Агаарай долгиндо - «Буряад-ФМ»

Үндэһэн буряад хэлэеэ сахин хүгжөөхэ гэһэн зорилготой һуралсалай гуламтанууд, элдэбын эмхи зургаанууд, бүлгэмүүд али болохоор оролдожо, ажалаа ябуулдаг. Тэдэнэй тоодо дүрбэн жэлэй саада тээ байгуулагдаһан «Буряад- ФМ» радио ороно. Агаарай долгиндо Буряад ороной нютаг бүхэнэй аялга дээрэ һүүлэй һонин, олоной дура татадаг дамжуулганууд, уянгата дуунууд зэдэлжэл байдаг юм. Байгша ондо тус радиогой мэргэжэлтэд Юрэнхылэгшын грант шүүжэ, аялгата һайхан хэлэнэйнгээ хүгжэхэ хэрэгтэ аша туһатай, һонирхолтой хоёр түсэл бэелүүлнэ.

Хаанашье, телевиденидэ гү, али радиодошье хүдэлжэ байхадаа, ходол шэнэ шэнэ түсэлнүүдые, дамжуулгануудые зохёожо бэелүүлхэ гэжэ оролдодогби. Байгша ондо «Буряад-ФМ»- дэ Юрэнхылэгшын грантын мүнгэнэй ашаар хоёр түсэл ябуулнабди. Нэгэдэхинь мэдээжэ найруулагша Эрдэни Жалцановай зохёоһон «Шашаа Чигчиин шаляанууд» гэжэ нэрэтэй. Хоёрдохинь «Буряад ороной үзэмжэтэ газарнууд. Эдир репортёр» гэһэн түсэл болоно, - гээд, «Буряад-ФМ» радиогой захирал, эдэ түсэлнүүдые зохёон байгуулагша Жанна Дымчикова хөөрэнэ.

«Шашаа Чигчиин шаляанууд»

Жанна Чимитовна Дымчиковагай хүтэлбэри доро удха түгэлдэр, һонирхол татама олохон түсэлнүүд бэелүүлэгдэһэн байха. «Үльгэр» театрай уран һайханай хүтэлбэрилэгшэ Эрдэни Жалцанов тус радиогой захиралай дурадхалаар хүүгэдтэ зорюулагдаһан өөрын дамжуулга зохёогоод, агаарай долгиндо гаргажа эхилээ. Шэнээр мүндэлһэн бүтээл тухайгаа «Алтан баг» гэһэн театральна шангай лауреат, найруулагша иигэжэ хөөрэнэ:

- Дамжуулгануудаа түрүүн уран зохёолой хэлэн дээрэ бэшэнэб. Тиигэһэнэй удаа өөрынгөө Зэдэ нютагай аялгада оруулнаб. Тиихэдээ дамжуулганууднай зэргэ хоёр нютагай аялга дээрэ зэдэлнэ. Хори нютагай аялгаар Буряад Уласай габьяата зүжэгшэн Солбон Субботин болон хүүхэлдэйн «Үльгэр» театрай зүжэгшэн Даша Рабданов хоёр уншана. Харин Зэдэ нютагай аялгаар Буряад театрай зүжэгшэн Даша-Нима Доржиев бидэ хоёр уншанабди.

Хүүгэдтэ зорюулагдаһан тус дамжуулгын 100 дугаар бэлдэгдээд байна. Тэдэнь ганса багашуулда һонирхолтой бэшэ, мүн тэдэнэй гэртэхинэй һайхашаан байжа шагнадаг дамжуулганууд болоо. Тэндэ жаахан Чигчии хүбүүхэн аргагүй һонюуша зангаа гаргажа, бүхы юумэ мэдэхэ шэдитэй, мэргэн бодолтой Гүүгэлэй ахайдаа һонирхоһон асуудалнуудаа табина. Тиихэдэнь Гүүгэлэй мэргэн ямаршье орёо, хүндэ асуудалнуудтань харюутай, тобшо мэдээтэй.

- Дамжуулгаяа уншажа байхадаа, заримдаа өөрынгөө мэдээгүй юумэ мэдэжэ, танижа абахаш. Буряад арадай түүхэдэ, ажахыда тон хэрэгтэй үгүүлэлнүүдые Эрдэни Жалцанов зохёожо, шагнагшадайнгаа һонирхол татаха гэжэ оролдодог даа, - гээд, Гүүгэлэй мэргэнэй дүрэ гүйсэдхэгшэ Буряад Уласай габьяата зүжэгшэн Солбон Субботин хөөрэнэ.

Эдир сурбал­жалагшадые хүмүүжүүлхэ

Харин «Буряад-ФМ» радиогой бэелүүлһэн 2-дохи түсэлынь ургажа ябаһан улаан бургааһадта зорюулагдаа. Буряад арадтаа ехэ дуратай, үндэһэн хэлэеэ һайнаар үзэхэ гэжэ хара багаһаа оролдожо ябадаг 25 эдиршүүл энэ зундаа сурбалжалагшын дүршэл абаһан байна. Үнэхөөрөөшье, эдэл ургажа ябаһан залуу халаан хүүгэдээ эхэ хэлэндэнь һургаха, баялигыень тэдэнэртээ дамжуулха - манай нангин уялга. Эгээл иимэ зорилго урдаа барин, «Буряад ороной үзэмжэтэ газарнууд. Эдир репортёр» гэһэн түсэл байгуулагдаа.

