Бахархал түрэмэ саг Баргажан голдо бусахал

Буряадай Засагай газарай Түрүүлэгшын орлогшо, хүдөө ажахын сайд Галсан Дареев албанайнгаа хэрэгээр Баргажанай аймагаар ябажа, ажалша малша зонтой уулзажа, мүнөө сагта хүгжэлтэдэнь ямар бэрхэшээлнүүд һаалта хэнэб гэжэ һонирхоо. Тус аймагта хүдөө ажахы тиимэшье хүгжэнги бэшэ. Совет үедэ элдүүрилэгдэдэг газарай оройдоо 30 хубинь хэрэглэгдэнэ. Адуу мал үдхэхэ ажал баһал тулюур байна. Иимэ байдалые яагаад һайжаруулхаб гэжэ сайд суглаа тэндэ зарлаһан байна.

Баргажанай Адагта байдал орёошог

Түрүүшын үдэр Баргажанай Адаг нютагта хүрэһэн байна. Тэндэхи заводто загаһан дуталдана. Аяар Саха (Яхад) Уласһаа, Красноярскын хизаарһаа наашань асарха баатай болоно. “Далайн эрьедэ байгаад, загаһагүй һуухань харамтай байна», - гэжэ заводой дарга Павел Данилов хэлэнэ.

Нэгэ бага һайн байдал хилээмэнэй зүйлнүүдые амтатайгаар бэлдэдэг Татьяна Тугариновагай эмхидэ тогтонхой. Юуб гэхэдэ, тэдэ саашанхи хүгжэхэ аргаяа бэдэрнэ.

- Амтатай хилээмэ эдихэ зон олошоржо байна гэхэдэ, алдуу болохогүй. Бидэ бүхы технологи баримталжа, хэдэн янзын хилээмэ баринабди. Улаан-Үдэ руу, аймаг соогоо наймаалха дэлгүүрнүүдтэйбди. Хэлсээнүүд баталагданхай, - гэжэ хилээмэ баридаг газарай эзэн Татьяна Тугаринова сайдта дуулгаа.

Үрөө нютагта сүлөө газар үгы

Сомон дарга Анатолий Елшин өөрөө үүсхэл гаргажа, нютагайнгаа зондо ажал хэхыень уряалан, түрүүшын алхамуудтань туһалдаг байна.

Тиигэжэ Разуваевтан гэр бүлөөрөө ажахы байгуулжа, үүлтэртэ һаамхай үнеэдые абаһан юм. Үри хүүгэдынь хүдөө ажахын академи дүүргэжэ, эжы абынгаа эхилһэн хэрэгыень саашань үргэлжэлүүлхэ түсэбтэйгөөр нютагаа бусаа. Хоёр хүбүүдэйнь наһанайнь нүхэрнүүд баһал хүдөө ажахыда хабаатай мэргэжэлтэй юм. Булта эбтэйгээр ажаллана. Һүн болон һүнэй зүйлнүүдээ аймаг соогоо тараажа наймаална.

- Газараар дуталданабди. Тиимэһээ бэлдэһэн тэжээлнай үбэлдөө хүрэнэгүй. Нютагай захиргаан арга шадал соогоо туһа үзүүлнэ. Теэд манай эндэ элдүүрилхэ газар ехэ хоморой болонхой, - гэжэ ажахынхид бэрхэшээлээ дуулгана.

- Ажалша зон холоһоо мэдээтэй. Газаа досоонь сэбэр, бүхы юумэниинь гоёогдожо шэрдэгдэһэн. Мал баридаг газартаньшье һайхан байгаа бэлэй, - гэжэ Засагай газарай Түрүүлэгшын орлогшо фермернүүдые магтаба.

Энэл нютагта Александр Попов олон жэлэй туршада элдэбын ургамалнуудаар сай бүтээдэг байна. Үнинэй мэдэхэ зон сай захил хэжэ, худалдан абадаг юм. Теэд сай хэдэг ажалаа шэнэ дабаанда гаргажа, мүнөө сагай оньһон түхеэрэлгэ, хатааха, һагшаха, илгаха байра байшангуудай барилгада мүнгэн хэрэгтэй болоод байна гэжэ гэрэй эзэн мэдүүлээ.

- Харин хүдөө ажахын һалбарида сай хэхэ ажалда туһаламжа үгынь харамтай. Үйлэдбэриин яаманай урда танай байдал дуулгажа, хамтаран асуудалыетнай шиидхэжэ үзэхэбди, - гэжэ сайд Галсан Дареев найдуулаа.

Урагшаа шармайна

Баянгол һууринда Совет үедэ Буряадтаа мэдээжэ Карл Марксын нэрэмжэтэ колхоз миллионер байгаа. Теэд тэрэ саг үнгэрөө. Олон жэлэй туршада элдүүрилэгдээгүй газарта һүүлшын гурбан жэлэй туршада аалиханаар талха таряа, малай тэжээл тарижа эхилээ.

“Арбижил” эмхи жэл бүри хахалдаг газараа ехэ болгоно. Эбэртэ бодо малшье худалдан абана. Нёдондо МТЗ-82 түхэлэй трактор худалдажа абаа.

- Хуушан К-700 трактораа заһабарилжа, ябуулха баатайбди. Шэнэ техникээр ажал хэхэдэ, ехэ үрэ дүнтэй байдаг ха юм. Гүрэнэй талаһаа шэнэ оньһон техникэ абахада, хахад мүнгыень бусаадаг программа бии юм. Тэрээндэ хабаадажа шадаха гүбди, али үгы гү гэжэ арга боломжоёо тооложо үзэхэ һанаатайбди, - гээд, “Арбижил” ажахын захирал Евгений Лубсанов хэлэнэ.

