«Хабтагар сусал-галай дарамта, хадамгүй басаган-гэрэй дарамта»

- Үетэн нүхэдөө шарайшалан харахадамни, һамга абаагүй, абажа үзөөшьегүй үүринэр олон ушар­даг. Иимэ үзэгдэлтэй дайралдаха бүхэндөө буряад эхэнэрнүүдэй үмэнэ буряад эрэшүүл ехэл хүндэгүй болоо юм хадаа гэжэ би бодомжологшоб, - гэжэ Дотоодын хэрэгүүдэй албанай ветеран Бэлигто Ендонов һанамжаараа хубаалдана. – Һургаалитай буряад эхэнэр хани нүхэртэеэ урда урдаһаань харал- саад, хундага урбуулжа һууха ёһогүй. Нүхэдэй дулаахан дүхэригэй суглар­хада, аман байна гэжэ хараал шэрээл дэлгэхэһээ байха, абяа анир гарангүй, даамай зохидоор, һүтэй хүри-улаан сай аягалжа үгөөд, сагаан болон мяхан эдеэнэй дээжэ шэрээ дээрээ дэлгээд, бэеэ абамга байха зэргэтэй.

- Би Чингис хаанай намтараар угаа һонирходог гээшэб, - гэжэ мон­гол бэшэгэй Сагаан толгой толилжо гаргаһан Чингис Ширеторов зугаалха зуураа иигэжэ үргэлжэлүүлнэ - Бортэ үжэн мэргэдэй баряанда ороһон юм гэжэ үргэн олониитэ мэдэнэ гээшэ. Теэд Тэмүүжэн наһанайнгаа ханиие баряанда оробош гэжэ голоод хаяагүй. Эзэн Чингисэй хайрата эжы Үүлэн эхэ хүбүүндээ ойлгууламжын хүдэлмэри нилээн ябуулаашань ойл­госотой. Гэбэшье эндэ ганса эжынгээ үгэдэ ороһон ябадал бэшэ. Тэмүүжэн наһанайнгаа ханиие ухаансар, сэсэн байһандань, угаа хүндэлдэг байгаа. Тон дүтын эрэ нүхэдһөөнь Бортэ үжэн сэдьхэлдэнь дүтэ байгаа гэжэ түүхын баримтануудшье гэршэлнэ. Исай Калашниковай «Шуһата зэбүүн саг», Алексей Гатаповай «Тэмүүжэн» гэжэ романшье уншахадамнай, энэнь эли тодоор харагдаадхина. Ушар иимэһээ буряад басагадай оюун ухаанда би түбхын түрүүндэ анхаралаа табиха байнаб.

- Би политолог мэргэжэлтэйб, - гэжэ Буряад Уласай Захааминай аймагай түбэй эмнэлгын пресс- секретарь Содном Ирдынеев үгэ абана. – Дээрэ үедэ би Буряадай гүрэнэй Доржи Банзаровай нэрэмжэтэ ехэ һургуулиие улаан дипломоор дүүргэһэнби. Мүнөө сагай Европын гүрэнүүдэй ниитэ ажабайдал абаад харахада, буряад эхэнэрнүүдэй тэдэнэрһээ халан абаха жэшээнүүд үгы. Венгри, Сер­би, Франци Уласуудта ажаһуудаг эрэшүүлынь эхэнэрнүүдтээ адли болошоһон. Набтагар ута үһэндөө даруулшаһан, нахис хотос гэшхэлһэн, бэеынгээ гоёдо һанаагаа зобожо, ухаагаа алдажархиһан юумэнүүд гудамжануудаар ябуул­тадаг болошонхой агша. Гэхэ зуура эхэнэрнүүдынь эрэшүүлтэеэ тон адли эрхэтэйбди гээд, засаг түрэ буляалдадаг, хэрүүл, хэлэ ама үлүү ехээр гаргадаг, хурисал үүдхэжэ ябадаг болонхой. Халуун шуһата Испанида, жэшээнь, уласай Парла­ментын депутадуудай 50 процен­тыень бүһэгүй улад эзэлхэбди гэжэ шууялданад. Харин түүхын барим­тануудта үндэһэлбэлнай, засагай газарта эхэнэрнүүд хэзээдэшье олон байгаагүй юм. Үмдэн соохиие хаража, үндэр тушаалда залаха бэшэ, харин уураг тархиин оюун ухаа сэгнэжэ, ноёд түшэмэлнүүд һуури байраяа олохо ёһотой ха юм.