«Уран зураг – наһанайм хэшэг»

 Уран һайханай заяанай зам

Борис Бадмажапов буряад ур­лалай хүгжэлтэдэ ехэ хубитаяа оруулһан, гүнзэгы мүр сараа үлөөһэн габьяатай. Тэрэнэй үзэсхэлэнтэ зурагуудынь мүнөө хаа- хаанагүй ордон байшангуудые шэ- мэглэдэг, музейнүүдтэ хадагалагда­жа, анхарал татадаг. Хүндэтэ багшын­гаа хэрэгыень мүнөөдэр олон тоото шабинарынь үргэлжэлүүлнэ.

Уран зурааша 1942 ондо Агын Буряадай тойрогой Урда-Ага нютагта түрэһэн намтартай. Дунда һургуулиин удаа Эрхүү хотодо барил­гашанаар хүдэлжэ, ажалайнгаа зам эхилһэн. Саашадаа аяар холын Запо­лярида Совет Армиин зэргэдэ алба гараад, 1964 ондо нютагаа бусаһан юм.

Элдин тоонтынгоо энгэртэ зүрхэ сэдьхэлээрээ тэгүүлдэг уран зураа- шан зохёохы хэрэгүүдые эрхи­лээ. Энэ үедэ Ага нютагта залуу уран зураашын хүдэлмэринүүдэй түрүүшын үзэсхэлэн амжалтатай- гаар үнгэргэгдэжэ, олоной һонирхол татаһан ба мэргэжэлтэдэй үндэр сэгнэлтэдэ хүртэһэн юм.

Уданшьегүй Борис Бадмажапов Эрхүү хотын урлалай колледжын оюутан боложо ороод, аргагүй орол- досотойгоор һураһан юм. Түрэхын һүбэлгэн ухаатай хүбүүн уран зура­гай гүнзэгыгөөр шудалжа, эрдэм мэдэсэеэ дээшэлүүлһэн, оюун бэли­гээ хурсадхаһан.

Саашадаа тэрэ уран зураашын мэргэжэлтэнэй дипломтой нютагаа бусаад, 1968 ондо Могойтын айма­гай Сагаан-Уула, Догой нютагуудай дунда һургуулинуудта зурагай ба черчениин багшаар хүдэлһэн юм.

Хүндэтэ багша, захирал

1972 ондо Борис Бадмажапов Ага тосхондо урлалай шэнэ һургуулиин түрүүшын захиралаар томилогдоһон байна. Эндэ уран зураашын хуби заяанай эгээл эршэмтэй ба һонирхолтой хэһэгынь эхилһэн юм.

Оюун бэлигтэй һурагшадайнь дунда Россиин элитэ уран зурааша- импрессионист, монументалист, бүхы дэлхэйгээр суурхаһан Бато Дугар­жапов байһан. Мүнөө Москва хотодо ажаһуудаг Бато Дугарович иигэжэ дулаахан дурсалгануудаараа хубаалдана:

- Борис Дамдинович Бадмажапов ба Доржи Гомбоевич Гомбоев хоёр багшанарай хажууда зураг зуража hураха аза талаантай байгааб. Үнэхөөрөөшье, жаахан хүүгэдтэ талаан бэлигтэй багшанар дайрал­дажа, зураха шадабарииень үргэн дэмжэжэ, бүхы наhанайнь хэрэг болгоһон байна.

Ажалдаа абьяастай ба эдэбхитэй эрхим хүтэлбэрилэгшэ Борис Бадма­жапов саашадаа Могойтын аймагай урлалай шэнэ һургуулиие байгуулха хэрэг эрхилхэ үүргэтэй захиралаар томилогдоһон намтартай.

Ехэ сүлөөгүй ба харюусалгата албанай хажуугаар Борис Дамди- нович ажалһаа таһалдангүй, Хаба­ровскын гүрэнэй соёлой дээдэ һургуулида орожо һураад, 1983 ондо “черчениин ба зурагай” факультет амжалтатайгаар түгэсхэһэн. Эрдэмээ дээшэлүүлээд, ажалдаа хам орожо, аймагай урлалай шэнэ һургуулиие оюун бэлигэй, уран һайханай булан болгожо суурхуулһан габьяатай.

Буряад Уласта

1986 ондо Борис Бадмажапо­вай заяанай замай шэнэ хэһэгынь эхилһэн юм. Тэрэ Буряад Улас руу нүүжэ ерээд, Ивалгын аймагай урла­лай һургуулида багшаар хүдэлжэ эхилһэн. Уданшьегүй захиралай тушаалда томилогдожо, хажуугаарнь уран зурагуудые бүтээхэ хэрэгээ шэнэ хэмжээндэ гаргажа, шэнэ хүсэтэйгөөр ябуулжа эхилһэн байгаа.

Тиигэжэ һургажа байһан шабинарайнгаа зохёохы замай эхиндэ эрхим жэшээ харуулжа, эрдэм мэдэсын хажуугаар уран зураашын ёһото хэрэгүүдэй дүй дүршэлөөр хубаалдаһан юм.

Борис Дамдиновичай уран зурагуудай үзэсхэлэнгүүд олоной һонирхол татадаг байһан гэжэ мэдээ­жэ. Тэрэнэй хажуугаар үе сагайнгаа элитэ уран зохёолшодой номуудые шэмэглэһэн габьяатай. Константин Аюшеевэй «Времени ожившего поток» гэhэн номдо олон графическа зурагуудые зураһан. Тэрэ Чингис хаанай алтан угай үри һадаһан Окин тайшаа тухай ном бүхы буряад арадай түүхын хүгжэлтэтэй сэхэ хол­боотой юм.

