​Буряад Уласта «ЭкоАльянс» эмхиин жэлһээ үлүүхэн саг соо ажалай дүнгүүд

Үнгэрһэн жэлэй хабар Буряад Уласта «ЭкоАльянс» гэһэн эмхи ажаллажа эхилээ һэн гээд һануулая. Тус эмхи ажаһуугшадай гаргаһан хог суглуулжа, тусхай полигон руу абаашадаг, мүн илгадаг юм. Жэлһээ үлүүхэн саг соо хэр зэргэ ажаллажа байнаб гэжэ һонирхобобди.

Ямаршье юумэ шэнээр эхилхэдэ, дутуу дунданууд гаража ерээд лэ байдаг. Бидэ ажабайдалдаа элдэб юумэ хэрэглэжэ, өөрынгөө хойноһоо элдэб эсын үлэгдэл, бог шорой тон ехээр гаргадаг гээшэбди. Эгээл эдэ хог суглуулха зорилготойгоор «ЭкоАльянс» эмхи зохёогдоһон юм.

- Мүнөөдэрэй байдалаар, манай эмхи Буряад ороной бүхы нютагуудта хүдэлнэ. Ондоо можо нютагуудтай жэшэхэ болоо һаа, бидэ урдахануур ябанабди, - гэжэ «ЭкоАльянс» эмхиин захирал Алдар Бальжиров тэмдэглэнэ. – Энэ асуудалда Засагай газарһаа тон ехэ анхарал хандуулагдадаг юм. Нютаг бүхэнэй ажаһуугшын газааһаа хог гаргагдаха ёһотой гэжэ уласай Толгойлогшо Алексей Цыденов хэлэһэн юм.

Буряад орон тусхай гурбан можо бүлэгтэ хубаагданхай. Улаан-Үдэ болон тэрэнэй хажуудахи аймагууд 1-дэхи бүлэгтэ ороно. Байгал шадарай, Кабанскын, Баргажан, Хурамхаан аймагууд 2-дохи бүлэгтэ, харин Зэдэ, Захаамин болон Хяагта аймагууд 3-дахи бүлэгтэ оруулагданхай.

Гурбан бүлэгүүдэй ажаһуугшадай хогоо гаргуулһанай сэн ондо ондоогоор тоологдодог юм. Нэгэдэхи бүлэгэйхид һарын 67,76 түхэриг түлэнэ, 2-дохи бүлэгэйхид - 66,91 түхэриг, 3-дахи бүлэгэйхид – 64,21 түхэриг.

- Табиһан түсэбэйнгөө ёһоор ажалаа зохёонобди. Суглуулһан хогоо тусхай газарта абаашажа буулганабди. Теэд хэды түсэблэжэ ажаллабашье, хүндүүлхэй асуудалнууд гараад лэ ерэнэ. Жэшээнь, Түнхэнэй Үндэһэтэнэй хүреэлэндэ, Байгал далайн эрьедэ оршоһон нютагуудай болон Баргажанай Адаг гэһэн һууринай газар дэбисхэр дээрэ хог хадагалха полигон байгуулхань огто хорюултай. Энэ ушарһаа аяар Улаан- Үдэ руу зөөхэ баатай болонобди. Гэбэшье Байгал далаймнай дэлхэйн эрдэни зэндэмэни ха юм. Тиимэһээ бидэ мүнгэеэ алмаха гэжэ ажал ябуулна бэшэбди, Байгал далаймнай хэдэн олон жэлдэ сэбэр зандаа үлэг лэ даа гэжэ оролдоно гээшэбди, - гэжэ Алдар Бальжиров дуулгана.

Гэхэтэй хамта Буряадаймнай олониитын ажал ябуулагшад, һайн дуратан, нютагай ажаһуугшад оршон тойронхиёо сэбэрлэхэ ажал ябуулна. «Сэбэр Түнхэн» гэһэн хүдэлөөн эмхидхэгдэжэ, хэдэн олон ашаанай машинаар амаргүй ехэ бог шорой, үлэгдэл хаядаһан суглуулагдаа. Тиихэдэ Улаан-Үдэдэ «Сэбэр эрье» гэһэн уряа доро һайн дуратан эблэржэ, Сэлэнгэ мүрэнэй эрье зубшаад, хүн зоной тараажа хаяһан үлэгдэлнүүдые суглуулаа. Эдэбхитэд Интернедэй сүлжээ холбоондо хирэ-хирэ болоод лэ, «үйлсэ гудамжаяа сэбэрлэе» гэһэн соносхолнуудые толилжо, хүршэнэрөө эблүүлжэ ажалланад. Тиигэжэ олон жэлэй туршада сугларһан бог шорой сэбэрлэгдээ.

