэй нааданхайнуудые ёлкодоо үлгэгты. Хажуугаарынь саарһан мүнгэнүүдые үлгөөд, доронь хашарһан мүнгэнүүдые сасажа табихада ехэ һайн гэдэг.

Аза талаан, амжалта туйлалтануудые уряалжа буулгахын тулада ёлкоёо гэрэйнгээ тэгэн дунда табиха хэрэгтэй. Тиигээд, табан үнгын хадагай – улаан, сагаан, шара, ногоон, хүхэ үнгэнүүдтэй наадхуурнуудаар шэмэглэгты. 

Шэнэ Жэлдэ инаг дура татажа оруулха зорилготой зон шэмэглэгдэһэн хасуурияа гэрэйнгээбаруун – урдахи талада зогсоогты. Тэрэнээ зүрхэнэй түхэлтэй наадхуурнуудаар гоёогоод, хажуудань инагайнгаа гэрэл – зураг табигты гэһэн зүбшөөл үгтэнэ.    

Зохёохы ажалтай хүнүүд хасуурияа гэр байрынгаа урдахи талада табижа, алдар соло уряалдаг.