​Дайнай дүлэн соо хатуужаһан хани нүхэсэл

Дайнай болон ажалай ветеран, гэгээрэлэй ветеран, Яруунадаа олон һургуулида ажаллаһан, байшангуудыень барилсаһан багша, бэрхэ захирал, хани нүхэрэймни эсэгэ Ойдоп Жамбалович Жамьянов Агууехэ Илалтын 75 жэлэй ойе угтаха заяагүй байгаа, хүндэ үбшэнһөө наһа бараа бэлэй. Мүнөө үедэ амиды мэндэ ябаа һаа, 100 наһанайнгаа ойе тэмдэглэжэ байха һэн.

1921 оной февраль соо Яруунынгаа аймагай элдин һайхан Эгэтэ нютагта Жамьянов Жамбалай бүлэдэ түрэһэн юм. Цымжит Балданова эжынь түрэл ажахыдаа түрүү зэргэтэй бэрхэ һаалишан ябаа һэн. Олон шагналда хүртэжэ, ВДНХ-да, Москва нэгэтэ бэшэ ошожо, ажалайнгаа дүршэлтэй олониие танилсуулжа, түрэл нютагаа суурхуулһан юм. Тэдэ хоёр һайхан хүбүүтэй боложо, гарынь ганзагада, хүлынь дүрөөдэ хүргэһэн габьяатай байна.

1940 ондо Совет Армиин албанда татагдаһан Ойдоп Жамбалович Алас Дурнын артиллерийскэ училищида (Уссурийск хото) һуража эхилээ һэн. Хойто жэлынь хархис фашистнууд Эхэ орондомнай добтолжо, Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай эхилхэдэ, курсантнууд Баруун фронт ошохоёо һэдэбэ. Зүгөөр ноябрь һарада училищияа түргэн болзор соо дүүргэһэн Ойдоп Жамьяновай урда Эсэгэ оронойнгоо зүүн зүгые хамгаалха тодо зорилгонууд табигдаа. Алас Дурнын Турий Рог гэжэ газарта 199-дэхи стрелково полкын танкнуудые хюдадаг батарейн взводой командираар тэрэ томилогдоо бэлэй.

1942 ондо һуралсалаа дүүргэһэн Владимир Керзин нүхэрынь энэл бэхижүүлгын районой ондоо взводой командир болоһон юм. Бүхы наһандань эгээл сэнтэй болоһон хани харилсааниинь, дайшалхы хани нүхэсэлынь фронтын туршалгануудта бүри бэхижээ һэн. Халуун, хүйтэниие бэе дээрээ үзэжэ, окопонууд соогоо унтажа, бүхы артиллери, бусад буунуудаа бэлэн байлгадаг болоо һэн.

Япон самурайнууд хилэ гаража, тагнуул эльгээжэ, дайшалхы хэрэгсэл-объектнүүдтэнь добтолдог болобо. Эдэ хүндэ хүшэр ушарнууд тухай В.Ф.Керзинэй фронтовой нүхэртөө бэшэһэн бэшэгүүдэй мүрнүүд гэршэлнэ:

“Хүндэтэ Ойдоп! Һанаад үзэл даа, хайшан гэжэ бидэ 1943, 1944, 1945, 1946 онуудые угтагша һэмбибди, сугтаа баяр, гашуудалаа нилээд хубаалдадаг бэлэйбди. Һананагши, Шэнэ жэл угтажа байхадаа, Платоновкодо Саша Селиверстовтэй хамта шпионуудые баригша һэн гүбди”.

Мүн Илалтын үдэрые тодоор һанаад ябаһан Владимир Керзин нүхэрынь нэгэ дахин иигэжэ бэшээ:

“Илалтын үдэрөөр амаршалнаб. Һанана гүш, 1945 оной майн 9-дэ манай артиллерийскэ салюдһаа дивизиимнай штабай сонхонуудай шэлнүүд тэһэрэн унаа һэн”.

Иимэ ушарнуудые мартахаар аал даа?! Олон үндэһэ яһатантай Эхэ оронойнгоо нангин һүлдэ болохо Гүрэнэйнгөө хилэ эбдэгшэдые тэдэнэр хэһээдэг, баридаг байгаа бшуу. Муданьцзянһаа Харбин хүрэтэр дайшалхы нүхэд дайлалдан дабшажа, Агууехэ Илалтые шэрээлсээ бэлэй. Ойдоп Жамбалович ехэ тодорхойгоор намда хөөрэжэ, дайнай үдэрнүүдые һэргээгээ һэн.

