​«Алтан дунда» байдаг гү?

Арад олоной урдуур ябагшад – угтай ба тугтай зон гэжэ мэдэнэбди. Аба эжынгээ үнэтэ жэшээгээр өөдөө болоод, гансахан хорёо соогоо эрьелдэнгүй, холо гадуур - гүрэн түрын, бүхэдэлхэйн зоной байдал үргэхын түлөө зорихо шадалтай байдаг. Хүн түрэлтэн соо хүн боложо түрөөл хадаа зон соогоол ябаха золтой ха юмбибди.

Теэдшье һүүлэй сагта адаглахада, гүрэн түрын үндэр тушаалнуудта гол түлэб “комплекстой” зон тэгүүлнэ. Гэртээ алибаа дутагдалтай - ганса эхын гү, али эсэгын, үншэн үрөөhэн гү, али гэртээ ядуу байдалтай байһан гү... Юундэ тиигэнэ гээшэб? Атаархал байна. Хоролхоно. Абаагүйгөө хүсэлдүүлхэеэ һанана... Сэдьхэлэй нарин зүй шэнжэлэгшэд бүри гүнзэгыгөөр ойлгуулха байха. Теэдшье бүхы юумэн гэрһээ эхитэй. Эгээл тиимэһээ эжынэрһээ, абанарһаа асуулта хэбэбди. Ажабайдалдаа “алтан дундые” баримталжа шадана гээшэ гү? Наһанай ханинарай хоорондохи харилсаан тухай, үхибүүдтээ хандаса тухай өөрынгөө жэшээ дээрэ хөөрэжэ үгэхыень эхэ эсэгэнэрһээ гуйбабди.

Жаргалан Эрдынеева, багша, 3 басагадай эхэ:

- Эрэ хүниие үргэхэ гээшэ – эхэнэрэй уялга. Ямарханшье бэрхэ эрые һүүлэй һүүлдэ архиншан, гуйраншан болгожорхидог эхэнэрнүүд хэды олон бэ даа. Басагад хадамда гарахадаа, ойлгохо ёһотой: хүнэй наһанай нүхэр ябаха гээшэ үдэр бүриин ажал ха юм. Мүлирөөд, нэгэ амин болотор, он жэлнүүд ябашанал даа. Минии эмгэй хэлэдэг һэн: “Өөрымни гэжэ эльгээрээ мэдэртэр, 30 жэл хэрэгтэй”. Буладтаяа 40 жэл суг һуунабди. Мүнөө “минии” болонхойл даа (энеэнэ).

Зантай. Бишье зантайб. Бэе бэедээ дадатараа, хоюуланайнгаа нервэ нилээн эдеэл аабзабди. Наһаншье ябашоо. Мүнөө юугээ хубаалдахамнайб (энеэнэ)... Хүбүү түрэнэгүйш гэжэ залуудаа ехэл зободог һэн. Гансаардадаг байгаа юм шуу. Намайгаа, гурбан басагадаа (женский батальон) дахуулаад, үбһэ хулһандаа гараха, 10-аад мэшээг “бульба” таряад, тэрэнээ обоолжо, малтажа мэдэхэ, түлеэ залһан... Хүдөөдэ хүдэр хүбүүд хэрэгтэй. Миниингээ эгэшымни, дүүгэйм хоёр хүбүү өөдэнь болголсоол даа. Ажал хэжэ һургаа. Ринчин Андрей хоёрые нилээн дахуулаа. Теэд хүнэй үхибүүд хадаа хүнэйл гүб даа. Хэдышье шоно эдеэлүүлэ, ой руугаал хараха.

Гэбэшье мүнөө Буладһаа жаргалтай хүн бии юм аал? Гурбан басагадтаа эрхэлшэнхэй ябагшал. Гэртэнь ошожо, эзэн ёһоор диван дээрэнь дураараа хэбтээд, энэ тэрыень һабардажа шэнжэлээд, үшөө замечани хэлэсэгээн һуудаг… Бэринэр юу тиигүүлхэ һэм даа. Муу зантай нүхэрыем газаашань шэдээгүйхэн гү, али үүдэеэ хаб-яб суургаланхай байха һаабза (энеэнэ). Ямаршье бэритэй таарахагүй һэн. Мүнөө басагадаараа дуратай тээшээ шэрүүлээд, үшөө зонхилоод байгша...

Теэдшье гурбан басагаднай 6 хүбүүдые дээрэ дээрэһээ түрөө. Наһатай болоод, хүбүүдтээ “дарагдашоод” һуунабди. Ехэ зээ Намсараймнай хойно аяар 5 хүбүүд гараа. Арай шамайл нэгэ зээ басагатай болоһондоо, би ехэл баярлагшаб.