- Би үшөө 24 хүүгэдтэй хамта энэ зундаа эдир сурбалжалагшын һургуули гараха аза талаантай байбаб. Бидэндэ Буддын шажантанай заншалта Сангхын хэблэлэй албанай хүтэлбэрилэгшэ Алла Намсараева, сэдхүүлшэн Егор Бельский болон өөрөө Хамба лама Дамба Аюшеев гэгшэд хэшээлнүүдые үнгэргөө. Сурбалжалагша гээшэ яагаад асуудалнуудаа табихаб, хайшан гэжэ зондо хандахаб гэхэ мэтын мэргэжэлэй олон нюусануудтай танилсаабди. Олоһон мэдэсэеэ баталха гэжэ намарай эхин һарада бидэ бүлэгөөрөө Хяагтын аймаг зорижо, тэндэхи арад зонтой уулзажа, һонирхолтой хөөрэлдөөнүүдые бэшэжэ абаабди. Хажуугаарнь Хяагта хотын музей хүрэжэ, аймагай нангин шүтөөнэй газарнуудаар ябажа амархада, ехэ һонирхолтой байгаа, – гээд, Буряадай Үндэһэтэнэй лицей-интернадай 6-дахи «в» ангиин һурагша Хэшэгтэ Балданов хөөрэнэ.

Иигэжэ эдир хөөрхэн хүүгэдээ хара багаһаань Эхэ Буряадайнгаа түүхэ, соёл уралигта һонирхол татуулан хүмүүжүүлжэ байһан түсэл амаргүй сэнтэй даа. Мүнөө хүн бүхэн түмэр агтынгаа жолоодо хатаруулжа ябахадаа гү, али холын малшадай буусадашье түрэл буряадаараа хөөрэлдөө, ирагуу буряад дуунуудаа түхэреэн хоногой туршада шагнаха аргатай болоо. Тиихэдээ ямаршье нютагай аялга зэдэлхэдэнь, шагнажа һууһан хүнэй аман үгэ баяжана. Урдань нютагһаа холо ошоогүй, ондоо нютагай арад зоной дундаа хөөрэлдэжэ байхые шагнажашье үзөөгүй хүнүүд дайралдадаг һаа, мүнөө нютагай радиогой аргаар жэнхэни буряад хэлэнэй баялигые шудална ха юм.

- 1996 ондо Буряадай телевиденидэ ажалда ороод, Сэлэнгын аймагай Ташар нютаг хүрэжэ, нэгэ хүгшэнтэй хөөрэлдэхэдөө, хэлэжэ байһан юумэн сооһоонь нэгэн, хоёр лэ танил үгэ дуулааб. Тиихэдээ энэмни ямар хэлээр намтай хөөрэлдэбэ гээшэб гэжэ һонирхохын ехээр һонирхобоб. Һүүлдэнь ажалдаа ерээд, хөөрэһэн юумыень дахин дахин дабтажа шагнахадаа, хэлэһэнииень ойлгооб. Би тиихэдэ 31 хүрэһэн эхэнэр, сонгоол зоной нютаг хэлэ дуулахадаа мэгдэжэ, хари хүн мэтэ байдалда оробо ха юмбиб. Тэрэнэй удаа Буряад оронойнгоо ямаршье холын нютагуудаар ябаа, ямаршье зонтой уулзажа харилсаа аабзаб, харин мүнөө сонгоол сартуулшье, хонгоодор баргажаншье байг, ойлгосолдожо ядаха юумэн үгы, - гэжэ Жанна Чимитовна хэлэнэ.

Харин энэ асуудалаар Эрдэни Жалцанов иигэжэ хөөрэнэ: «Би һургуулияа дүүргээд, Ленинградай театральна институдай оюутан болоходоо, Буряадай аймаг бүхэнһөө гарбалтай хүбүүд, басагадаар харилсахадаа, тиимэ ехээр ядалдажа байһанаа һанадаггүйб. Нэгэ хэды багахан илгаа байгаа бэзэ, тиигээд хүн һэн хойноо хэды хөөрэлдөөд, тэрэ илгааень һанажа абагдаа юм аабза. Хори буряадай нютаг хэлэн дээрэ үндэһэлжэ байгуулагдаһан уран зохёолой хэлэн хүндэ, ойлгоногүйбди гэхэ мэтэ үүсхэгдэдэг хэрүүл, арсалдаан дан үлүүсэ».

«Буряад-ФМ» гэһэн түсэл бэелүүлэгдэжэ, түрэл хэлэеэ үргэхэ хэрэгтэ өөрынгөө нилээд ехэ хубита оруулна. Саашадаашье бүри һонирхолтой болохо бэзэ.