Үнэр баян бүлын жаргал

Үхибүүдые хүмүүжүүлгэ – энэм­най баяр жаргалшье, үдэр бүриин таһалгаряагүй ажал. Олон үхибүүд­тэй үнэр баян бүлэнэрые хүндэлэлгэ – манай арадай заншал гэжэ «Эхэ-Ге­рой» нэрэ зэргэ олгожо байха үедөө Юрэнхылэгшэ онсолон тэмдэглээ.

- Захааминай аймагай Людмила Николаевна Алексей Александро­вич хоёр 10 үхибүүдтэй! Гэр бүлын толгойлогшо Алексей Александро­вич үхибүүдээл үргэжэ, хубиингаа ажахы ябуулаад байна бэшэ, тэрэ байлдаануудай ветеран, сэрэгэй «Байгал» подразделениин һайн ду­ратан юм, - гэжэ Буряад Уласай Толго­йлогшо Алексей Цыденов өөрынгөө телеграм-каналда бэшээд, Бадмаев­танай гэр бүлые амаршалаа. - Хүн­дэтэ Людмила Николаевна ба Алек­сей Александрович, үнэн зүрхэнһөө амаршалнаб! Танай үнэр баян, эбтэй эетэй бүлэдэ элүүр энхые, амгалан тайбаниие хүсэнэб. Танай гэр бүлэ – бултанда жэшээ, заха хизааргүй инаг дуранай, бэе бэедээ анхаралтайгаар хандалгын жэшээ.

Майн 26-да Улаан-Үдын агаарай буудалда Эхэ-Герой Людмила Бадма­евае наһанайнь нүхэр, ууган хүбүү­ниинь, мүн баһа Россиин Юрэн­хылэгшын дэргэдэхи үхибүүдэй эрхэнүүдээр бүрин эрхэтэ түлөөлэг­шэ Мария Львова-Белова болон Бу­ряад Уласай Толгойлогшо Алексей Цыденов угтажа амаршалаа һэн гэжэ һануулая.

 Людмила Николаевна Бадмаева Алексей Александрович Анулеев хоёрой үнэр баян бүлэ эбтэй эетэй­гээрээ, сагаан сэдьхэлтэй һайн һанаа- гаараа, зөөлэн зангаараа шалгардаг. Хүн бүхэниинь бэе бэедээ хэзээдэшье туһалха этигэлтэйгээр анхаржа, эжы абадаа хүндэтэйгөөр хандадаг. Ехэшүүлшье, үхибүүдшье сүлөө сагтаа гэртээ сугларжа, өөһэдынгөө дүхэ­ригтэ бултаниие һонирхуулһан асуу­далнуудые хэлсэдэг, хэнэйнгээ юу хэхые элирхэйлдэг. Газаа досоохи ажалаашье хэхэдээ - өөһэдынь ба­риһан болбосон түхэлтэй гэр үргэн уужам, үхибүүн бүхэн өөрын булан­тай; бага бэшэ хубиингаа ажахыншье хэрэгүүдые хамтадаа бүтээдэг. Арбан үхибүүдэй эсэгэ Алексей Алексан­дрович ба эхэ Людмила Николаев­на үхибүүн бүхэнэйнгөө һайн талы­ень үргэжэ, һайн хэрэгые дэмжэжэ, хэһэн ажалыень магтажа, һайн һайха- наар хүмүүжүүлхэеэ оролдоно. Гэр бүлэдөө тэдэ өөһэдын тогтомол гу­рим журамтай, тиихэдээ шажан мүргэлэйшье заншалнуудта түшэглэдэг гэжэ Захааминай аймагай захиргаа­най хэблэлэй албан мэдээсэнэ.

Эсэгэ – Алексей Александрович Анулеев 1978 ондо Зэдын аймагай Петропавловкада түрэһэн юм. Ажа­лайнгаа намтар 1996 ондо Захаами­най аймагай «Михайловка» СПК-да эхилээ һэн. 2004-2005 оуудта сэрэгэй албанда хэлсээгээр ябаа, Хойто Кав­казда терроризмда эсэргүү операци­да хабаадаа. Албаяа дүүргээд, Михай­ловкадаа гэр бүлэдөө бусажа, хубиин ажахы эрхилээ. Тэдэ гэр бүлөөрөө эбэртэ бодо мал, хони ямаадые, адуу, шубуудые үдхэнэ, газарай эдеэ ехээр ургуулдаг, адуу малдаа хүсэд хүрэхэ үбһэ тэжээлшье өөһэдын хүсөөр бэлдэдэг. Оролдосотой бэрхэ ажалайнгаа түлөө Анулеевтэнэй хубиин ажахы Бу­ряад Уласай Хүдөө ажахын яаманай зүгһөө нэгэнтэ бэшэ тэмдэглэгдэжэ шагнагдаа юм.

