Хуби заяанай һэжэлүүртэ үлгыдүүлбэшье

Улаан-Үдын Доодо Онгостойн (Александр Вагжановай нэрэмжэтэ һуурин, Дивизионная үртөө) уулын үндэртэ Буддын шажанай субарга холоһоо харагдажа байдаг. Энэ нангин шүтээн Доодо Онгостойн ТОС-ой эдэбхитэдэй хүсөөр баригдаһан юм гэжэ эндэхи ТОС-ой гэшүүн Долгоржаб Цыреновна манай сурбалжалагшада хөөрөө. Тиигээд субарга барюулха гэжэ үүсхэл гаргажа, улаагаараа оролдоһон, мүнөө ная наһатай Ольга Нимаевнатай танилсуулаа.

- Энээхэн наһан соогоо хүн гээшэ нилээн юумэ үзэдэг даа, һайешье, мууешье. Уйдхаран голхорхошье, баясан жаргахашье сагууд байгаал даа. Манайш үеын зон хүндэ хүшэрые дабаад лэ, ажабайдалаа шадалаараа зохёогоод лэ ябаабдил даа. Тиин мүнөө ажабайдалдаа гомдолгүй, үри хүүгэдэйнгээ дулаахан дүхэриг соо үтэлхын далайе дабажа һуугданал даа, - гэжэ Ольга Нимаевна хүгшөө хөөрэнэ.

Сүлэлгын зоболон

Ивалгын аймагай Хурамшада Олзон гэжэ үлзы һайхан нютагта адуу малаа үдхэжэ, яһала шадалтайхан Ниматан гэжэ айл ажаһуугаа. Теэд “хара хирээнүүдэй хаагалха” хатуу саг ерэжэ, нюдарган баяшуултай тэмсэл эхилээ. Шадалтайхан зонойнгоо заримыень “арадай дайсан” гэжэ усадхажа, түрмэ шорондо хаажа, нүгөө заримыень холын хойто хүйтэн сэбдэг дайда руу сүлэлгэдэ ябуулаа. 1937 ондо Ниматанай адуу малыень хуряажа, зөөри зөөшыень тооргодоо (худалдаа), гэр байрануудынь хамтаралай болгоо. Гэрэй эзэн эхэнэр Цырен-Базар Нимаевнае хүүгэдтэйнь Красноярска хизаар руу сүлэлгэдэ ябуулаа. Нима Дабаев нютагтаа үлөөшье һаа, гэр бүлэдөө һанаагаа зобожо, хойноһоонь бэдэржэ ошоо.

Теэд хүйтэн товарна вагон соо хооһо нойтоор ябаһан эхэнэр хүндөөр үбшэлжэ, наһа бараа. Басагыень үншэн үхибүүдэй гэртэ тушаагаа. Нима бэдэрхын һайгаар Цырен-Базар басагаяа оложо абаа. “Книготоргын” баазада орожо хүдэлөө. Һүнинь харуулшанаар, үдэрынь моришоноор байгаа. Харуулшанай багахан гэрэй хахад соонь басагатаяа байрлаа. Сүлөө саг һамбаашалан, шаахай гуталнуудые оёжо худалдаад, яһала хоолтойхон, ядамаргүйнүүд болоо. Тиигэһээр баһал сүлэлгэдэ байһан Сэлэнгын Цыбентэй гэрлээ. Иигэһээр ажабайдалынь заһарха тээшээ болобо даа гэжэ байтар, Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайн эхилшэбэ. Нимашье түрэхэ эхэнэрээ орхижо, дайнда мордоо һэн. Тэрэл шэрүүн 1941 ондо Ольга басаган алтан дэлхэйдэ мүндэлөө. Эхыень нарайтайш гэхэ һэн гү, сэрэгэй склад һахюулаа. Һайн харууһагүй үлэһэн нарай басаган хүйтэ абажа, ехээр үбдөө. Больницада энэ үхибүүн үхэбэ гээд, коридор соо гаргажархёо һэн. Теэд баһал сүлэлгэдэ байһан нэгэ ламын эмнэлхын һайгаар тэндэ арай гэжэ адуунай сэгээ оложо уулгажа, ами оруулаа. Тиигэбэшье яһанай туберкулёз үбшэндэ баригдаһан басаганай ямар ехээр зобоһониие хэн гүйсэд ойлгохоб даа.

