659
Мүнөөдэр манай Ород Уласта хүндэ байдал тогтоод байна. Манай сэрэг Украина руу ороод байхадань, бидэ, эндээ байһан улад, ехэ зобожо байнабди. Ушарынь гэхэдэ, сэрэгэй алба гаража байһан манай олон буряад хүбүүд тиишээ ошоод, тулалдаанда оролсоно. Тэндэ ябаһан хүбүүдэй эжынэрэй, хани нүхэдэйнь болон аха дүүнэрэйнь дасанда ерэжэ, сэржэм үргүүлжэ байһан ушарһаа тэдэнэй байдал бидэ һайнаар, наринаар ойлгонобди. Манай сэрэгшэдэй Украина ороһон тухай иигэжэ тайлбарилха байнаб.
2014 ондо Украина гүрэндэ буһалгаанай болоһые булта мэдэжэ байнат. Гүрэнэй баруун талада ажаһуудаг арад түмэнэй аша туһаар буһалгаан үүсхэгдэжэ, Юрэнхылэгшэ Виктор Янукович тушаалһаа буулгагдаа бэлэй. Тиихэдэ Киев хотын түб талмай дээрэ (майдан) амаргүй ехэ тулалдаан болоходонь, 100 гаран хүн наһа бараа һэн. Америкын, Европын хүтэлбэрилэгшэд Украиные Ород Уласһаа холодуулха зорилго урдаа барин, ажал эхилээ юм даа. Тэрээнһээ боложо, бидэ Хэрэм (Крым) гэжэ газарые бусаажа абаһан байнабди. Удаань нэгэ мэдэхэдэмнай, НАТО бидэниие шахажа эхилээд байба.
Гүрэнэй шугам баримталхаяа арсаһан Донецкэ болон Луганска хоёр можодо ехэнхидээ ород арад ажаһуудаг юм. Тэндэхи зон зүрхэ сэдьхэлээрээ, һанаа бодолоороо Ород Уластаа таталгатай. Хүршэ Украина гүрэн гээшэ хоёр можо боложо хубаардаг. Баруун талынь арад Польшо гүрэнэй нүлөөн доро байһан католик шажантай һэн тула Европодоо ехэ дүтэ, тэрэнэйнгээ ухаагаар байха дуратай. Зүүн талаарнь ажаһуугаа арад түмэн үнэн алдарта шажанда шүтэдэг юм. Хоёр шажан баримталдаг нэгэ гүрэнэй ажаһуугшад гээшэ. Шажанай талаар илгаа болоходоо, ехэл аймшагтай, аюултай байдаг. Шажан гээшэ ямаршье арадые хахадаарнь таһалдаг, хэрэлдүүлдэг юм. Тиимэ ушарһаа бидэ ехэ буянтай зон байнабди. Юундэб гэхэдэ, Дамба-Даржаа Заяевай буянгаар бидэ Түбэдһөө Будаадын Гэлугпа шара шажан абаа хадаа ехэ һургаалтай арад гээшэбди. Буряад орондо байгаа 50 гаран дасангууд нэгэ һургаалтай, этигэлтэй, нэгэ багшатайбди. Дамба-Даржаа Заяевай оролдолгоор Буряадай бүхы дасангууд нэгэ һургаалтай ябанабди. Буряад арад түмэн хэлэ амаараа нэгэ бага илгаатайшье һаа, нэгэ шажантай, нэгэ Хамба ламатай байнабди. Энээнһээ боложо, бидэнэй хоорондо хэрүүл гаранагүй. Харин Түбэд орондо шажанай 5 урасхал баримталагдадаг дээрэһээ хэрүүл шууяан гарахаяа һанадаг. Зарим ушарта Сахюусадайнгаа нэрэшье андалдаха ушар дайралдадаг. Тиихэдэнь Далай багшамнай нилээд зободог. Бүхы энэ үзэгдэлнай демократ маягтай болоно ха юм даа. Аха дүү Монгол орондомнай хоёр тала баримталдаг болоходонь, магадгүй, хэрэлдээншье гаража болохо. Будаадын шажаниие олон урасхалтай, илгаатай гэжэ олон хүн ойлгодоггүй. Нэгэ бурхан багшатай зон нэгэ һургаалтай байха ёһотойбди. Бидэ буряадууд Заяа хамбынгаа ашаар эбтэй эетэй, өөһэд хоорондоо ойлгосотой ябана гээшэбди.