- 1945 оной августын 9-һөө дайнай дүлэн эндэ соробхилоо һэн. Муданьцзянай дэргэдэ томо байлдаан боложо, манай батарейн хоёр пушка һалаа, тэһэрээ. Дайсаднай ехээр эсэргүүсэн тулалдахаһаа гадна, тодорхойлбол, бүри фашистнуудһаашье үлүү гэхээр дайшалхы техникэтэй, байлдаа тулалдаанда Зүүн зүгэй оньһон аргануудтай байгаа бшуу. Илангаяа һүниин тулалдаануудта манһаа булюу байдаг, складуудтамнай добтолдог, ой тайга руу тэрьелшэдэг һэн. Бидэ Владимир нүхэртэеэ Харбин хүрэтэр дайлалдаабди, хамта хилээмэ, уһаа хубаалдаабди, дайшалхы нүхэдөө гээгээбди, дайнай хара утаа уняар нилээд унхидан, урагшаа дабшажа, дайсанаа даража, эб найрамдал асарһан Агууехэ Илалта шэрээлсээлди даа, - гэжэ баяр, гашуудал амсаһан тухайгаа Ойдоп хадам эсэгэмнай хөөрөө бэлэй.

1948 он хүрэтэр дайшалхы нүхэд суг Совет Армидаа алба хээ бэлэй. Удаань түрэл нютагаа гэр гэртээ бусажа, Владимир Фёдорович Керзин нүхэрынь Пермиин заводой бэлиг талаантай инженер болоо. Харин капитан Ойдоп Жамбалович нүхэрынь физикэ, тоо бодолгын бэрхэ багшаар хүдэлөө. Урагшаа һанаатай, урма зоригтой багша 30 гаран жэл соо Яруунынгаа һургуулинуудта, нэрлэбэл, Гүндын, Эгэтын-Адагай дунда һургуулинуудай захиралаар амжалтатай ажаллаа. Тиин 13 жэл соо Эгэтын-Адагта, Эгэтэдэ хүдэлхэ үедөө 11-дэхи классайхидые һургаха зорилготойгоор, һургуулиингаа шэнэ байшангуудые, Эгэтэдээ томо спортзал барюулһан габьяатай байна. Эдэбхи үүсхэлтэй директорые Эгэтэдээ совхозоо үргэһэн бэрхэ хүтэлбэрилэгшэ Д.А.Бальжанов, “Победа” миллионер-колхозой түрүүлэгшэ Р.Ц.Банзарон, РайОНО-е даагша Ц.Э.Шагдаров гэгшэд ехэ дэмжэһэн юм. 1982 ондо түрэл аймагтаа түрүү зэргэтэй захирал наһанайнгаа амаралтада гараһан байна.

Жамьяновтанай эбтэй эетэй гэр бүлэдэ 8 үхибүүд, олон аша зээнэр, зээнсэрнүүд тоологдоно. Хүндэтэ эжымнай, Буряад Уласай габьяата багша, эхин классуудта бэрхээр багшалһан, буряадаараа 93-тай болоһон, Эгэтынгээ дасан һэргээлсэһэн, Акулина Ользоновна 80 гаран халуун аминай түлөө Будда бурхандаа зальбаржа, һайхан үреэлнүүдээ хэлэжэ һуудаг юм.

“Победа” колхозые 10 жэлдэ хүтэлһэн түрүүлэгшэ, агроном мэргэжэлтэй Ойдоп Жамбаловичай дүүнь - Яруунынгаа аймагые нилээд үргэлсэһэн, аймагайнгаа хүдөө ажахыда горитой хубитаяа оруулалсаһан Бальжинима Жамьянович Жамбалов гурбан хүүгэдтэй, олон аша зээнэртэй болонхой.

Эхэ, эсэгынгээ нангин һургаалнуудые зүрхэндөө хадууһан, ухаандаа ормоглоһон, сэдьхэлдээ сэгнэһэн үри хүүгэдынь, аша зээнэр, гушанарынь ажабайдалыень мүнөө үргэлжэлүүлнэ гээшэ. Эгээл ехэ хүбүүниинь, минии хани нүхэр Евгений, агроном мэргэжэлтэй, Галинань – субилагша, Жаргалынь –механизатор, Тамара, Цымжидынь – эсэгэдээл адли тоо бодолгын багшанар, Владимир хүбүүниинь – малай эмшэн, Долгормань – бухгалтер, Василиса одхониинь экономист.

Хүндэтэ Акулина Ользоновна эжымнай, 92 наһандаа ехэ буянтай, бурхантай, үлзы хэшэгтэй, үнэр олон, үри хүүгэдтээ һайханаар үргүүлжэ, үндэр наһатай, элүүр энхэ, эбтэй эетэй ажаһуухатнай болтогой!

Зуун жэлэйнь ойн хүндэлэлдэ яруунынхид тухай ном бэлдэжэ байнабди, Яруунын аймагай захиргаан туһалха бэзэ гэжэ найданабди.

Бэлигма ОРБОДОЕВА