517
Агууехэ Хубисхалай болоодүй байхада, Хэжэнгын аймагай Хөөрхэ нютагта галзууд угай Ажайн Радна гэжэ айлда 1913 ондо манай эсэгэ Цымпил Будаевич Цыденов түрэhэн юм. Бүри нарай байхадань, Будын Сэдэнэйдэ үргэжэ үгөө. 13 наhатай байхадаа үншэрhэн аабза.
1930 ондо нютагтань «Манай зам» артель тогтоогдоо. Тэрэ үедэ Цымпил хуушан монгол бэшэг өөрөө шудалжа шадаа. Тэрээнhээ гадна лата, ород алфавидуудые тухайлдаг болоод байгаа. Сагай эрилтээр иимэ хүн тэрэ үедэ hургуулитай гэжэ тоологдодог һэн. Эгээл эдэбхитэдэй нэгэн болоhон байжа, комсомолдо ороhон.
Хожомынь 1929 ондо Ашанга hууринда улаан булангые даагшаар (избачаар) хүдэлөө. Тэндэhээ Хяагтын комвузда эльгээгдээ. Тэрэмнай 1930- аад онууд болоно. Һуража байха үедөө манай эжытэй танилсажа, айл болоhон (1933 он). Манай эжы Түгнын Һүхын Булаг гэжэ газарай байhан. Хяагтын комвуз дүүргээд, Мухар-Шэбэр эльгээгдээ. Эсэгэмнай hургуулинуудай инспектор байгаа, харин эжымнай –Санжит Цыреторовна Цыреторова гүйсэдкомдо (исполком) мүн лэ ажалтай байhан.
1937-1938 онуудаар УлаанYдэ хото зөөжэ ошоходоо, баабаймнай «Буряад-Монголой үнэн» газетэдэ сурбалжалагшаар хүдэлжэ эхилhэн. Харин эжымнай типографида хүдэлөө.
Эсэгэмнай 1937 оной ноябриин 28-да хүдөө бэшэгшэдэй таhагта литературна сотруднигаар, үйлэдбэриин болон транспортын таhагые даагшын орлогшоор, 1940 ондо энэ таhагые даагшаар ажаллаhан. Тиихэдэ 1941 оной августын 15-ай зарлигаар партийна ажабайдалай таhагые даагшаар, харин энэл жэлэйнгээ ноябрь hарада редакциин харюусалгата секретаряар томилогдоо. Тэрэшэлэн 1942 оной декабрь соо элүүр энхын байдалhаа боложо, ажалhаа болиhон байна. Тиибэшье «Кижингинский» гэжэ псевдоним доро hонинуудые бэшэдэг байгаа хаш.
Улаан-Yдэдэ Шмидтын үйлсын 21-дэхи байра гэртэхиндэмни үгтэhэн. Минии ойлгоходо, тэндэ редакциин ажалшад ажаhуудаг байhан болоно.
1944 он болотор харюусалгата ажалнуудые даажа ябаhан байна. Кадрнуудай таhагые даагшаар хүдэлжэ байха үедөө буулгуулhан зурагынь тэрэ үедэ хүдэлhэн зонтой хамта бии. Тэрэ үедэ Хоца Намсараев, Раднажаб Бимбаев хүдэлhэн байдаг. Мүн тиихэдэ харюусалгата редактораар хүдэлhэн үеыень мэдэхэгүй байнаб.
1944 ондо партиин 25-мянгатанай уряагаар хүдөө гараа. Нютагаа бусахадаа, харюусалгата элдэб ажалда томилогдоhон: бригадираар, партиин секретаряар, «Зургаанай зам» колхозой түрүүлэгшээр ажаллаhан. Хаанашье, ямаршье ажал хэхэдээ, бэрхэ, урагшаа hанаатай, hүбэлгэн хүн байhан.
«Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай жэлнүүдтэ шэн габьяата ажалай түлөө» гэhэн медаляар, мүн тиихэдэ 1946 ондо БМАССР-эй Верховно Соведэй Президиумэй Хүндэлэлэй грамотаар, тэрэшэлэн бусадшье эмхи зургаануудай грамотануудаар шагнагдаhан.
Баабаймнай оройдоол 37 наhандаа 1950 ондо наhа бараа.
Мүнөө болоходо, тон наринаар хөөрэхэ, мэдэхэ хүнүүдшье үгы гэхээр. Эжымнай гансаараа дүрбэн үхибүүдэйнгээ хүлыень дүрөөдэ, гарыень ганзагада хүргэжэ, бултандань эрдэм ном олгуулжа, дээдэ hургуулида һургуулжа табиhан. Ехэ басаганиинь Татьяна Цымпиловна Туденова багшанарай институт 1952 ондо дүүргэhэн, музейн хyдэлмэрилэгшэ байhан. 2019 ондо наhан болоо.
Ехэ хүбүүниинь Владимир Цымпилович Цыденов багшаар ажаллаhан. 2020 оной ноябрь hарада бурхандаа ябаа.
Мэндэ ябаhан Сергей Цымпилович Цыденов БАМ-да наhанайнгаа амаралтада гаратараа жолоошоноор ажаллаhан. Северобайкальск хотодоо ашанараа харалсажа hуудаг.
Сэсэг ЦЫДЕНОВА, багшын ажалай ветеран