Аша габьяагайнь алтан жаса

Зохёохы үдэшын үргэлжэлдэ Буряад Уласай габьяата уран зурааша, Оросой Холбоото Ула­сай Уран зураашадай холбооной гэшүүн, Буряадай Уран зурааша­дай холбооной түрүүлэгшэ Евгений Анатольевич Болсобоев үгэ абажа, номой сан соо дэлгэгдэhэн Борис Бадмажаповай уран зурагай үзэсхэлэнгэй шанар шэнжэ тухай хөөрэжэ үгэһэн байна.

Мүн лэ тэрэнэй хэлэһээр, хизаар ороноо шэнжэлэлгын ба аяншалгын талаар мэдээсэлэй таhагай мэргэжэлтэд уран зурагай шэнжэлэгшэ мэргэжэлтэдтэй хамта Борис Бадмажаповай зурагуудай үнэтэ зүйл, баялиг, удха шанар, шэнжые шэнжэлэлгын талаар тусхай рецензинүүдтэй сахим ката- лог байгуулха хүдэлмэринүүд ябуу­лагдана.

Тиигэжэ оюун бэлигтэй уран зура­ашын наһанай ажал хэрэгүүдынь арадай урлалай алтан жасада мүнхэлэгдэхэ. Дурасхаалта үдэшын тайзан дээрэ эрдэмэй кандидат, доцент, ВСГИК-эй ахамад багша, Оросой Холбоото Уласай Уран зураашадай холбооной гэшүүн, Буряад Уласай Олониитын танхимай гэшүүн Лариса Николаева элидхэжэ, Борис Бадмажаповай аша габьяануудые тэмдэглэһэн баярай үгэнүүдые зорюулба.

Удаань Буряад Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ, эрдэмэй кандидат, олон жэлэй туршада Ц. Сампиловай нэрэмжэтэ музейн «Гра­фика» зурагуудай таhагые даагшаар хүдэлһэн Людмила Цыреннимаева, Ивалгын аймагай захиргаанай соёлой ба аяншалгын талаар таһагые даагша Ольга Лыктыпова, Ивалгын аймагай Г-Д. Дашипыловэй нэрэмжэтэ урлалай hургуулиин захирал Евгения Дырхеева, суг хамта хүдэлһэн багшанарынь, түрэһэн Ага нютагайнь түлөөлэгшэд болон бусад танил түрэлнүүдынь үгэ абажа, алдар суута уран зураашын дурас­хаалда баярай һайхан үгэнүүдээ зорюулжа элидхэһэн юм. Борис Дамдинович Бадмажапов оюун бэлигтэй олон шабинарые зохёохы замай үргэн замда гаргаһан багша юм. Тэрэнэй олон шабинарынь нэрэ солотой, мэдээжэ уран зураашад боложо, уласхоорондын, бүхэроссиин ба уласай уран hайханай үзэсхэлэнгүүдтэ хабаадажа, илалта­нуудые туйладаг. Ирина Баранова, Алина Житихина, Евгения Радна­ева, Сэрэнжаб Цыденов, Суранзан Базаров болон бусад шабинарынь багшынгаа алдарта нэрые дээрэ үргэн суурхуулжа омогорхуулдаг. Борис Дамдиновичай шабинарай нэгэн Ирина Баранова мүнөө Москва хотын дэргэдэхи “Звёздный” һууринда байрладаг. Тэрэ сэрэгэй тусхай операциин сэрэгшэдтэ зо- рюулһан музей нээжэ, үргэн дэлисэ­тэй ажал хэрэгүүдые ябуулна.

Гэр бүлын дүхэригтэ

Борис Дамдинович Бадмажа­пов аргагүй номгон, тэнюун абари зантай, нарин нягта ба ураг­шаа hанаатай, гүнзэгы сэсэн ухаатай, урин налгай шарайтай хүн байhан. Заха хизааргүй үргэн талын энгэртэ байрлаһан Ага нютагта тоонтотой хүбүүн хадаа хони­ной шанаhан мяханда ехэ дуратай һэн ха.

Гэр бүлэдөө, үхибүүдтээ ехэ анхаралаа хандуулдаг эрхим бүлын түрүү, найдамтай наһанай нүхэр, энэрхы сэдьхэлтэй эсэгэ байһан юм. Нангин дурасхаалта зохёохы үдэшын хэмжээндэ Борис Дам­диновичай наһанай нүхэр Нина Цыдыповна Бадмаева, басагадынь - Аюна Борисовна ба Бэлигма Бо- рисовна, хүрьгэн хүбүүн Будажап Балданжамсоевич гэгшэд хабаада­жа, гэр бүлынгөө зүгһөө суглараг­шадта гүн сэдьхэлэй оёорһоо бая­рые хүргөөд, эсэгэ тухайгаа дулаахан дурсалгануудаараа хубаалдаһан байна.

Дурасхаалта үдэшые Буряад Ула­сай элитэ дуушан Билигма Ринчино­ва, концертмейстер Саян Манжиге­ев, арадай хүгжэмэй «Арюун булаг» бүлгэм, арадай дуунай «Баян Тугад» бүлгэм гэгшэд дуу хүгжэмөөрөө шэмэглээ юм.