Энеэбхилһэн буддын адистай

КУНДЕЛИНГ РИМБҮҮШЫН САДИГ

Мүнөө үе сагай буддын шажанай агууехэ Багшанарай нэгэн болохо Кунделинг Тацаг Римбүүшын садиг – урда наһануудайнь ба энэ түрэлэй намтар ябадалнуудынь тэрэнэй наһанһаа наһанда нангин заршамуудаа алдангүй сахижа, Гэгээрэлгын Замай орьёлдо заларһые гэршэлнэ.     

Хүндэтэ Багша Манзашэрэ бурханһаа эхи захатай нангин һалаа залгамжалай 13-дахи түлөөлэгшэ гээд шүтэгдэдэг.

Урдахи түрэлнүүдтээ тэрэ Богдо Зонховын шаби, Түбэд гүрэнэй зонхилогшо, Гэгээн  Түрэлтэ Далай ламын ба Монголой Богдо Гэгээнэй Багша байһан намтартай.    

Газар дэлхэй дээрэ эгээл түрүүшынгээ түрэлдэ Кунделинг Римбүүшэ Богдо Зонховын эрхим шабинарай нэгэн боложо мүндэлһэн, 11 жэлэй туршада Ганден Трипа гэһэн түбэдэй ехэ дасан хиидэй шэрээтын шэрээдэ залагдажа һууһан.

Зургаадахи түрэлдөө КунделингТацак Римбүүшэ 5-дахи Далайн Ламын Багша байһан гэжэ элирүүлэгдэһэн юм. Тиихэдээ тэрэ ехэ дайн дажарые усадхаһан, олон дайсадые хоорондонь эблэрүүлһэн аша  габъяатай. 

Долоодохи түрэлдөө Хитадай императорай Багша ба Бээжэн хотын Юнхенгуй гэһэн буудын шажанай хиидэй шэрээтэ байһан гэжэ хэлэгдэнэ.

Наймадахи түрэлдөө Кунделинг римбүүшэ Лобсанг Еше Денби Гонгпо нэрэтэй мүндэлжэ, Түбэдэй правительствын Толгойлогшоор зонхилхын хажуугаар 6 жэлэй туршада Далай Ламын Багшань байһан үндэр  заяатай. Тиихэдээ “Буддын агууехэ Хубилгаан” гээд шүтэгдэдэг байһан ха.     

Юһэдэхи түрэлдөө Кунделинг Римбүүшэ Кедруб Гьятсо нэрэтэй XI Далай Ламын Багшань байһан.  

Арбадахи түрэлдөө Агван Палден Чойжи Гьялцен гэжэ нэрэтэй мүндэлһэн байна. Мүн лэ Түбэд ороной хүтэлбэрилэгшэдэй нэгэн, XIII Далай Ламын Багшань байһан гэжэ эли. Тэрэ үедэ Түбэдтэ халдабаритай ба аймшагтай нүрөө үбшэнэй (оспын)дэлгэрхэдэ, бүхы зоной үбшэниие өөр дээрээ абаһан ехэ бисалгалай бүтээл үйлэдэһэн гэдэг. Тэрэнэй ашаар үбшэн түргэн сарагджа, олон үхибүүд эдэгэһэн түүхэтэй. Тус аша габъяагай түлөө Тацан Лхадун Гарбо гэһэн нэрэ алдарта хүртэһэн байгаа.

Мүнөө үеын  урдахи түрэлдөө Римбүүшэ Монголой Богдо Гэгээнэй хүндэтэ Багшань байһан гэжэ элирүүлэгдэһэн.

Мүнөөнэй, XIII түрэлдөө Кунделинг Римбүүшэ Дрепунг Гоман дасанда буддын шажанай гүн ухаанай дүүрэн һуралсал гаража, “еше – цог һаарамба” гэһэн үндэр зиндаагай нэрэ зэргэ хамгаалһан  Тэрэнэй хажуугаар Гьюмед хиидэй тантрын һургуулида һуража түгэсхэһэн дээдын эрдэмтэй санаартан юм.  

