Мүнөөнэй сагта аймагууд, сэлеэн һууринууд гүрэнэй элдэб программануудта хүртэжэ, ажабайдалаа һайн тээшэнь болгодог гээд мэдээжэ. Тиин энэ арга боломжые дурдагдаһан байгууламжын захиргаан зүбөөр хэрэглэжэ, нютагууд дээрэ урагшатай ажал ябуулна. Жэшээнь, тус захиргаанай мэргэжэлтэд Буряад Уласай Хүдөө ажахын яаманай шэглэлээр гурба удаа грантда хүртөө. Энэ мүнгөөр эдиршүүлэй болон хоккей наадаха талмайнууд баригдаа. Тиихэдэ нютагай тэг дунда оршодог Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агуу ехэ дайнда баатарай үхэлөөр унаһан сэрэгшэдэй гэрэлтэ дурасхаалда зорюулагдаһан хүшөө һэльбэн шэнэлэгдээ. Үндэһэтэнэй түсэлэй аша туһаар Харгааһатада соёлой байшан капитальнаар заһабарилагдаа. Гэхэтэй хамта ТОС-уудай эдэбхитэдэй хүсэ шадалаар мүн лэ нютагай шэг шарай һайжарна.
“Хошуун-Үзүүр” гэһэн хүдөөгэй байгууламжын захиргаанай толгойлогшоор 10 жэлэй туршада Жаргал Дамбиевич Иванов шадамар бэрхээр хүдэлнэ. Энээнһээ урид гулваагаар хүдэлһэн Бадма Бато-Мункуевич Бадмаев мүн лэ нютагуудай хүгжэлтэдэ горитой хубита оруулаа гээд тэмдэглэхэ шухала. Мүнөө Хошуун-Үзүүртэ 300-гаад эрхэтэн ажаһууна. Үрхэтэ айл бүхэн газаагаа үхэр малаа бариһаар. Олзын хэрэг эрхилэлгэ эршэтэйгээр хүгжэнэ. Федеральна замай хажууда оршоһон энэ нютагай түрүү бодолтойшуул харгын хажуугаар халуун эдеэ хоолой газарнуудые эм- хидхэжэ, олзотой, омогтой ябана. Тиихэдэ хооллолгын эдэ газарнуудта нютагаархид хүдэлжэ, ажалтай байна. Сомон даргатай уулзажа хөөрэлдөөбди.
- Сайн байна, Жаргал Дамбиевич!
- Сайн байна!
- Бидэ булта бага балшар наһанһаа урган гараабди. Үхибүүн наһан тухайгаа хөөрэжэ үгыт даа.
- Би - аба эжын зургаан үхибүүдэй нэгэмби. Абамни - Дамби Галданович Иванов Шэнэ Байдалай, эжымни - Самажап Дымбрыловна Реторова Харгааһатын. Наһаараа нютагайнгаа “Знамя Ленина” гэһэн колхоздо Һахюурта Булаг газарта хонин ажалда хүдэлөө. Эдирхэн наһаяа угаа дулааханаар һанадагби. Юундэб гэхэдэ, үхибүүн лэ ябахадаа, хамаг ажал хэжэ һурааб. 5-6-дахи классһаа эхилээд, гэртэхиндээ туһалжа, хониёо адуулагша һэм. Томохон болоходоо, зунай ааяма халуунда колхозойнгоо хони хайшалалганда ябахаш. Яһала хайшалагша һэм. Үдэрэй туршада 90 толгой хониной нооһо хайшалжа, “рекорд” табяа һэм.
- Залитай залуу наһан мүн лэ дулааханаар һанагдадаг ёһотой?
- Тиимэ даа. Хошуун- Үзүүрэйнгээ дунда һургуули дүүргээд, Буряадай багшанарай дээдэ һургуулида орооб. 1-дэхи курс дүүргээд байхадаа, сэрэгэй албанда татагдааб. Ахамад сержант болооб. Эрэ хүнэйнгээ уялга үнэн сэхээр дүүргэһэнэй удаа 1985 ондо Улаан-Үдэ бусажа, эрдэм номоо үргэлжэлүүлхэ гэжэ шиидээб. Оюутан ябахадаа, үргэн Буряад оронойн- гоо аймаг бүхэнһөө гэхээр нүхэд һүүдэртэй болооб. 1987-1988 онуудта Монголой “Найрамдал” гэһэн стройотрядта ябаад ерээб. Һуралсалаа дүүргээд, мэргэжэл- тэй болоод, наһанайнгаа нүхэртэй болооб. Манайл Мухар-Шэбэрэй аймагай Хүсөөтэ нютагай гоо һайхан басаган - Туяна Доржиевна Будаеватай ханилжа, гэр бүлэ болообди.
- Ажалайнгаа намтар ямар һургуулида эхилээт?
- Тиихэдэ дээдэ һургуулиһаа эльгээдэг байгаа ха юм. Тиигэжэ Туянатайгаа хоюулан түрэл аймагаа эльгээгдэжэ, ород Барай һургуулида хүдэлжэ эхилээбди. Удаань Хошуун-Үзүүртээ долоон жэлэй туршада багшалааб. Һүүлдэ һургуулиингаа захиралаар томилогдооб. Найман жэлэй хугасаада директор ябааб. Олзын хэрэг эрхилэлгын ажал хээд үзөөб. Үмсын хамһабариин ажахыһаа эхилээб. Тэрэ үедэ хүдөөгэй байгууламжын захиргаанай толгойлогшын һунгалтада хабаадаха гэжэ шиидээб. Олоной дуугаар сомон дарга болоод, энэ болотор 10-дахи жэлээ хүдэл- жэ байнаб.
