​Байгалай мохин бэедэ туһатай

Мохин гээшые Сибириин арадууд хэдэн зуун жэлэй туршада мэдэхэ байха. Элинсэг хулинсагууднай жажалдаг байгаа. Мүнөө үедэшье мохи жажалха зон олон даа. Шэнэһэн модоной дабирхайгаар мохин хэгдэдэг, экологическа сэбэр, хүнэй бэедэ муу нүлөө үзүүлдэггүй.

Шэнэһэн модо буряадууд, мүн бусад Сибириин арадууд дуундашье оруулһан байдаг. Барилгада ехэ элбэгээр хэрэглэдэг гээшэ. Хүйтэ нойтондо даагдахагүй, бүхэ, удаан саг соо хадагалагдадаг. Ганса барилгада хэрэглэдэг бэшэ, харин дабирхайень хэрэглэжэ, мохин болгоно.

Шэмээшэгүүд дабирхайда дуратай байһандаа, мохи бэлдэхэ арга боломжоёо хэдэн зуун жэл соо хадагалжа, үеһөө үедэ дамжуулна гээшэ. «Истоки» гэһэн шэмээшэгүүдэй ансамблиин дуушад бага наһандаа яагаад мохи бэлдэдэг тухайгаа хубаалдана бэлэй. “Балшар бага наһандаа абанарайнгаа шэнэһэн модо ой сооһоо асархадань, бидэ, жаахан багашуул, модон дээгүүр харайлдажа наадахадаа, тэрэ дабирхайень хобхолжо, жажалагша һэмди. Гарай хургануудта няалдаха, жажалхада, шүдэнүүдтэ баһал няалдаха. Тиигэбэшье амтатай байгша бэлэй. Үнэрынь айхабтар һайхан хангалтай”, - гээд, Вера Долженко хөөрэнэ һэн. Харин Анна Нестеровагай хүгшэн абань зунай сагта ой соо ошожо, дабирхайтай холтоһонуудые асараад, халуун ууралда шангаар бусалгажа, мохи абагша һэн. “Багашуул хүлеэн ядадаг байгаабди”, – гээд, Анна Нестерова хөөрэнэ. Урдын сагта шэмээшэгүүдшье, буряадуудшье шүдэнэй үбшэн тухай мэдэдэггүй байгаа. Мохин гээшэнь эм домтой ха.

Эмшэдэй багсаамжалһаар, мохин соо олон янзын һайн шанартай бодосууд бии. “Жажалхада, уураг тархи соо шуһан түргэн урдадаг, мүн аман соо байрлаһан бактеринүүд хосордог”, - гээд, Буряадай Хүн зоной элүүрые хамгаалгын, үбшэнгүүдһээ һэргылэмжын түбэй эмшэн Елена Корсун хэлэнэ.

Урдань элинсэгүүднай халуун ууралаар дабирхайе мохин болгодог байгаа. Мүнөө сагта байдал хубилаагүй. Мохи үйлэдбэрилэгшэдэй хэлэһээр, нэгэшье модон хохидодоггүй. Экологиин талаар муу юумэн үгы гэжэ һанагдана.

Холтоһонһоо дабирхайень илгажа абаад, ууралда шанажа, мохиной бэлэн болоходо, үнэрөө, шанараа алдахагүйн тула тусхай саарһанууд соо тараажа хээд, наймаанда ябуулна. Буряадһаа гадуур, Сибириин болон Алас Дурнын можо, хизаарнуудаар, Монгол, Казахстан, Белорусси гүрэнүүдээр мохи наймаанда эльгээдэг байна. Һаяын сагта мохи үйлэдбэрилэгшэдэй нэгэн Россиин баруун хизаарнуудаар наймаалха дэлгүүртэ гарахаяа бэлдэжэ байна.

“Энэ ажал ехэ урагшатай, ерээдүйдэ үргэн харгытай”, - гэжэ Буряадай үйлэдбэриин болон худалдаа наймаанай ба инвестициин сайд Антон Виноградов хэлээ. Гүрэнэй тэдхэмжэдэ хүртэжэ, ажалаа бүри үргэн болгохо хүдэлмэри эхилэнхэй. Энээндэнь Буряадай Засагай газарһаа туһаламжа үзүүлэгдэжэ эхилээ ха. Гансал Буряадта, Алтайн ой тайгада мохин ургадаг юм. Элдэб муу бодосуудгүй, сэбэр, бэе махабадта туһатай, амтатай байһандань, арад зон ехэ дуратай гээшэл даа.