Буряад орондоо

1947 ондо одоошье Буряад орондоо бусаха эрхэдэ хүртөө. Доодо Ивалгада Цыбенэй эгэшэ хуряаха байжа, ехэ туһалаа. Ольга басаган тэндэл боргожожо, хүнэй зэргэдэ хүрөө. Шадалтайхан болоходоо, Улаан-Үдын фабрика, комбинадуудта нилээн хүдэлөө. Нэгэтэ сакмаанилхыень – түл абалгада туһалагшаар Яруунын Үльдэргэ эльгээгээ. Эндэл наһанайнгаа нүхэр Цырен Намсараевич Будаевтай уулзаа юм. Тиигээд лэ залуу айл Улаан-Үдэ ерэжэ, Доодо Онгостойдо байрлажа, Кировэй нэрэмжэтэ заводто ажалда орожо, наһанайнгаа амаралтада гаратараа нэрэтэй түрэтэйгөөр хүдэлжэ гараа. Дүрбэн үхибүүдээ гарыень ганзагада, хүлыень дүрөөдэ хүргөө.

Буянай харгыгаар

2006 ондо Ольга Нимаевна түшэһэн һайхан Доодо Онгостой нютагтаа, үхибүүдэйнгээ тоонтодо субарга барюулха үүсхэл гаргажа, тэрэ үедэ һая байгуулагдаһан ТОС-ой түрүүлэгшэ Дугаржаб Банзарович Гармаевтай эмхидхэлгын ехэ ажал ябуулаа. Нэн түрүүн Оронгын Бимба ламые залажа, газар абхуулжа, бүмбэ нюулгаа. Тиигээд лэ Ольга Нимаевнагай Валерий, Аюр, Эрдэни гурбан хүбүүдынь оролдожо, залуушуулые эблүүлжэ, түргэн саг соо субарга бүтээжэ шадаа. Барилгада хабаадаһан зониие эдеэлүүлхэ, угаалуулха болон субаргаяа шэрдэхэ, будаха хэрэгтэ Людмила басаганиинь улаагаараа оролсоо. Иигэжэл олоной оролдолгоор, Ольга Нимаевнагай үүсхэлээр Доодо Онгостой нютагта субарга бүтэжэ, тэрэ үедэ Ивалгын дасанда дид-хамба байһан Дашанима ламбагай түрүүтэй ламанар рамнайлаа һэн. Тиигээд лэ үндэр наһатай болоошье һаа, Ольга Нимаевна субаргадаа тахил үргэжэ, ТОС-ойнгоо хүтэлбэрилэгшэ Оюна Батуевна Васильевагай туһаламжаар ариг сэбэр байлгана, Сагаалгандаа Соёлойнгоо байшанда Сагаан һарын хурал эмхидхэдэг буянтай хүгшэн юм. Тиимэһээ эдэбхитэй хүгшөөе ехэ багагүй “Наша бабуля” гэжэ хүндэлдэг.

Мүнөө дүрбэн үхибүүдэйнгөө, долоон ашанарайнгаа, хоёр дүшынгөө энэрхы дулаахан дүхэриг соо Ольга Нимаевна ная наһаяа угтажа байна.

 Ажабайдалай хатуу шэрүүниие гомдолгүйгөөр дабажа гараһан энэ хүгшэн эжы эхэ зургаан зүйл хамаг амитанай жаргалангаа эдлэхынь тулада иигэжэл буян үйлэдэхые оролдонол даа.