Харин украин арад зомнай бэе бэеэ ойлгохоёо болёод байна. 2014 онһоо хойшо эхилжэ, аяар 8 жэлэй туршада тулалдаан боложо байна. Украинын Радын һунгамалнууд манай гүрэн дотор ород хэлэн хэрэггүй, гансал украин хэлэн байха ёһотой гэжэ хэлэхэдэнь, хэдэн можо нютагай ород яһанай ажаһуугшад буруушааһан юм. Украин хэлэеэ үргөөд, ород хэлэеэ доошонь дарахамнай гэхэдэнь, иимэ ушар болоо ха юм даа.
Нүгөө талаһаань харахада, мүнөө үедэ НАТО-гай бүридэлдэ 30 гаран гүрэн оролсоно. Минии сэрэгэй албанда ябахада, НАТО-да оройдоо 15 гүрэн байгша һэн. Мүнөө тэрэниие дуулаад, ехээр сошоо хүм. Хэдэн жэлэй туршада санаартан болоод ябахадаа, тэрээндэ анхаралаа хандуулдаггүй байгааб бшууб. Дэлхэйн 30 гаран гүрэн манай Ород Уласые хашажа тулалдаха гэжэ байна. Бидэ, Будаадын шажан баримталдаг зон, манай шажан дэлгэрэг гэжэ һургаал табидаг гээшэбди. Тэрээндэл адляар НАТО олон, баян болохо һанаатай ябажа байна. Грузи, Украина гүрэнүүдые НАТО өөрынгөө гэшүүн болгожо абаад, тэдэнэй газар дээрэ үхэр буунуудые тодхохо һэдэлгэтэй байгаа. Тиихэдэнь манай Юрэнхылэгшэ Владимир Путин хэды аймшагтай юумэнэй болохоёо байһые оло дахин хэлэһэн юм. 1990-ээд онуудта Германи гүрэнэй нэгэдэжэ байхадань, НАТО зүүлжээ ерэхэгүй гэһэн хэлсээн баталагдаа һэн. Теэд тэрэнээ мартаад, мүнөө аашалжа байна. Манай гүрэнэй Толгойлогшонорой энэ ябадалаа болюулыт гэжэ хэды хандахадань ойлгоногүй. Тэрэнэй хажуугаар НАТО Украинын зэбсэгтэ хүсэнүүдтэ 3 миллиард долларой туһаламжа үзүүлээд байна. Хэды удаан сагай туршада тэсэжэ үзөөд, аргын барагдахада, Юрэнхылэгшэ Владимир Путин иимэ шиидхэбэри абаа ха юм. Аяар 8 жэлэй туршада Донецкэ болон Луганска можын ажаһуугшадые Украинын сэрэгшэд хюдажа байгаа. Иигэжэ өөрынгөө эрхэтэдые алажа байһан гүрэн ямар бодолтой байна гээшэб? Энэ ябадалыень Европодо дэмжээд, «хүн зониие аланагүй, хуу һайн» гээд олон жэл соо ябажа байгаа. Тэрэ үймөөндэ Ород Улас зэмэтэй гэжэ баһажа, шууялдажа байгаа ха юм. Хэн тиигэжэ ходо баһуулжа байха гээшэб? Тэрэнэй һүүлдэ манай гүрэнэй сэрэгшэд хүршэ можын ажаһуугшадые хамгаалхаяа тиишээ ороо. Энэ тулалдаан дээрэ үедэ болоһон эсэгын дайнһаа ондоо байха ёһотой. Мүнөө үеын бүхы зэбсэгүүд мэргэн, тодо болонхой, тиимэһээ гар тулалдаан болохо ёһогүй. Тусхай хэмжээ ябуулгын түрүүшын үдэр сэрэгшэдэй эмхинүүдые, агаарай онгосонуудые болон аэропортнуудые бута сохиһон байна. Тиихэдэнь Украинын сэрэгшэд дундаа ямаршье холбоогүй болоно. Манайхид энэ хара үзэлтэниие зайлуулха гэжэ ябуулга хэнэ. Тэрэ хүн зониие үзэн ядадаг хара һанаата хүнүүд ухаа орохогүй, зогсохогүйл даа. Гитлерэй шугам баримталжа, хүн зониие алажа байһан этэгээдүүдые болюулха, хари газарһаа туһаламжа абаад, хүсэтэй боложо, хоёр можын эрхэтэдые алаха һанаатай байһан зониие байлгаха хэрэгтэй. Манайхид иимэл хоёр түсэбтэй байна даа.