Алексей Александрович ехэ гэр бүлын эсэгэ хадаа, ажалша бэрхэ, харюусалга ехэтэй, хүндэ туһатай, дүтынгөө зондо, үхибүүдтэ дуратай байһаниинь гайхалгүй юм бэзэ, тиибэшье энэ эрын үшөө нэгэ һайн та­лыень дурдаагүйдэ аргагүй. Донецкэ болон Луганска Арадай Республи­кануудые хамгаалха сэрэгэй тусхай ябуулгын эхилхэдэ, Алексей Алексан­дрович хажуу тээ байжа шадаагүй. Тэрэнэй Хойто Кавказдахи дүй дүршэлынь, сэрэгшын арга шадал мүнөө Эхэ орондоо хэрэгтэй болобо гэжэ һайн ойлгон мэдэржэ, Буряад ороной эдэбхитэйшүүлһээ бүридүүлэгдэһэн сэрэгэй «Байгал» хэсэгтэ гранатомёт­чигоор оролсожо, баруун тээхи байл­даануудта хабаадаа. Тэндэ бүтүүгээр гэмтэжэ, гэртээ бусаад, үхибүүдээ һур­ган хүмүүжүүлжэ, ажал хэрэгтэ дадхаажа, ажахыгаа хүгжөөнэ.

Эхэ – Бадмаева Людмила Никола­евна 1981 ондо Захааминай аймагай Михайловкада түрөө. Гал гуламтаяа сахижа, үри үхибүүдээ үргэжэ бай­һан эжы олониитын ябуулгануудта, һургуулиин ажабайдалда хабаада­жа, үхибүүдэй хэмжээ ябуулгануудые бэрхээр үнгэргэлсэдэг. Үхибүүдэйнгээ һурадаг 1-дэхи, 3-дахи, 9-дэхи ан­гинуудай, һургуулиин түрэлхидэй хороонуудай зүблэлдэ һунгагданхай. Үхибүүдээ хүмүүжүүлгын дүй дүршэ­лөөрөө хубаалдадаг, һургуулиин бай­шангые, таһагуудые заһабарилгада ба шэмэглэлгэдэ туһалдаг. Тиимэһээ һургуулиин захиргаанай, багшанарай, түрэлхидэй болон нютагаархи­дайнгаа хүндэлэлдэ хүртэхөөрөөл хүртэнэ. Тиимэл хадаа Людмила Ни­колаевна уласайнгаа эгээл хүндэ ехэ­тэ, һүр һүлдэтэ Георгиевско танхим соо оронойнгоо Юрэнхылэгшэһээ гүрэн түрынгөө дээдын шагнал абажа байхадаа, наһан соогоо эндэ байһан мэтэ, үдэр бүри гүрэнэй Толгойлог­шотой уулзажа байдагтал, бил, эндэл, иимэл шагнал хайра абаха ёһоороол абажа байнаб гэжэ аятай зохидоор байхадань, харахадашье урматай байгаа.

