Николай Дабаевич 33 наhатайдаа «Буряад үнэндэ» ерээд, наhанайнгаа амаралтада гаратараа хүдэлөө. Түүхын, шажан мүргэлэй болон уран зохёолой удха түгэлдэр статьянуудынь буряад журналистикын алтан жасада бодото hуурияа эзэлэнхэй. Ород hургуулида hураhан, дээдэ hургуулиин ород хэлэ бэшэгэй таhагые Улаан дипломтойгоор дүүргэhэн намтартай.
Гэбэшье буряад хэлэндээ түрэлхиин тоти татасатай байшоо. «Байгал» сэдхүүлэй 2013 оной 2-дохи дугаарта «Зүй, Мухар-Хүндын уудамда» гэhэн баримтата туужаhаа хэhэг толилуулжа, бултыемнай гайхуулаа бэлэй. Дундуур зэргын прозаигhаа холо дээгүүр бэшэгдэhэн энэ зохёол соогоо Новоселенгинск hууринда дүтэ, Посаадан буусада – алтан тоонтодонь багадань болоhон үйлэ хэрэгүүдые уран гоёор зураглан бэшээ юм.
Хэжэнгын аймагай сониндо ажалайнгаа намтар эхилhэн тухайгаа, сониной редактор Б.Ц. Эрдынеев, орлогшонь Т.Н. Данчинов тухай дурсан хөөрэдэг hэн. Буряадай бэлигтэ сэдхүүлшэн, уран зохёолшо А.Ж. Жамбалдоржиев «Буряад үнэндэ» орохыень зууршалжа, заяанайнь замай залуур болоhон бэлэй.
«Буряад үнэнэй» hургуули хэшээл гарахадаа, пропаганда болон агитациин таhагта эхилhэн юм. Буряад сониной хуудаhануудта эгээл түрүүшынхеэ шажан мүргэлэй «Буян» хуудаhа үүсхэн байгуулhан габьяатай. 1991 ондо Далай багшатай сэхэ хөөрэлдэжэ, hонирхолтой статья толилуулаа, энэ баримтые нэгэ наhанайм аза талаан гэжэ тоолодог бэлэй. Һүзэг бишэрэлэй асуудалда онсо татасатай байhан тула Бурхан шажантанай «Арьяа Баала» бүлгэмэй түрүүлэгшээр hунгагдаhан, хамба лама Дамба Аюшеевэй шэрээдээ hуухадань дэмжэhэн юм. Тинлэй багшын заабаряар буддын шажанай гол ухаанай дээжэдэ хүртэжэ ябаhанаа тон дээгүүр сэгнэдэг байгаа. Шажан мүргэл тухай мэдэсэнь нэлэнхы ехэ бэлэй.
Н.Д. Бадмаринчинов зохёохы ажалтанай, тэрэ тоодо уран зохёолшодой бүтээлнүүд тухай онсо удхата шэнжэлгэнүүдые хэhэн. Тэрэ тоодо Баир Дугаровай, Галина Раднаевагай, Галина Базаржаповагай, Дулгар Доржиевагай, Николай Намсараевай, бусадайшье бэлигые үнэн зүрхэнhөө дэмжээ, үргэлсөө. Түрэл Сэлэнгын аймагайнгаа түүхэ, хизаар нютагаа шэнжэлгэнүүд соонь «Сэлэнгын аймагhаа гарбалтай ламанар», «Сэлэнгын монгол-буряадуудай түүхэ» гэhэн шэнжэлэлнүүд оролсоно.
«Нам тухай шангадхаhан тэмдэгтэйгээр бэшэhэнэй хэрэггүй, хэм соогоо, дундуур гарай сурбалжалагша гээшэб» гээд, өөрыгөө тоолодог бэлэй. Иимэл сомор зан абаритай байhан юумэл даа, манай үнэн нүхэр.
Дээдэ hургуулиин багшанар Ж.С.Сажинов, С.Ш.Чагдуров, Д-Н.Д. Доржиев, «Буряад үнэн» сониной редактор Р.Б. Гармаев, «Буряад үнэн» Хэблэлэй байшангай ахамад захирал А.Л.Ангархаев, Буряадай элитэ сэдхүүлшэн Ц. Ц. Дондогой, бусадшье Николай Дабаевичай мэргэжэлтэ шадабариие тон үндэрөөр сэгнэдэг, хүндэлдэг байhан юм.
«Эрдэнитэ хүмүүн түрэл, бодисада сэдьхэл, үхэхэ мүнхэ буса тухай бисалгал - иимэ удхатай ашата номнолнуудые «Буряад үнэндөө» толилуулhандаа омогорхон ябадагби. Манай сонин гайхалтай үргэн арга боломжотой, арадаймнай hэшхэлэй, сэдьхэлэй нангин үлгы гуламта мүн» гээд, хүндэтэ ветеран тоолодог бэлэй.
2006 онhоо Н.Д.Бадмаринчинов «Бурятия» сониной эрхилэгшын тушаалда дэбжүүлэгдээд, 2012 он болотор хүдэлөө. Ород хэлэн дээрэ гарадаг засагай дээдын зургаанай сониниие хүтэлдэг, тон наринаар заhан болбосоруулжа, хэблэлдэ бэлдэдэг – энэ шадабаринь дээрээ оройгүй дээдэ гарай мэргэжэлтэн байhыень гэршэлнэ.
«Бурятия» сониной 30 жэлэй ойн баярта хабаадажа байхадаа, нюур шарайдаа урма баяр түхөөн, сэдьхэлэй үгэ хэлэжэ байгаа hэн. «Буряад үнэн» сониной 100 жэлэй ойдо бэлдэн хэблэгдэhэн «Үнэн үүргэ» гэhэн сэгнэшэгүй боти ном соо «Эсэгын дайнда хабаадаhан «Буряад үнэнэй» сэдхүүлшэд», «Олон үе сэдхүүлшэдэй урасхал» гэhэн хэhэгүүдые даажа абаад, харюусалга ехэтэйгээр бэелүүлээ бэлэй.
Буряад хэлэнэй хуби заяан тухай үрэ зүрхэеэ хүдэлгэн ябадаг hэн. «Ганса монгол хэлэндээ түшэхэ ёhотой гээд дан эгсэ тулгаhанай хэрэггүй. Дадхааха шухала. Мүн буряад литературна хэлэеэ этэржэ хаяха бэшэ, гамнаха, хүгжөөхэ хэрэгтэй. Тэрээнгүй бүри газардахабди. Нютаг хэлэнүүдэй баялигые шадамараар шуун халмаха» - гээд, өөрынгөө hанамжа элирхэйлдэг байгаа.
Буряад сэхээтэнэй эрхимынь, «Буряад үнэнэй» hэшхэлынь, буряад hүзэгтэнэй манлайнь гээд Николай Дабаевичаа бидэ, нүхэдынь, сэгнэнэбди. Бидэндээ ажалдамнай саг үргэлжэ сэсэн ухаата заабаряараа туhалжа, дэмжэжэ, дээдын хайраяа үзүүлжэ ябаа. Хайрата найза нүхэрэйнгөө Деваажинай орон руу мордон ошоhон ушарhаань гэр бүлэдэнь, үри хүүгэдтэнь гүнзэгы шаналал гашуудалаа мэдүүлнэбди.
Ниигэмэй ехэ буян үйлэдэhэн Николай Дабаевич нүхэрнай эрдэнитэ хүмүүн түрэлдэ түрэжэ, бодисада замаа олохонь болтогой