- Бидэ хог, богой хэбтэһэн газарай эзэндэ тэрэнээ сэбэрлэгты гэһэн зууршалга эльгээдэгбди. Зариман сэбэрлэдэг. Зүгөөр олонхи ушарта ямаршье ябуулга хэгдэнэгүй. Тиихэдэнь бидэ өөһэдынгөө хүсөөр арилгаад, һүүлдэнь сүүдэй аргаар асуудалаа шиидхэнэбди, - гэжэ “ЭкоАльянс” эмхиин захирал хөөрэнэ. - Мүнөөдэрэй байдалаар иимэ 17 газар элирүүлэгдэнхэй. Буряад Уласта бүхыдөө 290 хорюултай газарта бог шорой хаяатай байна гээд бүридхэгдэнхэй.

Арадай Хуралай һунгамал Татьяна Мантатовагай ударидалга доро «Байгалай харуулшад» (“Стражи Байкала”) гэһэн ниитэ хүдэлөөн ажал ябуулдаг юм байна. Тэндэ «ЭкоАльянс» эмхиин хүдэлмэришэд оролсожо, бог, хогоо илгажа ябталаад хаяхыень арад зониие уряална, һургана. Улаан-Үдэ хотын 6 газарта хог илгажа хаяха томо амһартануудые тодхоо. Һургуулиин шабинарта ойлгууламжын хэшээлнүүд үнгэргэгдэнэ. Хэн зүбөөр илгажа, тон олоор хаядаһа суглуулнаб, тэрээндэ урмашуулгын бэлэгүүд барюулагдана. Иигэжэ хүүгэдые хара багаһаа хүмүүжэбэл, энэ хэрэгнай урагшалха.

Газар дэлхэймнай хүнэй зэмээр хог богтоо даруулжа байна гээд ходол хэлсэдэг гээшэбди. Теэд байдал һайжаруулха талаар тиимэшье ехээр оролдоногүйбди. Хэдэн зуун жэлдэ үмхирхэгүй пластик, целлофан гэхэ мэтэ химиин аргаар бүтээгдэһэн амһарта, сүүмхэ хэрэглэһээрбди. Зарим хүгжэнги гүрэнүүдтэ үлэгдэл хаядаһа буйлуулан ашаглахаһаа гадна ондоо гүрэнүүдэй хог худалдажа абаад буйлуулдаг ушарнууд али олон байха. Бидэ хэзээ энээндэ дүтэрхы болохо гээшэбибди? Үшөөл үды хаш.

Энэ талаар манай гүрэн дотор шиидхэгдээгүй асуудалнууд олон. Зарим ушарта зон бүхы юумэ хүсэд ойлгоодүй байна. Олон асуудалнуудта харюу бэдэржэ, «ЭкоАльянс» эмхиин сайтда хандадаг. Жэшээнь, нэгэ хүнэй нэрэ дээрэ 3 гэр бэшээтэй байбалнь, тэрэ бүхы гэрнүүдэйнгээ түлөө мүнгэ түлэхэ болоно. Олон арсалдаата байдалнууд тохёолдоно.

- Анхандаа бүхы хогоо өөһэдөө абаашажа, полигон дээрэ хаядаг байгаабди. Харин мүнөө «ЭкоАльянс» гансал амһарта соохи хог гаргана. Хажуугаарнь байһан модоной мүшэрнүүдые, барилгын үлэгдэл хаядаһануудые абаашадаггүй. Ажаһуугшад дабхар мүнгэ түлэжэ, гаргаха баатай болоно. Энэ талаараа муушаг. Зүгөөр бүхыдөө саг соогоо гаргаад лэ байдаг, - гэжэ «Эталон-С» гэжэ гэр байрануудые хангамжын эмхиин хүдэлмэрилэгшэ Зинаида эгэшэ хөөрэнэ.

Буряад Уласай Засагай газарһаа «ЭкоАльянс» эмхидэ татабариин албанай урда үриеэ хааха хэрэгтэнь 26 сая түхэриг мүнгэн туһаламжа үзүүлэгдээ. Мүн үбшэн тахалай үедэ мүнгэнэй талаар тохёолдоһон бэрхэшээлые дабаха хэрэгтэ Ородой Засагай газарай талаһаа 56 сая түхэриг орохоор хараалагдана.

- Буряадаймнай ажаһуугшад саг соогоо мүнгэеэ түлэжэ байгаа һаань, бидэ түргэн сагай болзорто өөһэдөө хангажа шадаха аргатай болохобди. Тиимэһээ айл бүхэн, олзын хэрэг эрхилэгшэд бидэнтэй хэлсээ баталха бэзэ гэжэ ехэтэ найданабди, - гээд, Алдар Бальжиров һанамжаараа хубаалдана.

Ходол арилгагдажа байдаг газарта бэшэ, харин хог, бог хайша хэрэг гаргадаггүй газарта ариг сэбэр байдаг гэһэн үгэ зүб лэ даа. Теэд юундэ хэрэгтэ хэрэггүй эд зөөри үлүүсэ хэрэглэхэһээ гадна ябаһан лэ газартаа бузарладаг гээшэбибди? Һургаалгүй, болбосороогүй, байгаалида гамгүй, һалан, үри хүүгэдээ хайрлаха сэдьхэлгүй, толгойгоороо дүүрэн бог шоройтой... Эдэ үгэнүүд бултандамнай шахуу хабаатай.