 

НАНГИН ҺАХИЛДА ХҮРТӨӨГӨӨ

Агууехэ Багшын нангин бүтээл үйлэдэһэн хүдөө ажахын дээдэ һургуулиин зүжэг нааданай заал соо “яблокын унаха забһаргүй” байгаа юм. Сугларһан һүзэгшэд  заал соо булта багтаагүй һэн тула хажуудахи фойе соо онлайн – дамжуулгатай экранай дэргэдэ һуужа хабаадаһан байна.

Бальшар багахан үхибүүдһээ эхилээд үндэр наһатай үбгэд хүгшэд хүрэтэр хүнүүд, хүндөөр үбшэлһэн эрэмдэг хүнүүд олоороо сугларжа, Этигэлэй, Найдалай ба Энэрхы сэдьхэлэй номнолдо һуужа, заяа табилангаа арюудхаба, наһаяа утадхаба.            

 Римбүүшэ Сагаан Дара Эхын цеванг табихын урда тээ хүсэгшэдые “табан һахилда” хүртээһэн байна. Гэнинэй табан һахилнууд: 1) алахагүй, 2) хулгай хэхэгүй, 3) һамгандаа, үбгэндөө урбажа, ондоо хүнтэй гүйлдэхэгүй, 4) худалаар хэлэхэгүй, 5) архи, тамхин, хара тамхинһаа арсаха.

 Буддын һургаалаар, һахилда хүртэһэн хүнэй буянта хэрэгүүдынь 100 дахин үрэжэдэг. Жэшээнь, юрын хүн 100 дахин мүргэл үйлэдэбэ, харин гэнин – нэгэ дахин. Теэд тэрэ хоёрой буянайнь хэмжээнүүд тон адли нүлөөтэйгөөр  заяа табилангайнь үйлын үриие һайжаруулдаг.        

Табан һахилай 1,2, хэдышье тоотой тангаригуудые абахада болохо. Али гэбэл, һахилнуудые саг зуурын болзортойгоор тахихаар, жэшээнь, буянта һарын үедэ г.м абадаг заншал бии. Таһалдуулһан сахилаа саашадаа дахин шэнээр абахань зүбшөөлтэй юм. Һахилда хүртэжэ, буян үйлэдэһэн  хүнэй уншаһан маани тарнинуудынь, үйлэдэһэн бүтээлнүүдынь һураггүй хүсэтэй боложо, хуби заяаниинь һайн тээшээ хубилдаг.  

Харин бүхы табан һахил бүхэли наһан соогоо абажа, наринаар сахиһан хүнэй мүнөөнэй ба ерээдүйнь наһануудтань аргагүй һайн хубилалтанууд болодог гэжэ эли.

    

САГААН ДАРА ЭХЫН ЦЕВАНГ

Нангин бүтээлэйнгээ үедэ Кундалинг Римбүүшэ хабаадагшадые эхэ зургаан зүйл хамаг амитадта энэрхы сэдьхэл түрэжэ, буянта һайн хэрэгүүдые үйлэдэхыень уряалаа. Дасан дугангуудай, Багшанарай уншалга хуралнуудта хабаадажа, хүн бүхэн сэдьхэлэйнгээ мэдэрэлнүүдые, ухаан бодолоо сэбэрлэн арюудхаха гэжэ оролдохо ёһотой. Хүнэй сэдьхэлэй байдалай һайжархада, ажабайдалынь һайжардаг.        

Саашадаа кундалинг Римбүүшын үршөөһэн Сагаан Дари Эхын цеванг хүнэй хуби заяанай хамаг аюул, һаад, гай  тодхорнуудые, үбшэнгүүдые зайсуулжа, наһа утадхадаг айхабтар хүсэтэй убадистай бүтээл юм.  

