Эб найрамдалай наадан

Түүхын хуудаһа ирахада

Зүүн зүгэй арадуудай түүхэ до­могуудые уншахада, Го наадан хэзээ, хаана бии болооб гэжэ тодорхой мэдээсэл үгы шахуу. Японой болон Хитадай түүхэнүүдтэ энэ наадан тухай хэлсэгдэнэ гэжэ һанахада, тиимэ бэшэ. Бусад арадуудта энэ наадан тухай мэдээн мүн лэ бии. Хоёр мянганһаа дүрбэн мян­ган жэлнүүд хүрэтэр баян түүхэтэй энэ наадан болоно.

Хитад домогуудай ёһоор тус наадан дүрбэ мянга гаран жэлэй саана бии болонхой. Домогто импе­ратор Яо, түрүүшын министр Чун, император Гао, үльгэр домогто Ся­гай династи – Го наада зохёоһон гээд хэлсэгдэнэ. Теэд хэниинь наададаг байһан юм гэжэ эли тодо мэдэгдэнэгүй. Тэдэнэр аяа аашатай үхибүүдээ хүмүүжүүлхын түлөө энэ наада зохёоһон гээд бэшэгдэнхэй. 7-дохи зуун жэлдэ Го Япондо хүгжэжэ эхилээ. Эгээл тэндэһээ баруун талын гүрэнүүдтэ хүрөө гээд хэлэлтэй.

Һүүлэй үедэ олон тоото гүрэнүүдтэ өөрын федерацинууд байгуулагда­жа, наада хүгжөөнэ, олоной дунда нэбтэрүүлнэ. Хэды тиигэбэшье Япо­ной, Хитадай, Урда Солонгосой наа­дагшадайнь тоодо хүрэнэгүй, тэндэ­хи тамиршадтай тэмсэжэ шаданагүй. Энээниие дэлхэйн чемпионадууд гэршэлнэ.

Бүхы дэлхэйгээр тараа

Го нааданда хабаадагшад хоёр бүридэлдэ хубаарилагдана гээд хэ­лэгдэнэ. Мэргэжэлтэ наадагшадай дунда тусхай мүрысөөнүүд эмхид­хэгдэнэ. Эдэнэй дүршэл, арга шадал ялас гэмэ.

1979 онһоо хойшо һайн дуратай­шуулай дунда тэмсээнүүд эмхидхэг­дэжэ эхилһэн байна. Го-гой Уласхоо­рондын федерациин үүсхэлээр дэл­хэйн чемпионат үнгэргэгдөө. 2009 он болотор бүхы дэлхэйн чемпионадууд Япон гүрэндэ эмхидхэгдэдэг байһан юм. 2021 ондо анха түрүүшынхиеэ мүрысөөн Владивосток хотодо болоһон байна.

41 дэлхэйн чемпионадта Хитадай 23 тамиршан абарга боложо элирээ. Японой (8 тамиршан), Урда Солон­госой (7 тамиршан), Хитадай Тай­пей (2 тамиршан) болон Гонконгын түлөөлэгшэд чемпионууд боложо тодороо.

Дэлхэйн чемпионадуудта Оро­дой тамиршад 1986 онһоо хабаада­жа эхилһэн юм. Нэгэшье тамиршан шангай һуури эзэлжэ шадаагүйдэнь харамтай. Ганса 2013 ондо Илья Шик­шин 4-дэхи һуурида гараһан юм.

Го Буряадай дэбисхэр дээрэ

1980-яад онуудһаа хойшо Го наадан СССР гүрэндэ хүгжэжэ захалаа. Тиигэжэ Советскэ Союзай бүхы улас, можо хизаарнуудта энэ наадан хүрөө. Тэрэ үеын сэтгүүлнүүдтэ Го-той та­нилсалгын хуудаһанууд хэблэгдэдэг байгаа.

Эгээл тэрэ үедэ залуу оюутан Ви­талий Раднаев сэтгүүлнүүдые ун­шажа, Го наадажа һураһан байна. Түрэл Буряадтаа бусажа, хэдэн үетэн нүхэдөө холын нютагай нааданда һургаа. Мүнөө үедэ Виталий Радна­ев Го-гой федераци Буряадта байгуулжа, баян түүхэтэй наада хүгжөөнэ.