Ород Уластай нэгэ хилэтэй хүршэ гүрэнүүд НАТО-гай гэшүүн боложо ороо болболнь Эхэ орондомнай ехэ хэсүү байха гэжэ манай Юрэнхылэгшэ - Сагаан Дара Эхын хубилгаан - Владимир Путин ойлгоно. Тиихэдээ хүршэ улас түрэнүүд хэнэйшье тала баримталангүй байха ёһотой гэһэн манай һанаан.
- Ород гүрэн юундэ энэ дэлхэйн баялигай хахадһаа ехыень өөртөө баряад байнаб? Тэрэнээ эдлэжэ шаданагүй. Бидэ абарха, туһалха, ударидаха ёһотойбди, - гэжэ Америкэ гүрэнэй госсекретарь байһан Кондолиза Райс хэлээ һэмнай даа.
Манай гүрэн ехэ хүсэ шадалтай, Чингис хаанай гүрэнтэй сасуулмаар. Бидэ өөһэдынгөө ехэ гүрэниие абарха ёһотойбди - ондоо арга манда байхагүй. Европын, Америкэ гүрэнүүд манай энэ баялигыемнай буляаха, абажа эдихэ гэжэ үдэр һүнигүй оролдожо байдагынь мэдээжэ. Энэ ушарһаа манай Юрэнхылэгшэ Владимир Путин холын хараатайгаар энэ тулалдаа хэжэ байна. Энээнһээ айха хэрэг үгы, мүнөө бүхы тулалдаан агаарай онгосын, вертолёдой аргаар болоно. Манай буряад танкист хүбүүд ороод, томо-томо хотонуудыень тойроод лэ абахал даа. Тиихэдэнь тэрэ хара үзэлтэн дотороо ороод, шэмээгүй болоно бэзэ. Һүүлдэнь тэдэниие хэсэг хэсэгээрнь таһалаад унтарааха гэжэ оролдохо. Би тиигэжэ ойлгооб. Эндэмнай газар дээгүүр алхалжа байжа дайлалдаха бэшэ, буряад хүбүүднай танк соогоо һуугаад ябаха. Дайшалхы тусхай хэмжээ ябуулга удаан саг соо үргэлжэлхэгүй. Манай сэрэгшэд Украинын засаг баригшадые буулгаад, Ород Уласай һанаа бодол баримталһан хүниие Юрэнхылэгшэ болгожо һуулгахадань, тэрэ гүрэн амидарха ёһотой. Украинада ажаһуугаа бүхы 40 сая арад түмэнэй хахадынь ород хэлэтэй, һанаа бодолтой зон гээшэ.
Иимэ тулалдаан болоод байхадань, мүнөөдэрэй байдал хараха хэрэг үгы, саашанхи байдалаа хараха хэрэгтэй. Будаадын шажан баримталдаг зон 10-20 жэлэй үнгэрхэдэ, юун болохоб гэжэ харадаг зон гээшэбди. Айха, сошохо юумэн байхагүй!