Людмила Бадмаева дүрбэн тэгшэ бэлигтэй: эдеэ хоолоо шанахадаа, ша­рахадаа шадамар, огородоо эрхимээр ажалладаг, гоё һайхан сэсэгүүдые ду­ратайгаар ургуулдаг. Оёхо, нэхэхэдээ, хэндэшье гартахагүй, өөрөө һанаад, уран гоёор элдэбын хэмжээ ябуулга­нуудта, тоглолтонуудта үмдэхэ гоё гоо хубсаһануудые оёжорхидог. Эдэ арга шадалнуудаа өөрынгөө жэшээгээр үхибүүдтээ дамжуулна. Хүүгэдыньшье балшар багаһаа эжыдээ арга ша­далаараа туһалжа, “эрхые һуранхаар, бэрхые һура” гэжэ, ажабайдалда хэрэгтэй дүй дүршэлдэ дадана. Тэдэ ажалша бэрхэ байхаһаа гадна, бэе бэедээшье, түрэлхидтөөшье, багша­нартаашье, үетэн нүхэдтөөшье хүн­дэмүүшэ һайнаар хандадаг. Тэдэнэй­дэ “үри хүүгэд - эрхим баян, эрдэм бэ­лиг – дунда баян, эд зөөри – адаг баян” гэхэһээ абан, “эдээр бэеэ шэмэглэнхаар, эрдэмээр бэеэ шэмэглэ” гэжэ эд зөөридэ обтонгүй, сэдьхэлэй баялигта онсо анхарал хандуулагда­даг. Эдэ үхибүүд: табан хүбүүд, табан басагад һайнаар һурадаг, илангаяа уншаха дуратайнууд, һургуулиин­гаа, нютагайнгаа ниитэ ажабайдалда эдэбхитэйгээр хабаадажа, олониитын даабаринуудые зохёохо ульһа оруу­лан дүүргэдэг.

Үри үхибүүд

Ууган хүбүүн Степан (2002 ондо түрэһэн), В.С. Поповагай нэрэмжэ­тэ Михайловкын дунда һургуули "4" ба "5"-аар дүүргээд, сэрэгэй албанда ябаа. Албаяа дүүргэжэ ерээд, түрэлхидтэеэ хубиингаа ажахыда хүдэл­нэ. Тэрэ тамирта дуратай, аймагай­нгаа болон региональна хэмжээнэй мүрысөөнүүдтэ эдэбхитэйгээр хабаа­дадаг, мүнөө дээрээ 2 мүнгэн, 3 хүрэл медальнууд амжалтануудыень гэршэлнэ.

Хоёрдохи Владимир хүбүүн (2003 оной) Үбэр Байгалай арадуудай зан­шалта урлалай колледждо һурана. Тэрэ баһал тамирта дуратай, үшөө һургуулида һуража байхадаа, «Зар­ница» (2018 год) нааданда Захаами­най залуушуулай, тамирай физическэ соёлой хорооной Баярай бэшэ­гээр урмашуулагдаа, 2019 ондо во­лейбол наадалгаар «Лучший либеро – эрхим хамгаалагша» гэжэ шагнаг­даа һэн.

Алла (2005 оной) Гусиноозёрскын элшэ хүсэнэй техникумэй оюутан, «Ре­лейщик, релейная защита и автома­тизация электротехнических систем» гэһэн мэргэжэлдэ һурана. Багаһаань зураха дуратай басаган гэрэл зураг уранаар буулгадаг. Аханартаяа адли волейбол һайнаар наададаг, шатар­та ехэ бэрхэ юм. Олон аха дүүнэртэеэ хүмүүжэһэн Алла ямаршье ажал хэрэгтэ үетэнөө ударидан дахуулдаг, коллектив соогоо хүндэтэй юм. Һайн дуратанай «Сэбэр һэбшээн» хүдэ­лөөнэй хүгжэлтэдэ габьяатай басаган Баярай бэшэг абаа, оюутадай өөһэ­дын хүтэлбэридэ эршэтэйгээр хабаа­даһанайнгаа түлөө Алла дипломоор шагнагданхай.

Татьяна (2006 оной) В.С. Поповагай нэрэмжэтэ Михайловкынгаа һургуу­лида 9-дэхи анги дүүргээд, шалгалта­нуудые тушаахаяа байна. Физикэ, ма­тематикадаа, хэлэ бэшэгтээшье бэрхэ басаган шалгалтануудта бэлэн. Та­мирша басаган сэрэгэй-патриотическа «Дозор» клубай эдэбхитэй гэшүүн, мүн лэ һургуулиингаа һайн дуратанай отрядай эдэбхитэн юм. Түрэл хэлээр аймагай олимпиадада Таня 1-дэхи һуу­ри (2018 он), ород хэлэнэй «Синий бе­гемот» олимпиадада 2021 ондо 2-дохи һуури эзэлээ һэн. Байгаали шэнжэлэл- гын «Мир вокруг нас» олимпиадада (2021) 3-дахи һуурида гараа.