- 2014 ондо Урда Солонгосһоо мэдээжэ наадагша, Го-гой багша Бу­ряадта ерэһэн юм. Тэрэ хэдэн үдэр һуралсал эмхидхээ. Ород гүрэнэй олон наадагшад зорюута Улаан-Үдэ тиихэдэ ерээ һэн. Тэрэ гэһээр Го наа- дан тон ехээр хүгжэжэ эхилээ юм, - гэжэ Виталий Раднаев мэдүүлнэ.

Өөрөөшье Виталий Раднаев уласхоорондын болон бүхэроссиин хэмжээнүүдтэ хабаадажа, амжал­тануудые туйлана. Һаяхана тэрэ Казахстанда болоһон «Winter Go Tournament» гэһэн уласхоорондын мүрысөөндэ шангай 2-дохи һуури эзэлээ һэн.

Түрүүшүүлэй тэмсээн

Ородой чемпионадта бүхы түрүү тамиршад ерэжэ шадаһаниинь һайшаалтай. 17 можо хизаарнуудай 58 тамиршан эндэ хабаадаһан байна.

Мүрысөөнэй түрүүшын шата най­ман турһаа бүридөө. Эрхимлэһэн дүрбэн тамиршан медаль абахын түлөө тэмсээнүүдтэ хабаадажа, түрүү һуури эзэлэгшэдэй нэрэнүүд элирүүлэгдээ.

Дэлхэйн чемпионадта нэгэнтэ бэшэ хабаадаһан Казань хотын Илья Шикшин Ородой чемпионадта ээл­жээтэ амжалтаяа туйлаа. Түгэсхэлэй шатын уулзалгада тэрэ Москвагай Александр Муромцевые диилэжэ гараа. Ородой ниислэлэй үшөө нэгэ түлөөлэгшэ Вячеслав Каймин шан­гай 3-дахи һуури эзэлээ.

Найрамдалай мүрысөөн

Ородой чемпионадай һүүлээр Хитадай генеральна консульствын шангуудта хүртэхын түлөө уласхоорондын мүрысөөн эмхидхэгдээ. Түрүү тамиршад эндэ наадахаяа ду­ратайгаар үлөө. Юуб гэхэдэ, эрхимүүд баһа дүршэлөө ходо мүлижэ бай­даг шуу. Кыргызстанай, Казахста­най, Монголой, Хитадай болон Ород гүрэнэй 27 можо хизаарай 100 гаран түлөөлэгшэд эндэ хабаадаа. 2021 онһоо хойшо иимэ томо уласхоо­рондын мүрысөөн Ород гүрэнэй дэ­бисхэр дээрэ үнгэргэгдөөгүй байгаа гээд Го-гой федераци мэдүүлнэ.

Эрхүү хотодо оршодог Хита­дай консульствын бүриин эрхэтэ түлөөлэгшэ Ли Хай ерэжэ, хабаа­дагшадые амаршалаа, түрүү һуури эзэлэгшэдтэ шангуудые барюулһан байна.

- Хитад болон Ород гүрэнүүдэй харилсажа эхилһээр байгша ондо 75 жэл гүйсэбэ. Энэ ушараар хоёр гүрэнүүдэй дунда соёлой болон бу­сад һалбаринуудай талаар габшагай жэл эмхидхэгдэнэ. Манай хэмжээ ябуулга энээндэ тааража, найрамда­лай мүрысөөн гэжэ тоолоходо алдуу болохогүй, - гэжэ Ли Хай тэмдэглээ.

Энэшье удаа Казань хотын Илья Шикшин шанга байһанаа гэршэлээ. Москвагай Александр Муромцев дахинаа 2-дохи һуури эзэлээ. Оро­дой Го нааданда нэрэ солотой Алек­сандр Динерштейн хүрэл медаляар шагнагдаа. Эхэнэрнүүдэй дунда Со­ликамск хотын Валерия Клочихина түрүүлжэ гараа. Үхибүүдэй гурбан наһанай бүлэгтэ эрхимүүдтэ шангууд үгтөө.

Хитадай генеральна консульство Буряад Уласай болон Эрхүү можын тамиршадта тусхай шангуудые ба­рюулаа. Буряадай тамиршад сооһоо эгээл эрхим дүн Виталий Раднаев ха­руулжа шадаа.