797
Буряадай суута уран зохёолшо, «Төөригдэhэн хуби заяан» гэжэ буряад арадай эрхэ сүлөөгэй тэмсэл үргэнөөр харуулһан түүхэтэ роман-эпопей зохёон найруулжа, 1965 ондо хэблүүлһэн Даширабдан Батожабайн 100 жэлэй ойдо зорюулагдаһан «Буряадай уран зохёол – Дуулан магтанаб түрэл Буряадаа!» гэһэн дүхэриг шэрээ IV уласай эрдэмэй-практическа хуралдаантай зохилдуулан, Үндэһэтэнэй номой санда үнгэрөө.
Эрдэмэй-практическа хуралдаанай түрүүшын шатанууд апрель һарада хотын болон уласай һургуулинуудта эмхидхэгдээ. Аман зохёол, зүжэг, уран шүлэг, прозо гэһэн шэглэлнүүдээр үнгэргэгдэһэн юм. Эдэ хэмжээ ябуулгануудай бүхы гурбан шатада 92 һурагша хабаадаа.
«Буряадай уран зохёол – Дуулан магтанаб түрэл Буряадаа!» зүблөөнэй түлэб зургаан шэглэлээр ябуулагдажа, элидхэлнүүд ород, буряад хэлэнүүдээр бэшэгдээ.
Бэлигтэй үхибүүдые дэмжэлгэ, тэдэниие шэнжэлэлгын хүдэлмэридэ хабаадуулжа, бэлигынь мүлижэ, буряад уран зохёолдо дуратайгаар хүмүүжүүлхэ гэһэн зорилгонууд табигдаа. Уран зохёол шэнжэлэлгэ һурагшадай дунда этнографида, арадай урлалда, драматургида дурлалга түрүүлжэ, уран зохёолые дуратайгаар уншалга дэлгэрүүлнэ, арадай аман үгын баялигтай танилсуулна. Энэ конференцидэ хабаадагшад «Монголой нюуса тобшо», «Гэсэр», «Бабжа баатар» үльгэрнүүдые уншаа, Хоридой-мэргэн болон хонгоодорнууд тухай домогуудые шагнаа, үншэн сагаан ботогон тухай арадай дууе, Олег Намжиловай буддын шажан тухай гүнзэгы бодолнуудые бэшэжэ абаа.
Дүхэриг шэрээдэ эрхим элидхэлнүүдые уншаһан эдир шэнжэлэгшэд элирүүлэгдээ. Зэдын Гэгээтэйн һургуулиин 9-дэхи ангиин һурагша Аяна Раднаева Галина Раднаевагай зохёолнуудаар «Угай сэгнэшэгүй баялиг хадагалагша» гэһэн элидхэл бэлдэһэн байна. Хүтэлбэрилэгшэнь Т.Б. Цыбикова мүн.
Поселиин 8-дахи ангиин Арюнтуя Бадмаева «Цырендулма Дондогойн зохёолнуудтахи эхэнэрэй болон эжын дүрэ» гэһэн темэ үргэнөөр харуулжа шадаа. Хүтэлбэрилэгшэнь С.Р. Наманжуева юм.
Эрэмдэг үхибүүдэй 60- дахи дунда һургуулиин 8-дахи ангиин Антон Потехин буряад арадай аман үгэдэ болон поэзидэ хүлэг мориной үүргэ тухай тон һонирхолтойгоор хөөрэһэн байна. Хүтэлбэрилэгшэнь Г.И. Шитикова болоно.
Сэлэнгын аймагай Галуута нуур тосхоной 92- дохи һургуулиин 10-дахи ангиин һурагша Дарья Буянтуева шалгараа. Африкан Бальбуровай «Зэдэлээтэ зэбэнүүд» соогоо яажа буряад арадай домогуудые хэрэглэһэниие уран гоёор хөөрөө. Хүтэлбэрилэгшэнь Г.С. Бухольцева гээшэ.