Аймаг соогоо түрүү

ООО “Ярикта” ажахы байгша ондо 2000 гектар газарта орооһоо тарина.

- Энэ жэлэй зун хура бороотой байгаал һаа, хэһэн ажалнай харагдаха. Хэдэн жэлэй туршада ган гасуур боложо, ехэ багаар таряа абаабди. Техникэ бии, харин хүдэлмэришэдэй дутагдал ехээр үзэгдэнэ. Мүнөө 10 гаран хүн хабарай ажалда хабаадуулагдана, намартаа 30-һаа үлүү болодог, - гээд, ООО “Ярикта” ажахын захирал Эрдэм Доржиев хубаалдана.

Тус ажахы гүрэнэй туһаламжада хүртэжэ, тариһанаа уһалха оньһон хэрэгсэл тодхоһон байна. Баргажан голһоо уһа абажа, тэрэнээ насосуудай аргаар полинуудаа уһалха түсэбтэй.

Хамтын хүсөөр бодхоохо

Харууһан нютагта сайдтай фермернүүд уулзажа, бэрхэшээлтэ болоһон асуудалнуудаа урдань табяа. Гүрэнэй туһаламжа яагаад үзүүлэгдэнэб, тэрэниие хэн абаха аргатайб, таряаланаа хүреэлхэдэ, гүрэнэй хүнгэлэлтэ али туһаламжа үзүүлэгдэнэ гү гэһэн гэхэ мэтэ олон асууданууд хэлсэгдээ.

- Ном сударгүй, ойлгосогүй, хүдөөгэй хүбүүмби гэжэ хэлэхэ хэрэггүй. Хара багаһаа ажал хэгшэб гээд, өөрынхеэрээ ажал ябуулбал, сагаашье, мүнгөөшье дэмы һалгахат, - гэжэ Буряад Уласай Хүдөө ажахын яаманай мэргэжэлтэд ойлгуулжа, тодо харюунуудые үгөө.

Аймагай захиргаандашье олон асуудалнууд байгаа. Тэдэнэй нэгэн гэхэдэ, залуушуул үбэлжөөндөө гү, али зуһалан дээрэ гэр байра бодхоогоод, тэндээ хаяг абажа шаданагүй. Юуб гэхэдэ, газарнуудынь “хүдөө ажахын” гэһэн тоотой.

- Иимэ бэрхэшээл ганса Баргажанай аймагта дайралдана бэшэ, мүн бүхы Ород гүрэн доторой хүдөөдэ шиидхэгдэнэгүй. Хэды тиигэбэшье, өөрын талаһаа ажал ябуулнабди. Гүрэн дотор һаяын сагта шэнэ Хуули баталагдахаар бэлэн болонхой. Бидэшье өөрынгөө мэдүүлгэ орууланхайбди, - гэжэ Баргажанай аймагай засаг дарга Михаил Мишурин болон Баянгол һууринай сомон дарга Виталий Будаев гэгшэд фермернүүдые найдуулаа.

Суглаанай үедэ олон ажахынуудта нэгэшье технологи баримталагданагүй гэжэ хэлсэгдээ. Жэшээлхэдэ, мяхалиг малай жэн нэмээхэеэ һанабал, шэмэ шүүһэтэй тэжээл үгэжэ, хүйтэнэй сагта дулаан уһаар ундалуулха гэхэ мэтые баримталбал, хэгдэһэн ажал үрэ дүнтэй байха һэн. Харин баргажанайхид “шэрүүн үбэлөө дабаал һаа, болоо” гээд ажаллана. Тэрэнь буруу - малаашье, өөһэдыгөөшье зобооно ха юм.

Хэды тиигэбэшье, Галсан Дареевэй хэлэһээр, ажал хэхэмнай гэжэ зориһон залуушуулай нюдэн ялалзажа байна. Тиимэл хүнүүдтэ туһалха хэрэгтэй.

- Харахадамнай, аймаг дотор шэнэ техникэ хэрэгтэй болоод байна. 30 гаран жэлэй саана абтагдаһан техникэ дээрэ ажал хэгдэнэ. Тэрэниие ганса заһабарилжа, ехэ сагаа хүдөөгэйхид һалгана гээшэ. СПОК-уудай аргаар техникэ абаха программада оролсожо болоно, гүрэн 50 хубииень бусаана ха юм. Үүлтэртэ мал худалдажа абаад, үсхэбэрилхэ хүнүүдтэ баһа тэдхэмжэ үзүүлэгдэдэг юм. Теэд гүрэнэй түсэлнүүдтэ орожо, мүнгэ абаһан ажахынуудые, фермернүүдые шалгаха гурим шангадхагдаа. Тиимэһээ аймагта хүдөө ажахын таһаг бүхы юумэ ойлгохо, ехэ мэдэсэтэй байха ёһотой бшуу. Тэдэмнай юрын хүдөөгэйхидэй эгээл дүтын нүхэд, хараха нюдэниинь, һанаха уураг тархинииньшье боложо үгэхэ эмхи ха юм.

“Хүдөө нютагуудые хүгжөөлгэ” гэһэн гүрэнэй программада баргажанайхид ехэ ядуугаар хабаадана. Эльгээһэн 10 захилайнь арай шамай нэгэ-хоёрынь дэмжээбди. Бусадайнь дансанууд дүүрэн бэшэ байгаа. Энэ программаар яһала мүнгэн һомологдодог гээшэ, - гээд, Буряадай Засагай газарай Түрүүлэгшын орлогшо, хүдөө ажахын болон эдеэ хоолой сайд Галсан Дареев тобшолол хээ.