Угайнгаа нюуса уудална

Хэр угһаа хойшо буряадаймнай элинсэгүүд танигдаагүй хүнтэй ушаржа, зугаа барихадаа, «алинтан болонош», «ямар угайбши» гэһэн асуудал табижа, хөөрэлдөөнэйнгөө һабагша эхилдэг һэн. Долоон үеын түрэл гаралаа жэншэдгүй мэдэхэ ёһотой гэһэн һургаал заабарияа зарим зон мүнөөшье һайн сахидаг.

Һүүлэй хэдэн жэлэй туршада гүрэнэй шугамшье һэлгэлдэжэ, һуудал байдалнай эгсэ хубилаа, уг гарабалаашье сахидаг, хүндэлдэг болообди. «Модоной үндэһэн газар доогүүр, хүнэй үндэһэн газар дээгүүр» гэһэн урданай сэсэн мэргэн үгэ бии.

Мүнөө бидэ сонинойнгоо хуудаһанда оройдоол 16 наһатай Николай Базаров тухай хөөрэхэ хүсэлэнтэй байнабди. Тэрэ хуби заяанай табисуураар аяар холын Санкт-Петербург хотодо түрөө, тэндээл үндыжэ байна. Энэ хүбүүн түрэхэһөө һонюуша һэн дээрэһээ эхэ эсэгынгээ угай һарбаалжан шудалжа, түрэл гаралайнгаа түүхэ бодхоожо һонирходог хүбүүн юм.

Нева мүрэнэй эрьедэ

Түрэл нютагһаа, буряад түрэлхидһөө хэды холо ажамидаржа ябаашье һаа, Эхирэд эхитэйб, Шоно угтайб гэжэ 16-тайхан залуу хүбүүнэй зугаагаа эхилжэ байхадань гайхалтай. Шуһан гээшэ уһан бэшэ гэжэ урданай буряадууд зүбөөр хэлэдэгынь энэ хүбүүнэй жэшээ дээрэ элирээд ерэнэ. Тэрэнэй аба 1980 гаран онуудаар эрдэм һуралсал абахаяа, хуби заяагаа зохёохоёо тэрэ холын суута. Нева мүрэнэй эрьедэ оршоһон гайхамшагта Ленинград хотодо Баргажанай Баянгол нютагһаа зориһон юм. Тэндээл наһанайнгаа хани нүхэртэй ушаржа, гэр бүлэ зохёогоод, угаа залгуулха хүбүүдые түрэһэн байна. Тэрэнэй одхон хүбүүн Николай түүхын гүн соо болоһон бодото үйлэ хэрэгүүдээр һонирходог, угайнгаа мартагдаһан түрүү хүнүүдэй нэрэ хүндыень бусаадаг хүн болобо гээшэл даа.

- Бага байхадамни, гэртэхимни намайгаа зундаа хүгшэн эжыдэмни Новгородска можын Село-Гора гэжэ нютаг эльгээдэг һэн. Хүгшэн эжы болон хүршэнэрнай яажа Ленинград хотын бүһэлэлтэдэ ажамидарһанаа хөөрэдэг бэлэй. Урданай гэрэл зурагуудые харахаш, тиигэжэ эжыһээ энэ тэрэ юумэ асуужа дайлахаш, - гэжэ залуу хүбүүн хэлээд, дээрэнь үшөө иигэжэ нэмэнэ: – Тиихэдэ би 12 наһатай байгааб. Хүгшэн абынгаа дүү басаганай фотоальбом олоод, зосоохииень хаража ехэтэ һонирхооб. Тэрэ хүгшөөдэй тухай манай түрэлхид соо хүгшэн эжыһээ бэшэ хүн таниха мэдэхэгүй байба. Хуушан дэбтэр сооһоо тэрэ хүгшэнэй утаһанай номер олоод, хонходожо хөөрэлдөөб, танилсааб, бүри айлшалааб.

Нагасын тэнгэри ехэ

Тэрэнэй нагаса талань Ленинград хото, Псковска болон Новгородска можын нютагуудаар ажаһуудаг юм байна. Олон түрэлхидынь дайнай шэрүүн жэлнүүдтэ Ленинград хотын бүһэлэлтэдэ байһан. Эсэгэ талаһаань олон түрэлхидынь тэрэ дайнда хабаадаһан, ами наһаа үгэжэ, унаһан гээшэ. Николай хүбүүн угайнгаа һарбаалжан шудалхаһаа гадуур дайнай үедэ Ленинград хотодо шархатаһан, үлбэртэһэн зониие аргалдаг госпитальнуудай байрлаһан газарнуудые зааһан тусхай карта бүтээжэ байна. Мүнөөдөө аяар 40 госпиталь тухай мэдээнүүдые суглууланхай.

