Ухаа гүйлгэдэг нааданууд

- “Своя игра” нааданда танай түрүүшээр хабаадаһаар, яһала үни болошобо. Яагаад тиишээ ошохо гэжэ бодоһон байнат?

- Энэ наадан анха түрүүшынхиеэ сэнхир экранда холын 1994 ондо гараһан түүхэтэй. Долоон үдэр бүри анхаралтайгаар энэ дамжуулга хаража, залуу наһанһаа тиишээ ошоһойб гэжэ һанажа ябааб. 2000-гаад онуудай эхиндэ мэдүүлгэ эльгээжэшье туршааб. Харюу арба гаран жэлдэ хүлеэжэ ядаад, 2014 ондо дахин мэдүүлгэ үгөөб. Хоёр жэл болоод, телефоноор хөөрэлдөө гарааб. Тиихэдэ 20 гаран асуудалда зүб харюу үгэжэ, дамжуулгада хабаадаха эрхэдэ хүртэһэн байнаб даа. Иигэжэ хуби заяанай эрьелдэһэндэ, ехэ баяртайб, азатай хүмби гэжэ һанадагби. Юуб гэхэдэ, минии мэдэһээр, Улаан-Үдэһөө мэдүүлгэ эльгээһэн хэдэн хүнүүд мүнөөшье болотор харюу хүлеэнхэй.

- 2017 ондо гурбан нааданда илалта туйлажа, хүн бүхэндэ һайшаагдаа бэлэйт. Харин тэрэ гэһээр, оройдоол хоёр нааданда хабаадабат. Юундэ?

 - Энэ нааданай гурим гээшэ. Шүүгдэһэнэй удаа шэнэ мэдүүлгэ жэл болоод эльгээхэ хэрэгтэй. “Своя игра” нааданда орожо, шүүжэ шадаһан хүнүүд түргөөр уригдана. 2019 болон 2021 онуудай наадануудта шүүгдэшөөб. Нёдондо жэл тон муу дүн харуулааб. Нааданай һүүлээр бэеэ зэмэлжэ, тэһэршэн алдааб. “Агууехэ суутай Анатолий Вассерманда булигдааш, юундэ уйдаабши”, - гэжэ байгаад нүхэдни, танилнуудни намайе аргадан һамааруулаа. Мүнөө март һараһаа хойшо шэнэ мэдүүлгэ үгэхэ аргатай болохоб. Намайе шэнээр уриха бэзэ гээд найдагдана. Тус нааданда Буряадһаа би гансаараа хабаадана бэшэб. Энэ үдэрнүүдтэ Улаан-Үдын эрудит наадаха гэжэ баяртай мэдээсэл дуулгаха һанаатайб. Энэ минии нүхэр Григорий Ердомаев болоно. Бултадаа энэ дамжуулга алдангүй харахыетнай гуйнаб.

- Иимэ наадануудта хабаадахын түлөө ехэ ухаан хэрэгтэй ха. Хоёр-гурбан дээдэ һургуулиин дипломтой, номой санһаа гарангүй ном уншадаг хүнүүд эндэ оролсоно гээд һанагдана. Танай һанамжаар ямар хүнүүд ухаагаа гүйлгүүлхэ нааданда хабаадаха аргатайб?

- Сэнхир экранда харуулдаг наадануудта хабаадаха гэбэл, нэн түрүүн олон хүнүүдэй хабаадалгатайгаар наадажа үзэгты гэжэ хэлэхэ байнаб. Юуб гэхэдэ, тэндэ ошохо гээшэ ехэ харюусалгатай. Имагтал “Своя игра” нааданда ганса эрдэм мэдэсэ ехэ байха бэшэ, мүн түргөөр ухаагаа гүйлгэхэ, шадамар бэрхээр кнопко дараха шадал хэрэгтэй. Айгаад, бүхы юумэеэ мартаад, юушье хэлэжэ шадахаяа болиһон ушарнууд тохёолдоно. Тиимэһээ айһанаа дарабал, илалта туйлагдаха. Гэхэтэй хамта, жэлһээ жэлдэ асуудалнууд хүндэ болоно. Гүрэнэй нэгэдэмэл шалгалта (ЕГЭ) элдэб наадануудта туһатай гэжэ буруу һанамжа арад зоной дунда ябана. Юуб гэхэдэ, сээжэлдээд, тэндэ оролсобол, бүхы асуудалнуудта зүб харюу үгэхэш гэлсэдэг. Теэд энэ дэлхэй дээрэхи бүхые сээжэлдэжэ шадахагүйш. Һүүлэй үедэ дэлхэй дээрэ олон тоото нааданууд эмхидхэгдэнэ. Ехэнхинь нэгэ шэглэлээр хүнүүд эрдэм мэдэсэеэ туршана. Жэшээлбэл, кино, хүгжэм, Гарри Поттер гэхэ мэтэ сэдэбүүдээр мүрысэнэ. Манайшье Улаан-Үдэ хотодо иимэ нааданууд үсөөн бэшэ.

