Ветерануудай гэгээн дурасхаалда

- Тэдэнэй хамтаржа суглуулһан мүнгэн зөөреэр тамиршадые дүрбэ дахин халуун хоолоор хангаха, ходо халуун сайтай байлгаха,  гадна тамиршадта  шагналнуудые, бэлэгүүдые, урмашуулгануудые, диплом грамотануудые, эбээн тэдхэгшэдтэ Баярай бэшэгүүдые бэлдэхэ гэхэ мэтэ бүтээгдэнэ. Энэл мүнгөөр шүүгшэдэй ажал хангагдана. Ирагуу дуунуудаараа, хатар наадануудаараа хабаадагшадые, харагшадые  хужарлуулха, үндэр наһатай ветерануудаа хүндэлжэ сайлуулха гэхэ мэтын бүхы ажалнууд мүн бэелүүлэгдэнэ, - гэжэ эмхидхэгшэдэй нэгэн, Санагын һургуулиин һуралсалай талаар захиралай орлогшо Наталья Васильевна Убашеева хөөрөө.

Саг жэлнүүдэй ходорон үнгэржэл байхада, үнгэрһэн үе сагай иимэ  шухала үйлэ хэрэгүүд арад зоной ажабайдалда, гүрэн түрын түүхэдэ үеын үедэ мартагдангүй, сэдьхэл зүрхэндэ үлэжэ, нангинаар хадагалагдаха ха юм. Нёдондо энэ дурасхаалай мүрысөөндэ миниишье нагаса – Будажаб (Очир) Бадмаевич Ринчинов дурсагдаа һэн. Тиихэдэ 20 фронтовигай нэрэ соло дурдагдаа бэлэй.

 - Урзанда эхилхэдээ, 19 ветеранайнгаа дурасхаалые мүнхэлөө һэмди. Энэ буянта үүсхэлэй эхиндэ Наталья Васильевна, гэр бүлөөрөө ехэ эдэбхитэй тамиршад – Захааминай уран зохёолшодой “Уран Дүшэ” нэгэдэлэй гэшүүн Даниил Дашеевич Нохоров Вера Бимбаевна нүхэртэеэ  гээд байгаабди даа. Хэмжээ ябуулга эмхидхэхэдээ, бидэ нэгэтэ бэшэ нютагайнгаа сомон зүблэлдэ хандаа һэмди. Теэд тэндэ дэмжэхэ, туһалхаһаа байтагай “шэхээшье үргөөгүй” һэн даа, - гэжэ эмхидхэгшэдэй нэгэн Гомбо-Сырен Сергеевич Санжитов голхороо мэдүүлэн хөөрэбэ.

Байгша ондо Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай 18 ветеранай түрэл гаралнуудай, аха дүүнэрэй үри хүүгэд энэ хэмжээ ябуулгын эбээн тэдхэгшэд болоо.

Эсэгын дайнай ветерануудта - мүнхэ соло

Эдэ фронтовигууд тухай тобшо тэдыгээр хэлэхэ хэрэгтэй. Кенигсберг абалсаһан Бадма Очирович Доржиев Турлаагтан аймагай, Наталья Васильевнагай абга таабай болоно. Улаан Одоной орденто Доржо Дамбаевич Цыренов 1944 ондо хүндөөр шархатаад, удаан эмнүүлһэнэй удаа 2-дохи группын инвалид болоо һэн. Нютагаа бусажа, дарха хэжэ эхилээ һэн. Энэл Яхирмайтан угай Микишка Дагбаевич Дамчеев Эсэгын  дайнда эхинһээнь һүүл хүрэтэр ябажа гараһан, хэды дахин шархатаһан, зургаан медальда хүртэһэн солото баатар юм. Иимэ олон баатаршалга гаргаһан сэрэгшэд үсөөн ха юм даа. “Эрэлхэг зоригой түлөө”, “Дайшалхы габьяануудай түлөө” медальнууд тон ехээр  сэгнэгдэжэ, Зүблэлтэ засагай үедэ нэгэ медальда һара бүри арбан түхэриг түлбэри үгтэдэг байһан юм. Хоёр медальтай минии нагасашье пенсиһээ гадуур һарадаа хорин түхэриг абадаг һэн.  Мүнөөшье Эсэгэ оронойнгоо үмэнэ баатаршалга гаргаһан сэрэгшэд, офицернүүд эдэ медальнуудаар шагнагдана. Микишка Дагбаевичай хүбүүн Бата Дамчеев Алдар Солын орденой дүүрэн кавалер боложо, эсэгынгээ нэрэ үшөө ехээр нэрлүүлээ юм.

Тогтохо Нанзатович Цыденов 17-тойдоо дайнда  мордоо бэлэй.  1945 ондо шархатай бусаа. Сергей Семенович Логинов дайнай үедэ пулемётчик ябаа. 1946 ондо нютагаа бусажа ерэһээр, барилгада ябаа, юһэн үхибүүдэй баабай байгаа. Доржо Жамсаранович Баранов 1942 онһоо дайлалдажа, Берлин абалсаһан кавалерист, Алдар Солын III шатын орденой кавалер.  Жамса Сосорович Сосоров Германиие болон Япониие даралсаһан сэрэгшэ, нютагайнгаа зондо ехэ туһатай байһан. Шажан мүргэлэй хорюултай байхада, нюусаар заһал хэжэ туһалдаг һэн.

Панжи Сандакович Норбоев 1941 ондо Алас Дурнада оршодог  автополкын  жолоошоноор, гагнууршанаар сэрэгэй алба гаража эхилээ. Японой самурайнуудые һүнөөхэ дайнда хабаадаһан. Панжи Сандакович нютагаа бусаад, бүхы наһаараа метеостанциие даагшаар хүдэлөө. Дүжэрэй Ноёной уг залгажа ябаһан хадаа түүхэ домогуудые һайн мэдэдэг һэн.

