Арадуудай соёлдо-гол анхарал

Соёлма Дагаева, Буряад Уласай соёлой сайд:

- Һүүлэй үедэ гүрэн дотор соёлой һалбарида ехэ гэгшын анхарал хандуулагдана гээшэ. 2022 он Арадуудай соёлой нөөсэ баялигай жэл гээд нэрлэгдэхэдээ, үнинэй хэгдэжэ байһан буянта хэрэгүүдэй үргэлжэлэл болоно гээд һанагдана. Үндэһэ яһатанай соёл урлалай, заншалай баялигуудые бүридхэхэ гол зорилго урдамнай табигдана. Иимэ бүридэлдэ оруулагдаһан баялиг зуугаад, мянгаад жэлнүүдтэ хадагалагдажа, олоной анхарал татажа байхал. Арадай ёһо заншалнууд, үльгэр домог, дуу хатар, зүжэг наадан, уран гартанай бүтээлнүүд бултанаймнай баялиг болоно гээшэ.

Зоя Ниндакова, Ахын аймагай Сорогой интернат-һургуулиин захирал:

 - Һоёд угсаатанай ёһо заншалаа, хэлэ түүхэеэ һэргээхэ ажал хэрэгтэ ехэ туһа нэмэритэй жэл гарахань гээд һанагдана. Хэдэн олон жэлэй хугасаада бүтээгдэжэ байһан ажал[1]най гүрэнэй хэмжээндэ дэмжэгдэжэ эхилһэндэнь баярламаар. Үнэхөөрөө, манай һуралсалай гуламтын шабинар, багшанар, хүдэлмэрилэгшэд һоёд угайнгаа талаар бэдэрэлгын ажал ябуулна гээшэ. Энээнэй ашаар һоёд хэлэн һэргээгдэжэ эхилээ. Буряад Уласай Болбосоролой болон эрдэм ухаанай яаманай, Ахын аймагай захиргаанай туһаламжаар шэнэ номууд олоор хэблэгдээд байна. Туршалгын тусхай программа зохёогдоо. Һургуулиин дэргэдэхи һоёд хэлэнэй танхимда шэнэ оньһон техникэ, хэшээлэй хэрэгсэлнүүдые абаабди. Дуу, хатарай “Чарычан” (“Соболёнок”) ансамбль бүхы найр наадануудта хабаадажа, һоёд угсаатанайнгаа заншал харуулдаг. Залуу багшанарай табиһан дуу, хатарай бүтээлнүүд - манай баялиг болоно ха юм. Һоёд угтайшуулай ажамидарһан газар дайда, байгаали мүн ехэ баялигнай гээшэ.

Ирина Эрмиль, «Ариг Ус» теле-субагай сурбалжалагша, шэмээшэгүүд тухай баримтата фильм буулгагша:

- Буряадта ажаһуудаг шэмээшэгүүд баян түүхэтэй, ёһо заншалаа мартангүй сахижа байдаг. Урданайнь дуунууд, эдеэ хоол, гэр байрануудынь одоошье арадай баялиг болоно гэхэдэ, алдуу болохогүй. Шэмээшэг эхэнэрнүүдэй үмдөөд ябадаг хубсаһа хүн бүхэн гоёшоожо хараһан байха ёһотой. Тэрэнээ 100-200 жэлэй хугасаада үе үедөө залган дамжуулдаг заншалтай. Теэд мүнөөнэй үндэр наһатайшуул иимэ һайхан баялигаа гэртээ хадагалаад һууһаниинь харамтай. Засаг түрэ баригшад хубсаһанай дизайнернуудые, оёдолшодые суглуулжа, энэ баялигайнь түүхэтэ онсо нюусануудтайнь танилсуулбалнь, ехэ һайн байгаа. Удаань шэмээшэгүүдэй хубсаһа хунар өөһэдөө оёжо, олоной дунда тарааха аргатай. Буряадта ажаһуудаг арадуудай, илангаяа шэмээшэгүүдэй нютаг нугануудые аяншалгын элдэб программануудта оруулха хэрэгтэй. Арадай түүхэ, ёһо заншал олоной мэдээд ябабал, мартагдахагүй гэжэ дэмы хэлсэдэггүй ха юм. Аяншалагшад хараһанаа зүрхэндөө хадуужа абахал даа.

Дарья Берельтуева, Буряад Уласай ниитын палатын гэшүүн, хэлэ бэшэгэй эрдэмэй дид-доктор:

 - Саг зуурын хэмжээнүүдые зохёогоод, ганса дуулаад, хатараад бэшэ, харин һайнаар түсэблэн үнгэргэхэ хэрэгтэй. Эвенкнүүд Буряад Уласай гол үндэһэн арадуудай нэгэн болоно ха юм. Нэн түрүүн урлалда анхаралаа хандуулха хэрэгтэй гэжэ һанагдана. Гартаа дүйтэй дархашуулые нэрэ нэрээрнь бүридхэн тооложо, мүнөө сагта таарама ажалай һуури зохёолго дээрэ хүдэлжэ эхилээ һаа, һайн байгаа. Юуб гэхэдэ, дархашуулнай өөрын мастерскойгүй гээшэ. Эдэнэй тоо үсөөн болонхой. Жэшээлбэл, Этнографическа музейдэ табяатай эвенк угсаатанай комплексын ехэнхи хуби хуушараа. Теэд тэрэниие уранаар заһаха уран гартайшуул эвенкнүүдэй дунда үлөө гээшэ гү гэһэн асуудал гараадхина. Үшөө нэгэ бэрхэшээл хадаа хүдөө ажахын хүгжэлтэ болоно. Буряад Уласта оро үсхэбэрилдэг ажахынууд олон бэшэ, мүн эвенкнүүд оро газаагаа барихаяа болинхой. Энээнһээ уламжалан, дархашуулые тэдэ арһа, нооһоор хангажа шаданагүй.