Хүдөөдэ хүбүүдые тэжээхэдэ бэлэн. Тэдэнээ зараад, эдеэ хоолыень өөһэдөөрнь “абхуулхаар”. Мэхэгүй ажал – зүндөө. Теэдшье хотын захада байрлаһан бидэ газарай эдеэ ургуулжа мэдэнэбди, зээ хүбүүдээрээ ажал хэжэ һургахын лэ тулада ааб даа. Теэд наһатайшье болошообди. Шадал тиимэшэг. Үхибүүдээ эхэ эсэгэнь лэ ажал хэжэ һургаха ёһотой гээшэ зүб. Бидэндээ балай “диилдэнэшьегүй”. Намсарайтаяа нагаса абань мүнөө гэртээ залгаадаһа барина...

Вероника Семёнова, багша, 2 хүбүүдэй эхэ:

- Бүхы эрэшүүл – эгоистнууд. Гансал хара амияа харадаг. Байгаали тиигэжэ тэдэниие бүтээжэрхинхэй. Минии Бата нүхэрни «шүүһэтэй» даа. Энергинь гэжээ... Үглөөгүүр эртэ бодоод лэ, яаха хээхэеэ бэдэрдэг, гарнуудынь зохолжо байдаг... Гэрээ хэды дахин «гороолоод» ерэхэ. Бинь тиихэдэ үдэ болотор унтажа мэдэхэб. Хоёр хүбүүдни эсэгэдээл тон адлинууд. Бэшэ хэниие һажааха һэм даа.

Эдэ гурбан эрэшүүлые тэсэхэ хүн – бил гүби. Хожомынь хүбүүдни айл бүлэ байгуулаад ябашахадань, Бататаяал хоюулаа үлэшөөд, аниг- ониг гэлдэхэ юм бшуубди. Юу удаан тиихэбибди даа – ашанарые асараад хаяна бэзэ... Хүбүүдэй хойноһоо яба-ябаһаар, зарасань болоод лэ һуугдаха байна. Би өөрынгөө эжыгээр харанаб. Эжымни хүбүүдтээ ехэ эльгэ нимгэнтэй, мээхэй. Теэд ахайнарни эжыем хайрладаггүй, гамнадаггүйл даа. Харин миниингээ түлөө эжы һанаагаа зободогшьегүй. Найдамтай байгаа юм бшууб...

Өөрынгөө гэр доторхи түргэн түүхэй гурбанаа аалидуулха, хүлеэгты, бодоод үзэе гэхэ хүниинь биб. Батынгаа хүлһөө гаргажа олоо болоһон мүнгэ хүргөөхэ гэжэ оролдоноб. Өөрымнишье олоһон мүнгэн алиндааш хүрэнэгүй. Мүнгэнэйл түлөө Бататай хуха-нуга хэрэлдэдэгбди. Мүнгэтэй болоод байхадаа, гэр соомнай аалин намдуу, “наратай”, жаргалай оршон тогтодог... Хүбүүднайшье хүхюутэй. Теэд мүнгэн хүрэхэ гэжэ байдаг юм гү?

Баир Балданов, Буряад хэлэ хүгжөөлгын түбэй захирал, 2 хүбүүдэй, 1 басаганай эсэгэ:

- Хүн бүхэн өөрын хараа бодолтой, ажабайдалай дүримүүдтэй, дабташагүй шугамтай... Хүбүүгээ өөгшөөжэ, үбэр түридөө хэжэ, үндэгэн өөхэн шэнгеэр бөөмэйлжэ үндылгөөшье һаа, айлай басагантай ниилэжэ, уг залгаха үхибүүтэй болохыень зүбшөөгөөл хадаа һайн... Зарим эжынэр хүбүүдээ адуула адуулһаар, тэһэрдэггүй үндэгэн мэтээр дараад, бүхы наһаараа һуудаг ха юм. Үхэхэдэнь, наһаа эдижэ, нарбаа сайһан тэдэ “үхибүүдынь” үншэржэ зободог, ажабайдалайнгаа жолоо бажуужа шадангүй, мүрөө алдаад, шортоо һаладаг лэ даа.

Хүбүүдынь эхэдээ адли һамгадые бэдэрдэг хадань, бэринүүд хадам эхэнүүдээ һажааһан байдаг. Эндэһээ тобшолол: хүбүүдээ жүтөөрхэнгүй һамгадтань үгэжэрхёод лэ, оролсонгүй һууха хэрэгтэй. Гэбэшье өөртөө эгээл дүтын нүхэр болохо басаган эжынэртэ угаа хэрэгтэй байна даа. Мүнөө басагагүй ябахаар саг бэшэ болоо...