Даша-Дылык Доржиевич Уржанов – Улаан Одоной орденой кавалер, дайнай эхилхэдэ, сэрэгэй албанда отделениин командир байгаа. 1944 ондо хүндөөр шархатаад, үни удаан эмнүүлһэнэй удаа нютагаа бусажа, пилорамада ажалтай болоо бэлэй. Даша-Дылык таабай ехэ мэргэн хүн байһан, дала шатаажа  харадаг һэн.

Бато Санжитович Санжитов 1941 ондо Карелидэ дайлалдажа эхилээ, 1944 ондо Польшые сүлөөлэлсэжэ ябахадаа, хүндөөр шархатаһан байна. 1946 ондо Алма-Атагай госпитальһоо нютагаа бусаһан юм.

Лхагба Будаевич Аюшеев 1940 ондо сэрэгэй албанда татагдаһан. Дүршэлтэй  лётчик-истребитель Берлиндэ дайгаа дүүргэһэн юм. 1947 ондо бусажа ерээ. Бүхы наһаараа Мэлэ-Бортын һургуулида багшалаа, сомоной түрүүлэгшээр хүдэлһэн.

Бальжан Гармаевич Намсараев 1938 ондо сэрэгэй албанда мордоо һэн. 1945 ондо Польшые сүлөөлэлсэжэ ябахадаа, лейтенант Намсараев алдалан унаа. Памажап Лубсанович Тарбаев дайнда 1942 ондо татагдаад, мотобригадада алба хээ.  1947 ондо нютагаа бусаад, бүхы наһаараа дарханай ажал эрхилээ.

Санжа Шагдурович Ардаев 1942 ондо мордоод, сэхэ Сталинградай бурма руу ороо, 1943 ондо хүндөөр шархатаа. Наһанайнь нүхэр Эрхүүгэй госпитальһоо  ошожо асараа һэн. Санжа Шагдурович  арбан үхибүүдэй эсэгэ.

Цыренжап Самбуевич Самбуев аяар 1948 ондо дайнһаа бусажа ерээ һэн. Тиигээд лэ түрэл колхоздоо барилгашан ябаа.

Лубсан Жамсуевич Чимитов пулемётчик ябаа. 1943 ондо шархатаад, нютагаа бусаа һэн. Чимитовтэн тухай хэлэхэдэ, тэдэнэй Яндай таабай гурбан хүбүүдээ, хоёр ашаяа дайнда үдэшэһэн: Шираб 1944 ондо алдалан унаа, Ринчин Жамса хоёр 1945 ондо бусажа ерээ. Дайнай гал бурма соогуур яһала ябажа гараад, үбсүүндээ зургаан медаль яларуулһан старшина Лубсан Ринчинович 1950 ондо нютагаа бусажа, барилгашадай бригадираар хүдэлөө һэн. Лубсан Жамсуевич Сагаан-Мориной һургуулида эльгээгдэжэ, наһан соогоо тэндэ хүдэлһэн.  «Буряадай АССР-эй габьяата багша» гэһэн үндэр нэрэ зэргэдэ хүртэһэн юм. Зугааша, хүндэмүүшэ энэ таабайнда орожо, хөөрөөень шагнаха ехэ дуратай һэм. Нэмэжэ хэлэхэдэ, Лубсан Жамсуевичнай элитэ  Дондог Улзытуевай, Георгий Дашабыловай хадам аба юм.

Цыренжап Будаевич Дашапилов 1940 ондо сэрэгэй албанда татагдаһан, дайе пулемётчигоор угтаа. 1946 оной хабар нютагаа бусажа ерээ бэлэй.

Дымбрыл Дымбрылович Садаев 1942 ондо мордоод, 1945 ондо энхэ мэндэ нютагаа бусаа. Зайн галай станциин инженерэй туһалагшаар хүдэлөө, тэрэнэй хаагдахада, наһатай болоһоншье һаа, котельни түлижэ байгаа.

Нааданай дүнгүүд

Мүрысөөндэ Захааминай һургуулинуудай эдир тамиршад (хүбүүдэй - 9 команда, басагадай - 9 команда), Буряад ороной нютагуудай болон эмхи зургаануудай суглуулагдамал команданууд (эрэшүүлэй – 4, эхэнэрнүүдэй 6 команда) тэмсээ.

Хүбүүдэй дунда Шара-Азаргын һурагшад 3-дахи һуурида гараа, 2-дохи һуури Ехэ-Сахирай хүбүүд эзэлээ, Санагын команда илалта туйлаа. Басагад сооһоо эдэл һургуулинуудай команданууд тэрэл гуримаар һууринуудые эзэлээ.  Эрэшүүлэй дунда 3-дахи һуурида Санагын команда, 2-дохиие Улаан-Үдын  Поселиин команда абаа. Сэлэнгын аймагай тамиршад илажа гараа. Эхэнэрнүүдэй команданууд сооһоо 3-дахи һуурида Санагын команда гараа, 2-дохи һуури Захааминай эмшэдэй команда абаа, Улаан-Үдын эхэнэрнүүд илажа гараа.

Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай ветерануудай дурасхаал иигэжэ мүнхэлэгдэнэ. Иимэ хэмжээ ябуулганууд эдиршүүлые  Эхэ орондоо дуратайгаар  һурган хүмүүжүүлхэ хэрэгтэ шухала үүргэ дүүргэхэ,  эхэ эсэгэеэ, элинсэг хулинсагуудаа,  уг гарбалаа хүндэлхэ эрмэлзэл хүгжөөхэ гэжэ үнэн зүрхэнһөө этигэнэб.