- Федеральна замай хажууда байхада, ажал хэрэгүүдээ бүтээхэдэ аятай?
- Тон зүб. Бидэ аймагайнгаа түб һуурин, Буряад оронойнгоо ниислэл руу дардам һайн замаараа дары түргэн ошожо, хэрэгүүдээ бүтээдэгбди. Һайн лэ газарта байдагбди.
- Һүүлэй үедэ Хошуун- Үзүүртэ табан хушуу малаа үсхэбэрилхэ һэдэлгэтэйшүүл олон болоно гээд адаглахаар. Фермерэй ажа- хы байгуулагшад тухай хөө- рэжэ үгыт даа.
- Тиимэ даа. Мүнөөдэрэй байдалаар бидэ 8 таряаша-фермерскэ ажахытайбди (КФХ). Эгээл томо ажахытайнь Гомбоевтон. Базаржап Чимит-Цыренович гурбан хүбүүдээрээ хүдэлнэ. Мянга гаран толгой эбэртэ бодо малтай. Мүнөө үүлтэртэ гээд болонхой, гүрэнһөө тэдхэмжэ (дотаци) абадаг. Тэрэнэй хажуугаар Барта өөрын эдеэнэй газартай. Ехэ бэрхэ зон. Тиихэдэ Бальжинима Батомункуев, Святослав Дашабальжиров, Мунко Дашанимаев, Жаргал Доржиев, Марина Дугаржапова, Алексей Иванов гэгшэд өөрын ажахытайнууд. Эдэнэрнай булта Буряад Уласай Хүдөө ажахын яаманай зүгһөө грант шүүжэ, урматай ажалаа ябуулна гээшэ.
- Хони мал Түгнынгөө тала бүрхөөхэнь гү?
- Хони малаймнай тоо толгой олон боложол байг лэ даа! Һайн тээшэнь лэ юумэ бодоод ябая!
- ТОС-уудай ажаябуулга тухай хөөрыт даа.
- Хошуун-Үзүүртэ, Харгаа- һатадашье ТОС-ууд һайн ажал ябуулдаг. Бүхыдөө 8 ТОС-тойбди. Нэрлэхэ болоо һаа, “Улаалзай”, “Здорово жить”, “Улаан Туяа”, “Тоонто” болон бусад. Жэл бүри баһал ТОС-уудай харалга-конкурснуудта хабаададагбди. Энэ жэл 395 мянган түхэриг шүүгээбди. Түсэбэй ёһоор энэ мүнгөөрөө нютагаа болбосон түхэлтэй болгохо талаар ажал ябуулхабди. Эдэбхитэд Түгнынгөө түб дасанда туһалдаг. Шэрээтэ Вандан амбаймнай урагшаа һанаатай, һүүлэй жэлнүүдтэ амбайн ударидалга доро дасамнай танигдахаар бэшэ гоё болоо.
- Түсэбүүд?
- Сентябриин нэгэн болотор уласай Хүдөө ажахын яаманай эрилтын ёһоор Харгааһатада, Хошуун-Үзүүртэ малай улай хэлгын газарнуудые хэхэ ёһотойбди. Үхэр малда һэргылэлгын тарилга хэхэ талмайнуудые зохёохобди. Ажалнууд бии даа. Тиихэдэ ерэхэ жэлэй эгээл ехэ түсэбүүдэй нэгэн гэхэдэ, Хошуун-Үзүүрээ, бүхы түхэреэн Түгнынгөө талые уран үгын хүсөөр суурхаһан элитэ уран зохёолшо Гунга Гомбоевич Чимитовэйнгээ 100 жэлэй ойдо дашарамдуулан, гэрэлтэ дурасхаалдань зорюулагдаһан хэмжээ ябуулгануудые үнгэргэхэ түсэбтэйбди. Соёлойнгоо байшаниие арадайнгаа поэдэй нэрэмжэтэ болгохо түсэб байна. Энэ талаар 900 мянган түхэригэй грант бэшээбди. Гараал һаань, һанаһанаа бодото байдалдаа бэелүүлхэбди. Һарын 1-2 дахин һургуулиингаа захиралтай, сэсэрлигэйнгээ дааг- шатай, амбулаториингоо даргатай, һууринайнгаа Депутадуудай соведэй гэшүүдтэй, ТОС-уудай түрүүлэгшэнэртэй булта суглараад, ехэ планёрко хэдэгбди. Эдэл суглаануудта энэ тэрэ асуудалнуудаа зүбшэн хэлсэжэ, саашанхи түсэбүүдээ табидагбди.
- Сүлөө сагаа яагаад үнгэргэхэ дуратайт?
- Гэр бүлөөрөө. Наһанайнгаа нүхэр Туяна Доржиевнатай хамта Эрдэм хүбүүтэйбди. Тэрэмнай өөрөө гэр бүлэ болонхой. Бидэндээ амтатайхан ашанарые бэлэглэнхэй.
- Зай, Жаргал Дамбиевич, жаргал гэжэ юун бэ?
- Жаргал гэжэ нэн түрүүн аба, эжымни үгэһэн нэрэ! Хүн гээшэ энэ наһандаа жаргалаа өөрөө бүтээхэ ёһотой. Жаргалнай - өөрымнай гарта. Оролдохо хэрэгтэй.
- Һайнта даа, Жаргал Дамбиевич, манай редакци ерэжэ, асуудалнуудтамнай тон тодо харюу үгэбэт. Ажал хэрэгүүдтнай үшөө үндэр амжалтатай байг. Хамаг һайниие хүсэнэб.
- Тандаа баһал зол жаргалые хүсэнэб, һанаһан хэрэгтнай бүтэжэ байг!