Октябрина Ешеева, сэтгүүлшэн, 1 басаганай эхэ:

- Айл бүлэнүүдтэ хуу тэгшэ, «дүүрэн» гэжэ байдаггүй. Тиимэ айлтай үшөө ушараа-хараагүйб. Дутуутайл байхаяал һанагдадаг. Тарган Арсаланай (Лев Толстойн) хэлэһээр, бүхы жаргалтай бүлэнүүд адлинууд, жаргалтай бэшэ бүлэнүүд өөрынхеэрээ “дутуутай”... Бүхы ажабайдалдаа “алтан дундые” баримталха гээшэ хүсэшэгүй мүрөөдэл. Хэн нэгэн ном һудар намнаад, эрдэм шэнжэлгэ урдаа баряад ябашана. Хубиингаа байдалда анхаралаа табинагүй... Бата бэхи айл бүлэ байгуулжа шаданагүй. Ойлгохо, таараха, ухаагаараа зэргэ хүн олдоношьегүй. Али гэбэл юрэ өөрыень хараад, эдеэ хоолоор, хубсаһа хунараар тэдхээд байха “зарасатайл” болоно гээшэ ааб даа. Теэд тэдэниие ухаагаараа хүсэхэ үрөөһэн хахадынь байха аал?

Тиихэдэ бүхы юумэ өөрөө туйлаһан эхэнэртэ дарамта эрэ хэрэгтэй гү?

Марк Погребинский, инженер, 2 хүбүүдэй эсэгэ:

- Үнгэрһэнөө «малтажал», ерээдүйгөө лама санаартанһаа, удаган бөөнэрһөө асуужа байһанай хэрэг бии гү? Мүнөө байһанаал сэгнэжэ, гамнажа байха хэрэгтэй. Би хоёр хүбүүдтээ хэлэдэггүй бэшэ, хэлэжэл байгааб. Теэд шагнана аал? Өөрөө духаараа тоншоогүйдөө, хүн ойлгодоггүй. Унажа ба бүдэржэл, ухаатай болоно ха юм. Би һанагшаб, ганса үхибүүдээ бөөмэйлөөд, бүхыгөөрөө тэдээн соогоо «орошоод» һууһанай хэрэггүй. Үхибүүд өөһэдын харгытай. Тиимэһээ эжынэр ба абанар өөрын амилха «агаартай», һамаарха «нааданхайтай» байха ёһотой. Залуудаа ажал гээд ябанабди. Наһатай болоходоо, сэдьхэлэйнгээ үлөө болоһон дулаахан ульһа аша зээнэртээ дамжуулнабди.

Ирина Итигилова, сэдьхэлэй нарин зүй шэнжэлэгшэ (психолог):

- Таараһан хоёрые талаһаа хараад ойлгохоор байдаг. Олоной урда худалаар, һайханаар харагдахаяа оролдо-боли – хүнэй нюдэн хёрхо ха юм даа. Хуу ойлгоод, мэдэрээд байха. Айл бүлын голынь нэгэниинь болодог. Мэдээжэ. Теэдшье нэгэнииньшье нүгөөдэгүйгөөр байжа шадахагүй. Бэе бэетэеэ таараал хадаа байна гүб даа.

Нэгэниинь бүхы юумэ багтаагаад, тэсээд байгаа һаа, хэзээ нэгэтэ тэсэбэринь һалаха, «тэһэрхэ». Тиимэһээ эжэл хоёрой хоорондо нюуса нөөсэ байха ёһогүй. Хэзээ нэгэтэ заатагүй мэдэгдэхэ ха юм. Тиимэһээ бэе бэедээ үнэн сэхэ, этигэмжэтэй хоёр хэзээдэшье таһархагүй. Бата бэхи бүлэ гэжэ хараһаар эли байха.

Энэ дэлхэй дээрэ хүн түрэлтэн соо эжэл гансаяа олохо гээшэ тон хоморой. Олобол, сэгнэжэ, гамнажа ябаарайт! Хуу юумэн - эхинһээ... «Һуурияа» зүбөөр табибал, саашаа угайтнай модон улам өөдөө ургаха, һалбарха, сэсэглэхэ.

Эрэшүүл гү, али эхэнэрнүүд гү - мүнөө сагта хэниинь засаг барихаб гэжэ асуудал бодоно. Аргаа барахадаал, эжынэр тиишээ зүдхэнэ гүб даа...

Энэ буруу. Минии һанамжаар, хүн бүхэниинь байгаалиһаа табисууртай уялгаяа дүүрэн бүтээхэ ёһотой. Эрэшүүл гүрэн түрынгөө ажал зүбөөр ябуулаг, эхэнэрнүүд гуламтынгаа дэргэдэ эзэн ёһоор байжа, наһанайнгаа ханида найдамтай тулгань болог лэ!