«Түүхын холбоо утаһанууд...» урилдаанда Л.С. Цыренова, Г.Р. Цыренова, Б.В. Ванжилова, Т.Г. Цырендашиева, Т.Ц. Будаева, С.С. Арбаева, Н.И. Иванова, Г.С. Бухольцева, Т.К.Малыгина багшанар уран зохёол шэнэ аргаар заалга тухай хөөрөө.
Ивалгын аймагай Поселиин 8-дахи ангиин һурагша Денис Ешидоржиевай элидхэл тон һонирхолтой байгаа. Бэрхэ һурагша өөрынгөө дуратай уран зохёолшо Даширабдан Батожабайн «Төөригдэhэн хуби заяан» трилогёор 20-дохи зуун жэлэй эхиндэ арадай ажабайдалда ушарһан гүн хубилалтануудые харуулжа шадаа (хүтэлбэрилэгшэнь Д.Б. Чирипова).
Уран зохёолшын басаган Сэсэгма Даширабдановна эсэгэ тухайгаа һонин мэдээсэлнүүдые, Лхамасу Батуевна эжынгээ дүүргэһэн үүргэ хөөрэжэ, Даширабдан Батожабайн зохёолнуудта бүришье ехэ һонирхол татуулаа. Сэсэгма Даширабдановна эдир шэнжэлэгшэдтэ баяр хүргөөд, энэ дэмбэрэлтэ ажалаа саашадань үргэлжэлүүлхыень хүсөө. Тиигээд Буряадай 29-дэхи гимназиин 8-дахи «а» ангиин Олег Гонжитовые ехэтэ магтаа. Наһажаал зоной байрада Матвей Чойбоновой «Энэрхы сэдьхэлээ бү алдая!» шүлэг уран гоёор, торгон буряад хэлээрээ сээжээр уншажа, бултанай һайшаалда хүртэһэн юм.
IV Уласай эрдэмэй-практическа «Буряадай уран зохёол – Дуулан магтанаб түрэл Буряадаа!» конференци багшанарай мэргэжэл дээшэлүүлдэг БРИОП болон Буряад Уласай Болбосоролой ба эрдэм ухаанай яаманай дэмжэлгээр «АУРЯЛ» БРО-гой багшанар болон эрэмдэг үхибүүдэй 60- дахи һургуулиин ород хэлэ бэшэгэй багшанар үндэр хэмжээндэ үнгэргөө.
Суута Даширабдан Батожабайн 100 жэлэй ойдо зорюулагдаһан энэ хэмжээ ябуулга ехэ һайнаар үнгэрбэ. Номой санда бултанда һайшаагдаа, хүндэтэ айлшад тон һонирхолтой мэдээсэлнүүдээр хубаалдаа. Үхибүүдтэ Сэсэгма Даширабдановнагай хөөрөөн һонирхол түрүүлээ. Үндэһэтэнэй лицей[1]интернадай 6-дахи «в» ангиин һурагшад, 60-дахи, 29-дэхи һургуулинуудай һурагшад болон РКШИ-гэй кадедүүд баяртай байнад, - гэжэ багшанарынь һаналаараа хубаалдаа.
Уран зохёолой марафоной түгэсхэлдэ эмхидхэгшэд: «Дүхэриг шэрээ» амтатай шэрээдэ урина!» - гэжэ баяртайгаар соносхоо. «Титан» компани үхибүүдтэ пиццэ, элдэб шэхэртэй амтатай шэрээ бэлдэһэн байгаа. «Ямар шэрээ һайшаагдааб?» - гэһэн асуудалда: «Амтатайхан шэрээ — амтатай, тиигэбэшье дүхэриг шэрээ дээрэ!» - гэжэ эдир шэнжэлэгшэд харюусаа.
Д. БАЛЬЖИНИМАЕВА, Т. ЛОМАКИНА, 60-дахи һургуулиин багшанар
