Сэргыемнай хэн бодхоохоб?

Буряад угсаатанай һүр һүлдэ һүрэг адуунай түбэрөөнтэй, морин хуурай хүгжэмтэй таһаршагүй нангин утаһаар холбоотой. Гүйгөөшэ эмнигые жолоодожо, урилдаанай талмайда гараад байһан хүн амитан хоёрой зүрхэн нэгэ доро сохилжо, нэгэ бүхэли шэнги болоод байдаг ха юм.

Үбгэ эсэгэнэрһээмнай уг дамжажа ерэһэн зунай наадан «Сурхарбаан» хэдыхэн лэ жэлэй саана ниислэл хотымнай Дээдэ Онгостойдо оршодог ипподром дээрэ наяржа, үй түмэн харагшадые суглуулдаг байһан юм. Мүнөө тэндэ ошожо харабал, түмэр хүреэ харшаһаа бэшэ юушье олохогүйт. Гансал хэдэн жэлэй сабшагдаагүй хагдан ногооной үлдөөсэнүүд, анхан хүн зоной һуужа харадаг һууринуудай торхын барагар хара бахананууд лэ ёдойлдон зогсоно. Буряадайм эрхим хүлэгүүдэй туруунууд энэ газар доһолгохоёо болижо, буурал үбгэдэй магтаал соло дуунай аялгын замхаһаар, нилээдхэн саг үнгэрөөл даа. Олохон абарга шамбай барилдааша хүбүүдэй нюргаа шоройдоһон баян түүхэтэй ипподром дахин хэзээ һэргэхэб? Уласаймнай ипподром гансал мори урилдаанай тамирай һалбари хүгжөөхэһөө гадна, буряад арадыемнай нэгэдүүлдэг, уг изагуураймнай, соёл заншалаймнай һудаһан болохо найр наадан «Сурхарбаанай» талмай байһан юм. Эндэл, уужам элдин Дээдэ Онгостойн голой эрьедэ, зунай найрай эрын гурбан наадан эмхидхэгдэжэ, олоной дура буляадаг һэн. Одоол энэл үедэ агта хүлэгүүдэй турьяан доро, найр нааданай оршондо арад зомнай нэгэдэжэ, Буряадаймнай һүр һүлдэ агаарта тунаад байһан шэнгеэр үзэгдэдэг һэн.

Мүнөө болоходо, ямар зорилготойгоор Буряадай ипподром Москва хотын эмхи зургаануудта дамжуулагдааб гэхэһээ эхилээд, арба гаран жэлэй туршада үргэлжэлжэ байһан һэльбэн шэнэдхэлгын ажалай хэзээ дүүрэхэ тухайнь хэн хөөрэхэ дуратай байхаб даа. 2011 ондо Буряадай ипподром һэльбэн шэнэлхэ хэрэгтэ 480 сая түхэриг гүрэнэй һанһаа һомологдохо түсэбтэй байһан юм. Теэд энэ ехэ мүнгэнэй ехэнхи хубинь һураггүй үгы боложо, оройдоол 140 сая түхэригэй барилгын ажал хэгдэһэн байна. Иигэжэл барилгын ажал хүсэд эхилжэшье үрдингүй дүүрэшэһэн түүхэтэй. Гүрэнэй жасаһаа һомологдоһон мүнгэ аша үрэтэйгөөр эдлэжэ шадаагүй буряадууд өөһэдөөшье баһал зэмэтэйбди. Мүнөөнэй орёо байдалда энэ хэрэгтэ дахин иимэ ехэ мүнгэнэй шэглүүлэгдэхэнь мэдэгдэнэгүй. Тиибэ яабашье энэ байдал зандань орхижо болохогүйл даа.

Буряадай Уласай ипподромдо тохёолдоһон шахардуу байдал яагаад шиидхэхэб, ямар аргаар Буряадай мэдэлдэ бусааха тухай Росипподромой Буряад Уласай таһагай хүтэлбэрилэгшэ Фёдор Климентьевич ШАНТАГАРОВТАЙ уулзажа, һанамжыень шагнабабди:

