Жаргалнай - өөрымнай гарта

Мүнөөнэй сагта аймагууд, сэлеэн һууринууд гүрэнэй элдэб программануудта хүртэжэ, ажабайдалаа һайн тээ­шэнь болгодог гээд мэдээжэ. Тиин энэ арга боломжые дурдагдаһан байгууламжын захиргаан зүбөөр хэрэглэжэ, нютагууд дээрэ урагшатай ажал ябуулна. Жэшээнь, тус захиргаанай мэргэжэлтэд Буряад Уласай Хүдөө ажахын яаманай шэглэлээр гурба удаа грантда хүртөө. Энэ мүнгөөр эдиршүүлэй болон хоккей наадаха талмайнууд баригдаа. Тиихэдэ нютагай тэг дунда оршодог Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агуу ехэ дайнда баатарай үхэлөөр унаһан сэрэгшэдэй гэрэлтэ дурасхаалда зорюулагдаһан хүшөө һэльбэн шэнэлэгдээ. Үндэһэтэнэй түсэлэй аша туһаар Харгааһатада соёлой байшан капитальнаар заһа­барилагдаа. Гэхэтэй хамта ТОС-уудай эдэбхитэдэй хүсэ шадалаар мүн лэ нютагай шэг шарай һайжарна.

“Хошуун-Үзүүр” гэһэн хүдөөгэй байгууламжын за­хиргаанай толгойлогшоор 10 жэлэй туршада Жаргал Дамбиевич Иванов шадамар бэрхээр хүдэлнэ. Энээнһээ урид гулваагаар хүдэлһэн Бадма Бато-Мункуевич Бадмаев мүн лэ нютагуудай хүгжэл­тэдэ горитой хубита оруу­лаа гээд тэмдэглэхэ шуха­ла. Мүнөө Хошуун-Үзүүртэ 300-гаад эрхэтэн ажаһууна. Үрхэтэ айл бүхэн газаагаа үхэр малаа бариһаар. Олзын хэрэг эрхилэлгэ эршэтэй­гээр хүгжэнэ. Федеральна замай хажууда оршоһон энэ нютагай түрүү бодолтойшуул харгын хажуугаар халуун эдеэ хоолой газарнуудые эм- хидхэжэ, олзотой, омогтой ябана. Тиихэдэ хооллолгын эдэ газарнуудта нютагаар­хид хүдэлжэ, ажалтай бай­на. Сомон даргатай уулзажа хөөрэлдөөбди.

- Сайн байна, Жаргал Дамбиевич!

- Сайн байна!

- Бидэ булта бага балшар наһанһаа урган гараабди. Үхибүүн наһан тухайгаа хөөрэжэ үгыт даа.

- Би - аба эжын зургаан үхибүүдэй нэгэмби. Абамни - Дамби Галданович Иванов Шэнэ Байдалай, эжымни - Са­мажап Дымбрыловна Рето­рова Харгааһатын. Наһаараа нютагайнгаа “Знамя Лени­на” гэһэн колхоздо Һахюурта Булаг газарта хонин ажал­да хүдэлөө. Эдирхэн наһаяа угаа дулааханаар һанадагби. Юундэб гэхэдэ, үхибүүн лэ ябахадаа, хамаг ажал хэжэ һурааб. 5-6-дахи классһаа эхилээд, гэртэхиндээ туһал­жа, хониёо адуулагша һэм. Томохон болоходоо, зунай ааяма халуунда колхозойн­гоо хони хайшалалганда яба­хаш. Яһала хайшалагша һэм. Үдэрэй туршада 90 толгой хониной нооһо хайшалжа, “рекорд” табяа һэм.

- Залитай залуу наһан мүн лэ дулааханаар һанаг­дадаг ёһотой?