- Буряадаймнай ниислэлдэ ухаагаа гүйлгэхэ ямар нааданууд эмхидхэгдэнэб? Тэндэ олон хүнүүд хабаадахаяа һанана гэжэ дуулааб. Энээн тухай маанадтаа дуулгыт даа!

 - “Клуб интеллектуальных игр Улан-Удэ” гэһэн ниитын эмхи байгуулагданхай. Иигэжэ яһала һайнаар ухаа гүйлгэхэ интеллектуальна нааданууд үнгэргэгдэнэ гэхэдэ, алдуу болохогүй. “Квиз-наадан”, “Игры разумов”, “Схватка умов”, “Брейн-ринг”, “Что? Где? Когда?”, “Слабое звено”, “Своя игра” гэхэ мэтэ нааданууд боложол байдаг. Эдеэ хоол бариха газарнуудта, үдэшын баарнуудта уулзажа, наадануудаа эмхидхэдэг заншалтайбди. Һүүлэй хоёр жэлдэ коронавирусһаа боложо, уулзалганууднай үсөөрөө. Түхэреэн шэрээгэй саана 10 хүн хүрэтэр хабаадагшад сугларха аргатай, олон ушарта 6 хүн нэгэ шэрээгэй саана һуугаад наададаг. Нааданай асуудалнууд Интернет сүлжээндэ тусхай сайт дээрэ худалдаанда байдаг. Тиимэһээ тэдэ ехээр дабтагданагүй. Ямаршье нааданда таарадаг гээшэ. Нэгэ иимэ пакет асуудалнууд 6-7 доллар сэнгээр наймаалагдана. Пандемиин урда яһала олон хүн маанадаар наадагша һэн. Нэгэ үедэ тэдэниие хоёр бүлгэм болгожо хубаагаабди. Дээдэ лигэдэ 16 хүн ороо, нүгөө лигэдэ бусад наадагшад бэеэ туршадаг болоо. Харин мүнөө дуратайшуулай тоо үсөөрөө. Бүхы дэлхэй дээрэ үдэр бүри боложо байдаг онлайн аргаар наадануудта тэдэ гэрһээ хабаадажа, эрдэм мэдэсэеэ мүлинэ. Сагай оршон байдалай хэды хүндэ болоод байбашье, минии нүхэр Георгий Фомин дуратайшуулые суглуулжа, “квиз наада” эмхидхэнэ. Наадануудта хабаадаха гэбэл, “Клуб интеллектуальных игр Улан-Удэ” гэжэ ниигэмэй сүлжээндэ орожо, үнгэргэгдэжэ байһан хэмжээ ябуулгануудтай танилсаха аргатайт. Оюутадай, һургуулиин үхибүүдэй дунда ухаагаа гүйлгэхэ нааданууд таһалгаряагүйгөөр үнгэргэгдэжэ байһандань баярламаар. Эдэмнай хирэ-хирэ болоод лэ, наадануудта хабаадана. Буряадай эрудидууд ганса эндээ наадана бэшэ, мүн холо ойгуур ябажа, нютагаа нэрлүүлнэ. Би нэгэ дахин “Своя игра” нааданай дэлхэйн чемпионадта Эстони ошоо һэм. Удаань Чехи гүрэндэ, Уфа хотодо уласхоорондын мүрысөөнүүдтэ уригдаһан байнаб. Теэд ошожо шадаагүйб. Интеллектуальна наадануудай Байгалай лагерьта ошохо дуратайб. Зунай үедэ Ойхоной аймагта наадагшадые суглуулна. Тэндэ һонирхолтой уулзалганууд, һуралсал эмхидхэгдэнэ. Долоон хоног бүхэндэ дэлхэй дээрэ командануудай рейтинг зохёогдодог. Минии наададаг “Каисса” команда 356-дахи һуури эзэлнэ. Григорий Ердомаев, Алексей Нагаслаев, Саяна Очирова, Юлия Цыдыпова болон Георгий Фомин гэгшэд манай командын бүридэлдэ ороно. Улаан-Үдын “Городок” команда мүнөө 201-дэхи һуурида гаранхай. Мартын һүүл багаар Южно-Сахалинск хотодо болохо Алас Дурна зүгэй чемпионадта манай Буряадай команда ошохоёо бэлдэжэ байнхай. 2020 ондо тус хэмжээн болюулагдаа һэн. 2021 ондо командаараа сугларжа шадаагүйбди.

- Чимит, таанадтаа амжалта хүсөөд, һонирхолтойгоор хөөрөө дэлгэһэндэтнай баярые хүргэнэбди!