«Мүнөө Буряадай ипподром «Россиин ипподромууд» гэһэн акционернэ бүлгэмэй бүридэлдэ оронхой. Энэмнай үмсын ажахы гэжэ ойлгохо хэрэгтэй. Энэл ушарһаа гүрэнэй мүнгэ иишэнь шэглүүлжэ болохогүй юм. Буряад Уласай ипподром дахин Буряадайнгаа мэдэлдэ бусааха зорилготойгоор олон зүблөөн суглаанууд үнгэргэгдэһэн. Хуулиин ёһоор Буряадай мэдэлдэ бусаахын түлөө 25 сая түхэриг хэрэгтэй. Тиихэдэ барилгын, шэнэдхэлгын ажал хүсэд дүүргэхын түлөө үшөө 700 сая түхэриг хэрэгтэй болохо. Мүнөөдэрэй байдалаар иимэ мүнгэн уласаймнай һанда үгы байна. Һаяхана Москва хотодо үнгэрһэн зүблөөндэ Буряад Уласай ипподром 49 жэлэй даашалалгада үгэе гэһэн дурадхал оруулагдаа юм, зүгөөр иимэ шиидхэбэри баһал буруу гэжэ һананаб. Юуб гэхэдэ аргыень оложо даашалалгаар абаашье һаа, барилгын болон һэльбэн шэнэдхэлгын ажалаа үргэлжэлүүлжэ шадахагүйбди, ямар аргаар үмсын болошоһон ипподромой байра байшангуудые гүрэнэй мүнгөөр шэнэлхэбта даа. Эндэ гансал нэгэл зүб шиидхэбэри байна, хуулиин эрилтэнүүдэй ёһоор мүнгэ тангыень түлэжэ, ипподромоо Буряад Уласай мэдэлдэ бусааха хэрэгтэй.

Би хара багаһаань адуу моринтой носолдожо, эмээл дээрэ ургаһан, үндыһэн хүмби. Ямаршье хүндэ сагай болоо һаань, манай ажалшад үдэр бүри ажалаа хэжэ, моридоо һорижо байдаг. Жэшээлхэдэ, үнгэрһэн жэлдэ манай морин Ородой Холбоото Уласай урилдаанда түрүүшын һуури эзэлһэн юм. Адуунаймнай, ажалшадаймнай байра байдал һайжаруулагдаа һаань, бүришье ехэ амжалтануудые туйлаха һэмди.

Манай хүршэ болохо Эрхүүгэй можо болон Үбэр Байгалай хизаарай ипподромууд өөһэдынь мэдэлдэ зандаа ха юм. Жэшээлбэл, Шэтын ипподромдо нэгэ жэлэй туршада хори гаран сая түхэриг хизаарайнь һанһаа гаргашалагдадаг. Тэдэнэр энэл мүнгөөрөө адуушадайнгаа, ажалшадайнгаа салин түлэжэ, үбһэ тэжээлээ абаад байдаг юм. Манай ипподром уласайнгаа мэдэлдэ бусахал байха гэжэ найдалтай хэдэн жэлэй туршада ябанабди даа. Юундэ Буряад Уласай ипподром Москва хотын эмхи зургаануудта яаража дамжуулагдаһыень би мэдэнэгүйб. Мүнөө хадаа эндэмнай 40 гаран толгой адуун байна. Арга шадалаараа үнгэргэгдэдэг ехэ мүрысөөнүүдтэ хабаадажал ябанабди даа. Наһаараа хэжэ ябаһан ажалаа орхихогүй ха юмши даа».

Үнэхөөрөөшье, арба гаран жэлэй туршада арайл ганса ипподромоо болбосон түхэлтэй болгожо шадахагүй байналди даа, халаг. Гүрэнэй алба хэжэ ябаһан зон түбхын түрүүн арад зонойнгоо ажабайдал ямар аргаар һайжаруулха тухай үдэр һүнигүй бодожо, гаража ерэһэн бэрхэшээлнүүдые саг болзортонь шиидхэхэ уялгатай байһанаа мартаа юм гү? Буряад Уласаймнай хүгжэлтэ нэн түрүүн арад зонойнгоо анханай ёһо заншал, баян түүхэ дээрэ үндэһэлэн, улам саашаа хүгжэхэ зэргэтэй гэжэ хүн бүхэмнай ойлгохол байха. Заншалта соёл урлал, эрдэм болбосорол, аяншалга амаралгын болон спортын һалбаринуудые эрид хүгжөөхын тула, гол түлэб олоной дунда тараахын түлөө Буряад Уласай ипподромой талмайн дунда байһан табан сэргэ дахин бодхоогдожо, буряад угсаатанай хии морин дахин дээшээ дэгдэхэ гэжэ найдая.