- Тиимэ даа. Хошуун- Үзүүрэйнгээ дунда һургуули дүүргээд, Буряадай багшана­рай дээдэ һургуулида орооб. 1-дэхи курс дүүргээд байха­даа, сэрэгэй албанда татаг­дааб. Ахамад сержант болооб. Эрэ хүнэйнгээ уялга үнэн сэхээр дүүргэһэнэй удаа 1985 ондо Улаан-Үдэ бусажа, эрдэм номоо үргэлжэлүүлхэ гэжэ шиидээб. Оюутан ябаха­даа, үргэн Буряад оронойн- гоо аймаг бүхэнһөө гэхээр нүхэд һүүдэртэй болооб. 1987-1988 онуудта Монголой “Найрамдал” гэһэн стройот­рядта ябаад ерээб. Һурал­салаа дүүргээд, мэргэжэл- тэй болоод, наһанайнгаа нүхэртэй болооб. Манайл Мухар-Шэбэрэй аймагай Хүсөөтэ нютагай гоо һайхан баса­ган - Туяна Доржиевна Бу­даеватай ханилжа, гэр бүлэ болообди.

- Ажалайнгаа намтар ямар һургуулида эхилээт?

- Тиихэдэ дээдэ һургуу­лиһаа эльгээдэг байгаа ха юм. Тиигэжэ Туянатайгаа хоюулан түрэл аймагаа эльгээгдэжэ, ород Барай һургуулида хүдэлжэ эхилээбди. Удаань Хошуун-Үзүүртээ долоон жэлэй туршада багшалааб. Һүүлдэ һургуулиингаа захи­ралаар томилогдооб. Найман жэлэй хугасаада ди­ректор ябааб. Олзын хэрэг эрхилэлгын ажал хээд үзөөб. Үмсын хамһабариин ажахыһаа эхилээб. Тэрэ үедэ хүдөөгэй байгууламжын за­хиргаанай толгойлогшын һунгалтада хабаадаха гэжэ шиидээб. Олоной дуугаар сомон дарга болоод, энэ бо­лотор 10-дахи жэлээ хүдэл- жэ байнаб.

- Федеральна замай ха­жууда байхада, ажал хэрэ­гүүдээ бүтээхэдэ аятай?

- Тон зүб. Бидэ аймагайнгаа түб һуурин, Буряад оронойн­гоо ниислэл руу дардам һайн замаараа дары түргэн ошожо, хэрэгүүдээ бүтээдэгбди. Һайн лэ газарта байдагбди.

- Һүүлэй үедэ Хошуун- Үзүүртэ табан хушуу ма­лаа үсхэбэрилхэ һэдэлгэ­тэйшүүл олон болоно гээд адаглахаар. Фермерэй ажа- хы байгуулагшад тухай хөө- рэжэ үгыт даа.

- Тиимэ даа. Мүнөөдэрэй байдалаар бидэ 8 таряа­ша-фермерскэ ажахытайбди (КФХ). Эгээл томо ажахы­тайнь Гомбоевтон. Базаржап Чимит-Цыренович гурбан хүбүүдээрээ хүдэлнэ. Мян­га гаран толгой эбэртэ бодо малтай. Мүнөө үүлтэртэ гээд болонхой, гүрэнһөө тэдхэмжэ (дотаци) абадаг. Тэрэнэй хажуугаар Бар­та өөрын эдеэнэй газар­тай. Ехэ бэрхэ зон. Тиихэдэ Бальжинима Батомункуев, Святослав Дашабальжиров, Мунко Дашанимаев, Жаргал Доржиев, Марина Дугаржа­пова, Алексей Иванов гэг­шэд өөрын ажахытайнууд. Эдэнэрнай булта Буряад Уласай Хүдөө ажахын яама­най зүгһөө грант шүүжэ, ур­матай ажалаа ябуулна гээшэ.

- Хони мал Түгнынгөө тала бүрхөөхэнь гү?

- Хони малаймнай тоо толгой олон боложол байг лэ даа! Һайн тээшэнь лэ юумэ бодоод ябая!

