Оюун ухаанай харгыгаар

Майн эхиндэ Казань-Улаан- Үдэ-Казань гэһэн рейс анха түрүүшынхиеэ ниидэ­жэ эхилээ. Татарстанай ниислэлдэ түрүүшын рейс угтахыень буряад нютагаархидай эблэлэйхид уригдаа.

- Өөрөө 12 жэлһээ үлүү Казаньда байдагби. Иимэ рейс нээгдэһэндэнь, ехэ баярлааб. Самолёдой ерэжэ буухада, зосоомни наран гараа. Түймэр сарагшадай брандспойтоор (һүүлдэнь мэдээб иимэ нэрэ­тэй гэжэ) уһанай дугы сэсэргэгдэжэ, тэрээн дундуур онгосын гарахые анха түрүүшынхиеэ хаража, омогор­хон байгааб, - гэжэ Сэсэгма Бубеева хөөрэнэ.

Татарстан, Буряад Уласуудай дун­да иимэ харилсаан тогтоогдобо гэжэ мэдэһээр лэ, эдэбхитэн Сэсэгма Вик­торовна айлшадые абаад ябаха гэжэ түсэблэжэ эхилээ. Мүн лэ Казаньда ошоһон Буряадай ажаһуугшадые яа­гаад угтаад, аяншалга хэхэеэ мүн лэ һанаандаа абан ябана.

- Энэ аяншалгын түсэб өөрөө зохёоһон байнаб. Буряадайнгаа бүхы хүсэ ехэтэй газарнуудые айлшадта ха­руулха гэжэ оролдооб. “Байкальский ретрит” гэжэ дэмы нэрлэгдээгүй. Ажабайдалаа, зосоохи сэдьхэлэйн­гээ байдал муу нүлөөнһөө сэбэрлэ­хэ шадал хүн бүхэндэ үгы. Тиимэһээ энергетическэ хүсэтэй газараар ябаха хэрэгтэй гэһэн эрилтэ һүүлэй сагта табигдана гэжэ ойлгоноб­ди. Байгаалиин хүсэнтэй нэгэдэжэ, өөрыгөө зосооһоонь шэнжэлхэдэ, манай Буряадай дэбисхэр тон таара­ма. Юуб гэхэдэ, буддын шажан, бөө мүргэл эндэ нэбтэрүүлэгдэнэ бшуу. Гэхэтэй хамта хүн бүхэн өөрын бага­хан замбуулинда ажамидарна гэхэ­дэ, алдуу болохогүй. Холуур ябажа, ондоо үндэһэ яһатан яагаад ажаһуунаб, ямар түүхэ соёлтойб гэжэ ухаандаа­шье абажа һанахагүй болошонхой. Тиимэһээ манай түсэл сэдьхэлэйнгээ байдал баяжуулгада туһатай байха, - гэжэ Сэсэгма Викторовна мэдүүлнэ.

Иигэжэ Сэсэгма Бубеева һанаһандаа хүрэжэ, ганса Татарстанай айлшадые бэшэ, мүн Самара хотын түлөөлэгшые Буряадтаа асаржа айл­шалуулба. Түрүүшын бүлэг хэдэн үндэһэ яһатанһаа бүридөө. Татаар, мариец, башкир, ород угтай хүнүүд манай соёлтой, ёһо заншалтай та­нилсаа, гайхамшагта һайхан байгаа­ли шэртэн хараа.

Казаньһаа сэхэ рейсээр ерэһэн аяншалагшад түрүүшын үдэртэ Улаан-Үдэ хотые ябажа хараа. Хоёр­дохи үдэртэнь тэдэ Ивалгын дасанда хүрөө.

- “Хүрдэ” гэһэн ретритнэ шэнэ түб удангүй нээгдэхэ байна. Тэрээниие хараһан бидэ түрүүшын айлшад бо­лонобди. Наһанай модон ургадаг юм гэжэ өөрөөшье мэдээгүй ябааб. Этигэл Хамба ламын Ордондо орожо шадаабди. Этигэл Хамбын бэеые на­ринаар хараад байгша Бимба ламын бидэндэ өөрөө экскурси хэхэдэнь, удхатай байгаа, - гэжэ түсэлэй автор хөөрэнэ.