- Жэшээнь, минии хүгшэн аба Михайловска хэрэм соо түхеэрэгдэһэн госпитальда алба хаадаг байгаа. Өөрөө хүндөөр шархатажа, госпитальда ороод, арга абажа байхадаа, наһанһаа нүгшөө һэн. Тэрэ госпиталиин байшанда мүнөө Адмиралтейска аймагай УМВД ажаллана, - гэжэ Николай Базаров хөөрөөгөө үргэлжэлүүлнэ.

Урданай түүхэ уудалжа, ехэхэн юумэ мэдэхэ болоһоншье һаа, энэмнай һургуулиин 9-хи ангиин хүбүүн ха юм даа. Сасуутанһаа юугээрээшье ондоо бэшэ, компьютераар наадаха, велосипедээр гүйлгэхэ дуратай. Ерэхэ жэлдэ 9-хи анги дүүргэһэнэй удаа программист мэргэжэлтэй болохо хүсэлэнтэй.

Түүхэ шудалагшад

Ямаршье сагта урданай байдалаар, үйлэ хэрэгээр һонирходог хүнүүд олон байдаг. Түүхэтэ элдэб хэрэгсэлнүүдые суглуулха, саарһа дансануудые шэнжэлдэг мэргэжэлтэд байха. Эгээл тиимэ зондо Николай хүбүүн хандажа, мэдэхэ, шадахаараа хубаалдадаг, туһалдаг юм.

Манайшье нютагта Эсэгэ ороноо хамгаалгын дайнда хабадаһан зоной хуби заяа элирүүлдэг, түүхэтэ гэрэл зурагуудые уудалдаг зон байха. Тэдэнэй нэгэн бидэнтэй суг хүдэлдэг манай нүхэр Чимита Батоцыренова болоно. Тэрэ нүхэрнай хоёр жэлэй урдахана «Илалтын 75 жэлэй ой: гэрэл зурагууд ба дурасхаал» гэһэн гаршагтай түсэл зохёогоод, һонирхолтой ажал ябуулна.

- Эсэгын дайнда хабаадаһан хүндэтэ үбгэ эсэгэнэрнай, ара талада үлэжэ, Илалта шэрээлсэһэн хүнүүд үндэр наһатай болоо, олониинь хада гэртээ харяа. Үсөөхэн үлэһэн үбгэд, хүгшэдһөө тэрэ үеын байдал тухай һуража, мэдэжэ абаха ёһотойбди.

Түүхэеэ алдаһан зон урагшагүй гээд сэсэн мэргэн үгүүлэл бии ха юм. Үшөө олон таагдаагүй, хэлэгдээгүй үгэнүүд дүүрэн. Тиимэһээ би Интернет сүлжээндэ Viber гэжэ холбоондо «Илалтын 75 жэлэй ой: гэрэл зурагууд ба дурасхаал» гэһэн бүлэг байгуулааб. Тэндэ хүн зон дайнда хабаатай урданай гэрэл зурагуудые, саарһа дансануудые толилхо гэһэн зорилго табиһан байгааб, - гээд, Чимита Батоцыренова хөөрөөд, Николай Базаров тухай иигэжэ хэлэнэ: – Энэ хүбүүнэй һонирхожо эрхилһэн ажалыень дэмжэхэ ёһотойбди. Оройдоо 16-тай хүбүүн иимэ шэнжэлгын ажал ябуулжа байһаниинь гайхалтай. Эхилһэн ажалаа орхингүй, саашадаа бүри эршэтэйгээр ажаллажа, ехэл нэрэтэй эрдэмтэн болоһой даа гэжэ хүсэхэ байнаб.

Оролдолго ехэтэй, түрэхэһөө һонюуша Николай хүбүүндэ саашанхи ажабайдалдань амжалта хүсэе! Ерээдүй ажабайдалайнгаа үндэр дабаануудые гайгүй дабажа, түрэл буряад арадайнгаа нэрэ хүндые, тугыень дээрэ үргэн ябахашни болтогой!