Баянголойхид барандаа сүлөөгүй

Май һарын һайндэрнүүдтэ Хүнтэйн станциһаа зоноо автобусоор асараад, жагсаалда  хабаадуулаад, тэрэл үдэртэнь һөөргэнь абаашажа, үглөөдэрынь газараа хахалхаяа гарадаг байгаа гэжэ  Давыд Раднаев хэлэнэ  һэн. Хабарай нэгэ үдэр жэл тэжээдэг гэдэгтэл, унаһан малгайгаа абангүй, таряагаа  тарижа үрдихэ гэжэ ажалшад шармайдаг байгаа. Тиихэ сагта уларил дулаан байгша һэн. Майн 1-дэ уһанда шунгаха хаһа нээгдэдэг бэлэй. Харин мүнөө дулаанай саг  хахад һара хойшоо татагдаа гү даа гээд ахатан хөөрэлдэнэ. Мүнөө Баянгол нютагта таряа  тариха ажал эхилбэ. Дүй дүршэлтэйшье, залуу “ногоохон” хүбүүдшье техникэеэ бэлдэжэ байна. Хуушан техникэ заһабарилагдана, тоһониинь һэлгэгдэнэ. Борис Будунов 70 наһанай дабаа гараашье һаа, техникын хажууһаа холододоггүй.

-Үшөө хүсэ шадал бии. Мэдэхэ, шадахаяа залуушуулда дамжуулха уялгатай байнаб. Залуушуулшье манай нютагта үсөөн гэжэ хэлэхэгүйб, харин газар хахалдаг, таряа  хададаг техникэ ойлгохо, заһабарилха, жолоодохо залуушуул үсөөн. Хэдэн жэлэй туршада Баянголдомнай таряа тариха ажал дахин һэргэжэ байһандань баяртайб даа. Поли дээрэ тракторнуудай иишэ тиишээ тооһо бурьюулан ябадаг байһан саг  ухаан бодолдом ходол һанагдан байдаг даа. Совет үедэ ямар олон зон Карл Марксын нэрэмжэтэ колхоздо ажалладаг байгааб даа. Теэд тэрэ сагнай түүхэдэ ороо, харин манай ухаанда хэтын хэтэдээ үлөөл даа,- гэжэ  Борис ахатан хэлэнэ һэн.

Үнэхөөрөөшье саг урагшаа ябана, байдал хубилна, хүн зон амаралтада гарана, түмэр техникэшье эсэнэ, үмхирнэ. Мүнөө сагта шэнэ техникэ абахада, мүнгэн  хүрэхэгүй гэжэ хүдөөгөөрхин хөөрэлдэнэ. Тиимэшье байжа болоо. Жэшээлхэдэ, нэгэ МТЗ-82 түхэлэй тракторай сэн хоёр хахад сая түхэригтэ хүрэнхэй. Комбайн, К-700 түхэлэй тракторнууд бүришье үнэтэй. Теэд яахабши даа, “Арбижил” ажахы хуушан К-700 түхэлэй 2 трактор худалдажа абаад, тэрэнээ тарилгада бэлдэжэ байна һэн.

Залуу хүбүүн Батожаб Бадмаев трактор жолоододог. Борис Будунов ахын заабари хадуун абана. “Техникэеэ бэлдэжэ, үрэһэеэ газаашань гаргажа, тоһо түлишэеэ худалдан абажа  байнабди. Хүдөө нютагта байгаад, талха таряагаа, малай тэжээл ургуулха ажал ехэ урматай, харюусалгатай гэжэ һананаб”, – гээд, Батожаб дүү хүбүүн хубаалдана һэн.

 Үнгэрһэн жэлдэ хура бороон яһала орожо, таряан, малай тэжээл һайн ургаа. Баянголойхид хотоһоо талха худалдан абахаяа болёод байһандаа баяртайнууд. Үхэр малдаа тээрмэдэһэн  шэниисэ үгэжэ, хүйтэн үбэлые ядамаргүй дабаһаншье байха. Зон олоор гахай баридаг болоо, тиингүй яахаб даа, талхан нютагтань байна гээшэ. Сэхыень хэлэбэл,  Баянгол нютагай зон миин һуудаггүй. Ямаршье ажалда урагшатай. Булта үхэр малаа тэжээгээд ажамидарна. Хүдөө ажахын һалбарида залуушуул анхаралаа табидаг болоод байһаниинь бахархамаар. Энэ жэл олон зон гүрэнэй программада орохо һаналаа мэдүүлээ юм.

 

Аха дүү Базаровтан хотодо ажаһуудаг. Энэ жэл аба эжынгээ буусада ерэжэ, газар хахалха хүсэлтэй. ДТ түхэлэй хоёр тракторһаа нэгэ шанартай трактор суглуулжа байна һэн. Түмэр түдэгэдээ бэрхэнүүд.

“Хотодо олон жэл ажаллааб, нютагаа ерэхэ гэжэ шиидхэбэри абааб. Газар байна, гэр байна, техникэ суглуулнабди. Нэгэ-хоёр жэл соо ажаллаад, саашадаа гүрэнэй программада орожо туршахабди,” – гэжэ Баир Базаров хэлэнэ һэн.  

 

Жамсаран Ширеторов хүбүүдээрээ сугтаа ябалсажа туһална, энэ тэрэ юумэ  заажа үгэнэ.

“Таряа  тарихамнай гэхэдэнь,  би  хүбүүдээрээ  дахасалдаад, техникын хажуугаар байнаб даа. Хамһалсаха хэрэгтэй, залуу хүбүүд манай нютагай найдаха тулгуури боложо үгэнэ гээшэ,”- гээд, тэрэ хэлэнэ.

 

Техникын хэрэгсэлнүүд, тоһо түлишын үнэ сэн дээшэлээ, тиигэбэшье гүрэнэй талаһаа тэрэ гаргашадань нэмэлтэ мүнгэн үгтэнэ хэбэртэй.

-Бүхы юумэн үнэтэй гээд, гараа һула табяад һууха бэшэбди, нюдэн айна, гар хүдэлнэ гэжэ хэлэдэг ха юм. 400 гектар шэниисэ, 400 гектар обёос тариха түсэбтэй байнабди. Нёдондо жэлдэ орходоо, 100 гектараар үлүү тариха гэжэ байнабди. Үрэһэн хүрэхэ, тоһо түлишэ худалдан абанабди. Хуушан техникэеэ аргадажа байгаад, газараа хахалдагбди. Гансал энэ жэл хура бороотой байһай даа гэжэ тэнгэридээ мүргөөд байнабди. Бэрхэшээлэй талаар гэхэдэ, нёдондо  адуу мал таряа ехээр гэшхээ. Нютагай захиргаанда адуу малаа харууһалха, манаха хэрэгтэй гэжэ асуудал табяад байнабди. Таридаг газараа хорёолообди, тиигэбэшье  мал нүхэ оложо,  таряанда  орохо ушарнууд байгаа. Совет үедэ арад зон зуһаландаа нүүдэг байгаа, мүнөө тиимэ ойлгосо үгы, - гээд,  “Арбижил” ажахын түрүүлэгшэ Евгений Лубсанов хэлэнэ. 

Юрэдөө,  Баянгол нютагта байдал “бусалжа” байна. Зариман түлеэгээ бэлдэнэ, зариман загаһа барина, зариман газар хахалхаяа бэлдэнэ. Уларилнай энэ зундаа хуратайшье, наратайшье байһай даа. Нютагай сабдагууд зоной оролдолго хаража, хамһалсана бэзэ.