Хэшэг буянай хөөрөөнүүд

"Бэлиг" хэблэлээр гараһан уран зохёолшо Галина Базаржаповагай «Будаанай» гэһэн суглуулбаритай танилсахадаа, эгээл тэрэ багынгаа хаһые һананаб. Саашаа юун болохоб, үйлэ яажа хүгжэхэб гэжэ һонирхохошье гээшэм.

Тэрээн мэтэ мэдэрэл досоом түрэбэ. «Будаанай» суглуулбари һая уншахадаа, Заахан төөбиин үгэнүүд сэдьхэлдэм сэхэ ороходол гэбэ: «Хэшэг буянайнгаа үхиие юундэ шоо үзөөбта, юундэ айлда үгөөбта? Зүрхэн таладаа бурханай тэмдэгтэй - түхэреэн мэнгэтэй үхин юм. Гал гуламтынгаа гурбан хүлэй тулгын нэгыень хажуу тээшэнь үгэжэ, тогоогоо хэлтылгэхэеэ һанаа гүт? Хүүхэнэйнгээ заяашыень гомдохоогоот, хүлисэл гуйгты».

Үгэ бүхэниинь удхатай, һургаалтай. Уран зохёолшын бусад рассказуудһаань мүн лэ сэнтэй тобшолол хэмээр. Ажабайдалай али олон үзэгдэл харуулхадаа, ямар зохид образуудые байгуулна гээшэб?! Шубуун үбсүүтэй Тарбажаанай аяг ааша, һомо гүйлгэдэг Гэндэнэй «ондоохон, өөрсэхэн, нэгэ доро гороо хэһэн шэнги наһан... Гэмтэйшье гэбэл, гэмтэй, гэмгүйшье гэбэл, гэмгүй - өөрынь, Гэндэн үбгэнэй аяа зуурандын наһан...»

Үндэр наһатай үбгэд хүгшэд заримдаа алдажа дуугардаг болодог. Бадма хүгшэн зүнтэй һайн юумэ хэлэдэг болошоһон юм. Басаганайнгаа саашадаа һайн ябахые зүгнэжэ, «бэлэг шамдам буужа байна. Үхэр малнай, хони ямаамнай олошоржо байна» гэхэ мэтээр дуугардаг болобо. Иимэ зүнтэй һайнаар үтэлһэн хүгшөө тухай «Эжын юрөөл» гзһэн рассказ coo уншанабди.

«Хасагай олзо» гэжэ рассказһаа уламжалан, буряад хасагуудай хуби заяан тухай бодомжолхоор байна. Дунда шадалтай оронгын хасаг Дабаа гушаад онуудай гайтай эрьюулгэдэ толгойгоо табижа үгөөгүй, шууд шударгыгаар эд зөөриеэ агдам абдарнууд соо хэжэ, хабсагай хабшалай хүндыдэ нюужархиһан юм. Сэмүүн сагта нюуса нөөсэеэ иигэжэ хадагалһан ушарнууд Буряад ороноймнай булан бүхэндэ үзэгдэһэн бшуу.

Хүнэй хуби заяан һонин даа. «Хун шубуун» рассказай герой Сэмжэд басаган дээдэ һургуулида һуража байхадаа, бүлэгэйнгөө нүхэдтэй, багшанартаяа Япон орон ошоо һэн. Тэрэ гэһээр Наран Уласаар һонирходог болоо. Нэгэтэ зундаа хүдөө нютагтаа һонин үзэгдэл хараба. Хүбэн сагаан үүлэн дүрсэеэ хубилгаад, хун шубуун болошобо. Наран Улас ошохо тэмдэг үзэгдэбэ гээд Сэмжэд һобингоо хүдэлгэн баясана. Ерээдүйнгөө хуби заяае огторгойдо обёоржо магад...

Иигэжэ оршон дэлхэйтэй харилсан, тэмдэгүүдыень обёорон ябаһан хүн ажабайдалаа һайн, зүб тээшэнь хубилгаха аргатай гү?

Иимэшүү асуудалнуудта уран зохёолшо харюу үгэхые оролдоно, бодомжолно ха.

Г. Базаржаповагай рассказ бүхэн соо ажамидаралай сохисо эли. Нэгэшье миин хооһон хөөрөөн үгы, боложо байһан үйлын хүгжэлтые һонирхомоор байна.

Буряадтаа мэдээжэ ирагуу найруулагшын, прозаигай бэлиг гэршэлэн, тон һонирхолтой рассказуудые бэшэһэндэнь даган баясанаб. Эдир залуу үетэндэ һургаал боломо жэшээнүүд эдэ хөөрөөнүүд соо бүримүһэн бии.

Галина Базаржаповагай рассказуудые анхаралтайгаар шүүжэ, шэмэжэ уншыт - өөртөө туһатай юумэ заатагүй олохот.

Рэгзэма Батомункуева, Үндэһэтэнэй номой сангай ветеран, Буряад Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