Сагаан Дара Эхэ – бүхы будданарай Эхэ болохо  Ногоон Дара Эхын ондоо янзын шэнжэтэ шанарынь. Тантрын номууд соо Сагаан Дара Эхэ "йид-шин кхорло" - «Бэеын элшэ хүсэнэй хүсэл бэелүүлэгшэ гол» гээд нэрлэгдэдэг.  

Тарнииень Ехэ Багшын лүндэ хүртэжэ уншаһан хүнэй үйлын үриин хамаг муу хойшолонгуудынь сэбэрлэгдэжэ, һанаһан зориһон хэрэгүүдынь урагшатайгаар бэелүүлэгдэдэг, ами наһаниинь асари хүсэтэй аршалалта доро ородог заяатай.

Нангин бадма сэсэгэй үзэсхэлэнтэ дэльбэнүүдэй дунда мүндэлһэн долоон нюдэтэй (нюур шарайдаа, хоёр альгануудтаа, хоёр улануудта ба сохынгоо дунда) Сагаан ДарадЭхэ бурхан халташье унтангүй, хёрхо тодоор адаглан хаража, нюдэ сабшаха зуура түргөөр аршалан абардаг убадистай. Энэрхы сэдьхэлэй элшээр хамаг аюулнуудые усадхаха аргатай эжынэрэй, үхибүүдэй, гэр бүлын аршалагша сахюусан юм.           

Хүндэ үбшэндэ нэрбэгдэһэн, ами наһандаа аюултай байжалда ороһон хүнэй түлөө зальбаран, Сагаан Дара Эхын тарни уншахада, эрхимээр туһалдаг.

Буряадай гүрэнэй хүдөө ажахын институдай байшан соо үнгэргэгдэһэн уншалга – бүтээл ганса тэндэ хабаадаһан һүзэгшэдтэ бэшэ, харин оршон тойронхи гурба модоной зайн газарай дэбисхэртэ һайн нүлөө үзүүлхэ асари ехэ хүсэтэй.   

ОМ ДАРИ ДУДДАРИ ДУРЕ МАМА АЮР БУНЬЕ ЖНЯНА БУШТИМ ГУРУ СУУХА

 

ЮРТЭМСЫН ЭЛШЭТЭЙ МИҺЭРЭЭН

2000-аад онуудай эхиндэ би Эгэтын дасанай Зандан Жуу бурханиие бараалхажа мүргэһэн золтой заяатайб. Эртэ үглөөгүүр дасанай үүдые татажа орон сасуугаа, нэн түрүүн,  нюдөөрөө бурханай дүрсые бэдэржэ олоо һэм. Энэ үедэ зандан модоор бүтээгдэһэн бурханай нангин дүрсэ амиды мэтээр айхабтар гоё һайханаар миһэржэ эхилһэн юм. Минии нюдэндөө үнэншэжэ ядан: “Намда миин хии үзэгдэл харагдана гээшэ гү?” – гэһэн бодолтой тэбдэнги зогсожо байтарни: “Харыт, бурхан энеэжэ байна!”, “Энеэбэ, энеэбэ!” – гэһэн тэндэ байһан хүнүүдэй үгэнүүд дуулдаа бэлэй. Уданшьегүй минии ардаһаа газааһаа нэгэ наһажаал эхэнэрэй ороходо, Зандан Жуугай миһэрээниинь гансата болёод, бурханай шарай хуушан түхэлдөө ороһон юм.

Би тэрэ нарата юртэмсын энэрхы сэдьхэлэй һаргама элшэ гэрэлтэй “Буддын миһэрээниие” үе наһандаа мартахагүйб. Хүндэ хүшэр сагта хүсэ шадал үршөөжэ, заяанаймни замые гэрэлтүүлдэг, зүрхэ сэдьхэлдэмни шэнгэһэн эди шэдитэ миһэрээн юм.     

Кундалинг римбүүшэ эгээл тиимэ “Буддын миһэрээтэй”. Бүхы бэе махабадһаань энэрхы сэдьхэлэй элшэнүүд сасарна, оёоргүй  нюдэнэйнь тунгалагһаа юртэмсын гэрэлээр адислана.