Ваня хүбүүн (2013 ондо түрэһэн) 3-дахи анги дүүргэбэ. Тэрэ тоо бодол­годо ехэ бэрхэ: 2022 оной тоо бодол- гоор уласхоорондын олимпиадада - III һуури, 2021 ондо логикоор уласхоорондын олимпиадада - II һуури, 2021 ондо үнгэрһэн можонууд хоорондын «Гуламта» урилдаанда III һуури эзэлээ һэн. Дүрэ буляалдалгын барилдаагаар бэрхэ байһанаа харуулна.

Һайн бэлэдхэлтэйгээр һургуулида ороһон Дима 1-дэхи анги амжалта­тайгаар дүүргэбэ. Аймагай «Түрүүшын алхамууд» хуралдаанда 2-дохи һуури эзэлжэ шадаа юм. Мүнөөнһөө загаһа­шалха дуратай.

Аханар, эгэшэнэрһээнь дутахагүй гэжэ оролдодог Аня сэсэрлигтээ наадахадаа, багша болодог. Мүнөөнһөө элдэбын урилдаануудта хабаадана, «Зулгы зун минии гарта» урилдаанда 1-дэхи шатын дипломдо хүртөө, «Хар­гы зам үхибүүдэй нюдөөр» урилдаа­най грамотаар шагнагданхай.

Дүрбэтэйхэн Саша баһал бэлигээ харуулжа эхилэнхэй - «Минии жаргал – минии гэр бүлэ» урилдаанай 3-дахи шатын дипломоор шагнагданхай. Юһэдэхи үхибүүн Алечка хэнһээшье дутахагүйб гэжэ уласхоорондын урлалай «Гэртээ уйданагүйб» урилдаанда – 3-дахи шатын, уласхоорондын интел­лектуальна викторинын 2-дохи шатын дипломуудта хүртэнхэй.

Одхон Лиза эгэшэ аханарайнгаа анхарал доро үенһөө үлэжэ, бултанаа баярлуулжа байнхай.

Засагай дэмжэлгэ

Энэ бүлэтэй Буряад Уласай Толгой­логшо хоёр жэлэй саана танилсаа һэн. Тиихэдэ гэр бүлын онсо харилсаае бо­лон үхибүүдые хүгжөөлгые тэрэ тэмдэглэһэн юм. Мүнөө эхын болон үхибүүдэй асуудалнууд гүрэн түрымнай бодолгодо тон шухала болоод байна.

- Үхибүүдэй олон лэ байбал – ма­най орон тэды шэнээн хүсэтэй. Гэр бүлэнүүдэй найдамтайгаар түрэжэ байхань мүнөө хэрэгтэй. Юрэнхылэг­шэ олон шухала шиидхэбэринүүдые абаа: һара бүриин түлбэринүүдые түлэлгэ, нэгэдэхи болон хоёрдохи хүү­гэдые түрэхэдэ, нэгэ дахин түлэгдэхэ түлбэринүүдые, хүнгэлэлтэтэй ипо­текэнүүдые. Бидэ республикадаа һургуулинуудые болон хүүгэдэй сэ­сэрлигүүдые баринабди. Бүхыдөө манда хүүгэдэй шэнэ 44 сэсэрлиг, 40 шэнэ һургуули бодхоогдохо. Мүн баһа Юрэнхылэгшын түлэбөөр һургуули­нууд һэльбэн шэнэлэгдэнэ. Иимэ­һээ үхибүүдые түрэхэ хэрэгтэй, - гэжэ Алексей Цыденов тэмдэглээ.

Эдэ бэрхэ арбан аха дүүнэрэй эжынгээ энхэрэл, абынгаа анхарал доро, нютагай аймагай захиргаануу­дай, Буряад Уласай Засагай газарай дэмжэлгэ туһаламжаар үндын урга­жа, арад зондоо, Эхэ орондоо туһатай үнэн эрхэтэд болохыень хүсэе. Харин арбан үхибүүдэй эхэ эсэгэ хоёр:

- Бэе бэедээ этигэл болон бэе бэеэ хүндэлэн ойлголсолго – энэл даа, гэр бүлэдэ гол шухалань. Булта бүгэдэндэ амгалан тайбаниие, һайн һайхан ажа­байдал хүсэнэбди, бэе бэеэ хүндэлжэ, бэе бэедээ дуратай ябагты, - гэжэ нэ­гэн дуугаар хүсэнэд.