Гурбадахи үдэртэ хүндэтэ айлшад Байгал далай одоошье хүрэһэн бай­на. Максимиха тосхоной дэргэдэхи “Байгал далай” гэһэн газарта бэеэ зэһээд, наһанай ажабайдал, замбуу- линтай харилсан ажаһууха болон бусад һонирхолтой элидхэлнүүдые шагнажа, хөөрэлдөөндэ хабаадажа эхилээ.

- Аяншалагшадые түрэл Баргажан нютагаа харуулха гэжэ түсэблөөб. Ян­жима бурхан манай аяншалгын гол һуури эзэлнэ. Тэндэ хүрөөгүй ябаад, түрэл Улан нютагаа харуулһан бай­наб даа. Нүхэтэй шулуун гэһэн баян түүхэтэй газартайбди. Чингис хаанай эжы Оулэн тэрэ газарай эзэн гэжэ тоологдодог. Ганса Уланай арад зон бэшэ, холо ойроһоо аяншалагшад ерэжэ мүргэдэг юм. Бидэшье бага­хан бүлэгөөрөө тиишээ ошожо, хүсэ шадал абаабди. Тэндэ шулуун табиг­данхай. Хадамда гараагүй эхэнэрэй дээрэнь һуубал, заал һаа наһанай нүхэртэй болодог гэжэ хэлсэдэг. Ор­шон тойронхи байгаалиһаа, үргэл мүргэл ехэтэй газарһаа хүсэ шадал абаад, Уланай аршаан булагһаа ам­татай уһа уугаабди. Иигээд лэ Ян­жима бурханда хүрэжэ мүргөөбди. Янжима бурханай дүрэ хүн бүхэндэ лаб байтараа харагдаагүй. Энэ газар­та үшөө нэгэ хэдэн элидхэлнүүдые шагнаһанай удаа дүрэ хүн бүхэндэмнай харагдашоо, - гээд, Сэсэгма Викторовна үргэлжэлүүлнэ.

Һүүлшын үдэртэ бүлэг аянша­лагшад Шэвэрхын гарам хүрэжэ, Байгалай гайхамшагта байгаа- лиин һайханиие хүсэд хараһан бай­на. Улаан-Үдэ бусахадаа, тэдэ хэдэн һонирхолтой газарнуудта орожо га­раа.

Дээдэ Онгостойдо Үбэр Байгалай этнографическа музейн дэргэдэ Бу­ряад орондо ажаһуудаг шэмээшэг, эвенк, һоёд, буряад угтайшуулай ур­данай байра байдалтайнь танилсаа. Тиигэжэ Татарстанай аяншалагшад “Тэнгэри” гэһэн бөө мүргэлэй түб хүрэһэн юм.

- Энэ аяншалгынгаа программа хуу өөрөө зохёоһон байнаб. Булта гоё гэжэ тэмдэглээ. Юундэ маанадые үдэр бүри ехээр эдеэлүүлээб гэжэ асуухадань: «Буряад эхэнэрнүүдтэ адлихан монсогорхон хасартай болгоод, таанадаа эндэ хадамда үгэхэбди», - гээд, энеэлдээбди, - гэжэ түсэл зохёогшо хэлэнэ.

Аделий: Олон гүрэнөөр, Оро­дой хотонуудаар ябагдаа. Анха түрүүшынхиеэ Буряад орон Розалия нүхэртэйгөө ерээбди. Хүндэмүүшэ хүн зонтой уулзажа гайхаабди. Бай­гаалиин һайханиие шэртэжэ баяр- лаабди.

Альфия: Иимэ һайхан газарнуу­даар ябаһандаа, тон ехэ баяртайб­ди. Эндэ ерээд ябатараа, минии уг эндэһээ бэшэ гү гэжэ гэнтэ һанагдаа. Гэртээ бусаад, бүри һайнаар шэн­жэлхэб.

Ляйсан: Байгал далай хоёрдо­хиёо хүрэжэ ерээб. Урид үбэлэй хаһада ерээ һэнби. Мүнөөнэймнай аяншалга өөрын онсо удхатай. Бай­гаалитай нэгэдэжэ, ажабайдал тухай элидхэлнүүдые шагнажа һуухада, буян гээд һанагдана. Сэсэгма Викто­ровна олон юумэ маанадта ойлгуул­жа, нюдыемнай нээжэ, ерээдүйн хар­гы заажа үгөө. Наһанайнгаа хүсэ ша­дал, илангаяа эхэнэрэй хүсэ эндэһ