- ТОС-уудай ажаябуулга тухай хөөрыт даа.

- Хошуун-Үзүүртэ, Харгаа- һатадашье ТОС-ууд һайн ажал ябуулдаг. Бүхыдөө 8 ТОС-тойбди. Нэрлэхэ болоо һаа, “Улаалзай”, “Здорово жить”, “Улаан Туяа”, “Тоон­то” болон бусад. Жэл бүри баһал ТОС-уудай харал­га-конкурснуудта хабаада­дагбди. Энэ жэл 395 мянган түхэриг шүүгээбди. Түсэбэй ёһоор энэ мүнгөөрөө нюта­гаа болбосон түхэлтэй бол­гохо талаар ажал ябуулхаб­ди. Эдэбхитэд Түгнынгөө түб дасанда туһалдаг. Шэрээтэ Вандан амбаймнай урагшаа һанаатай, һүүлэй жэлнүүд­тэ амбайн ударидалга доро дасамнай танигдахаар бэшэ гоё болоо.

- Түсэбүүд?

- Сентябриин нэгэн болотор уласай Хүдөө ажахын яаманай эрилтын ёһоор Харгааһатада, Хо­шуун-Үзүүртэ малай улай хэлгын газарнуудые хэхэ ёһотойбди. Үхэр малда һэргылэлгын тарилга хэхэ талмайнуудые зохёохобди. Ажалнууд бии даа. Тиихэдэ ерэхэ жэлэй эгээл ехэ түсэ­бүүдэй нэгэн гэхэдэ, Хо­шуун-Үзүүрээ, бүхы түхэреэн Түгнынгөө талые уран үгын хүсөөр суурхаһан элитэ уран зохёолшо Гунга Гомбоевич Чимитовэйнгээ 100 жэлэй ойдо дашарамдуулан, гэрэл­тэ дурасхаалдань зорюулаг­даһан хэмжээ ябуулгануудые үнгэргэхэ түсэбтэйбди. Соёлойн­гоо байшаниие арадайнгаа поэдэй нэрэмжэтэ болгохо түсэб байна. Энэ талаар 900 мянган түхэригэй грант бэ­шээбди. Гараал һаань, һа­наһанаа бодото байдалдаа бэелүүлхэбди. Һарын 1-2 дахин һургуулиингаа захи­ралтай, сэсэрлигэйнгээ дааг- шатай, амбулаториингоо даргатай, һууринайнгаа Де­путадуудай соведэй гэшүүд­тэй, ТОС-уудай түрүүлэг­шэнэртэй булта суглараад, ехэ планёрко хэдэгбди. Эдэл суглаануудта энэ тэрэ асуу­далнуудаа зүбшэн хэлсэжэ, саашанхи түсэбүүдээ таби­дагбди.

- Сүлөө сагаа яагаад үн­гэргэхэ дуратайт?

- Гэр бүлөөрөө. Наһанайн­гаа нүхэр Туяна Доржиевна­тай хамта Эрдэм хүбүүтэйб­ди. Тэрэмнай өөрөө гэр бүлэ болонхой. Бидэндээ амта­тайхан ашанарые бэлэглэн­хэй.

- Зай, Жаргал Дамбие­вич, жаргал гэжэ юун бэ?

- Жаргал гэжэ нэн түрүүн аба, эжымни үгэһэн нэрэ! Хүн гээшэ энэ наһандаа жар­галаа өөрөө бүтээхэ ёһотой. Жаргалнай - өөрымнай гар­та. Оролдохо хэрэгтэй.

- Һайнта даа, Жаргал Дамбиевич, манай редакци ерэжэ, асуудалнуудтамнай тон тодо харюу үгэбэт. Ажал хэрэгүүдтнай үшөө үндэр амжалтатай байг. Хамаг һайниие хүсэнэб.

- Тандаа баһал зол жарга­лые хүсэнэб, һанаһан хэрэгтнай бүтэжэ байг!