Хамалган хашалганһаа хохидоһон хүнүүдэй дурасхаал Буряад Уласта мүнхэлбэ

Үнгэрһэн зуун жэлэй түүхэдэ болоһон гашуудалта хэрэгүүдтэ ами наһаяа алдаһан хүнүүдэй үри һадаһад үбгэ эсэгэнэрэйнгээ дурасхаал мүнхэлэн, Улаан-Үдэдэ хамалганда хосорһон хүнүүдтэ зорюулагдаһан хүшөөгэй дэргэдэ сугларжа, баглаа сэсэгүүдые табидаг.

Байгша ондо засаг зургаанай түлөөлэгшэд гэмэгүйгөөр хардуулһан хүнүүдэй дурасхаал мүнхэлөө.

- СССР гүрэндэ 1930-1950-яад онуудай хамалганда хүнүүд олоор хосороо. Энэ хадаа манай уласай түүхын эгээл гашуудалтай хуудаһанууд болоно. Хамалган, хашалганда дайруулаагүй гэр бүлэ байхагүй. Засаг зургаан болон олониитын эмхинүүд түүхэтэ үйлэ хэрэгтэ хосорһон хүнүүдэй нэрэнүүдые мүнхэлхэ талаар ажал ябуулна. Тахал үбшэнэй дэлгэрһэн үедэ олоной хабаадалгатай хэмжээ ябуулгануудые үнгэргэжэ шадахагүйшье һаа, Буряадай Толгойлогшо болон Засагай газарай зүгһөө баглаа сэсэгүүдые табинабди, - гэжэ Буряад Уласай Засагай газарай үндэһэ яһатанай харилсаануудай болон эрхэтэдэй эдэбхи үүсхэл хүгжөөхэ талаар хорооной түрүүлэгшэ Михаил Харитонов хэлэбэ.

Хамалганда ороһон хүнүүдэй дурасхаалай уласай эблэл «Книга памяти» гэһэн ном хэблэнэ. Энэ номой хэдэн томдо 15 мянганһаа дээшэ нэрэнүүд оруулагданхай, Дурасхаалай номой сайтда сахим бааза байгуулагданхай. Тиигэжэ уласһаа гадуур ажаһуугшад хамалганда ороһон түрэл гарал тухайгаа мэдээсэл олохо аргатай. Хэблэгдэһэн номдо оруулагдаагүй хүнүүдэй нэрэнүүдые сагааруулагдаһан тухай дансатай һаань, сахим дансануудта оруулхаар. Энээнһээ гадна Хамалганда ороһон хүнүүдэй дурасхаалай уласай эблэлэй аймагуудай таһагууд аймагуудай захиргаануудай болон Ветерануудай зүблэлэй дэмжэлгээр Хяагтын, Загарайн, Кабанскын, Сэлэнгын аймагуудта хамалганда хосорһон хүнүүдэй дурасхаалда номууд хэблэгдээ.

Зарим дансануудаар Буряад Уласта 20 мянганһаа дээшэ хүн сүлэлгэдэ эльгээгдэжэ, тэдэнэй ехэнхинь буудуулжа гү, али олон жэлнүүдтэ тама үзэжэ, шорон түрмэдэ, хара ажалда ябаа. Бүхыдөө гүрэн дотор 1918-1990 онуудта 828 мянган хүн буудажа алаха гэжэ гэмнэгдээ. Табяад онуудай тэн багһаа хамалганда хосорһон хүнүүдые сагааруулха талаар ажал 1990-ээд онуудай эхин болотор ябуулагдаа.