​Хаанаб мүнөө ерээдүйн Даши Дамбаевууд?

Тархи муутайшуулай нэгэн болохо би, шүлэгүүдэй автор, уншагшадта һанамжаяа дурадханаб. Юуб гэхэдэ, урда һайхан сагта үльгэртэ мэтэ үргэн гүрэндэ ажаһуухадамнай, «Буряад үнэн» сониндо Буряадаймнай бэлигтэй зохёолшодой, поэдүүдэй бүтээлнүүд үргэнөөр барлагдан гаргагдажа байгаа һэн.

Редакторнуудай эрилтэнүүд хатуу шанга байһан юм. Миинтэ тархиһаа унаһан, үгэ холбоһон зохёолнуудые толилхо гэжэ үгы тооной байгаа. Мүн толилогдоһон зохёолнуудай сэн гэхэ юм гү, али авторай гонорар гэжэ түлэгдэдэг байгаа бэлэй. Буряад хэлэнэй хүгжэлтэдэ нилээн ехэ тэдхэмжэ, туһаламжа зохёолшодые урмашуулан уряалдаг байгаа ааб даа. Харин мүнөө сагта шэнэ байдалай шэнэ хэмжээгээр буряад зохёолнуудые бэшэхэ, тэрэнээ ном болгон гаргаха гээшэ гансал авторай хубиин хэрэг болошоод байхада, дабахын аргагүй дабаан болоно.

Теэд зохёолшо хүнэй сэдьхэл, бодол зохёоһон, бэшэһэн зандаа юм бэшэ гү?

Ород хэлэн дээрэ оршуулжа, зохёолоо барлаха гээшэмнай үшөө нэгэ үндэр хүшэр дабаан. Оршуулагдаһан зохёол анханайнгаа аянгые бага сага алдажархихал. Юуб гэхэдэ, һүүлшын Буряадаймнай бэлиг түгэлдэр зохёолшо, оршуулагша, шүлэгшэ Рахмед Шоймарданов шэнгеэр хоёр хэлэн дээрэ тэгшэ бэшэхэ, мэдэхэ хүн олдохо аал? Хай даа, Рахмед сэдьхэлэйнгээ уряалаар миинтээршье оршуулдаг, зохёолоо толилуулдаг Буряадай һүүлшын бэлигтэй дуушанай нэгэн бэлэй.

Хаанаб мүнөө ерээдүйн Даши Дамбаевууд, Даширабдан Батожабайнууд, Дондок Улзытуевууд?

Найдал досоомни носоходол гэнэ, ерээдүй сагнай энээниие элирүүлхэ бэшэ гү?

Тархи һайтайшуулнай энээн тухай ойлгохо, мэдэхэ, бодомжолхо бэшэ гү гэжэ найдагдана.

Лазарь ЧИМИТОВ

Үлзытын Дондогой бөөлэжэ һуухыень хараа һэм,

Уянгалан гуниглаад, дуулажа байхыень шагнаа һэм.

Байгалай эрьедэ харахан модон гэр соо,

Бааяһан тамхинай нюдэ халхалма утаан соо

Шүлэгэй долгиндо һогтожо байһан сагынь һэн,

Шэхэ дүлии, нюдэ һохор байхадал гээ һэн.

Агуу сэдьхэлээ, алдараа бэдэрээ манан соо,

Аялга хүгжэмэй шэхэ дүлиирмэ нэрьеэн соо,

Байгалай долгиндол эбхэрээ сэдьхэлэй хүлгөөн соо

Буряад шүлэгэй ханхинаһан дээжын сэржэм һэн.

Агууехэ зохёолшын ажаллажа байһые ойлгоо һэм,

Алдарта дуунуудайнь түрэжэ байһыень мэдэрээ һэм.

Үлзытын Дондогой бөөлэжэ һуухыень хараа һэм,

Уянгалан гуниглаад, дуулажа байхыень шагнаа һэм.

* * *

Шал тэнэг шабганса

Шашажал байна ташаганаса,

Шал һогтуу үбгэжөөл

Шагнажал һууна энеэбхилэн.

Хараал гэхэдэ хараал бэшэ,

Юрөөл гэхэдэ юрөөл бэшэ.

Юрын буряад уянгаар

Үбгөө шарбаад абана ха,

Ухаа зааһан һургаалаар

Ургадаад нүхэрөө туршана ха.

Юун болооб? Юрын байдал –

Буряад зоной шогтой зураг.

* * *

Эрэ хүнэй дотор эмээлтэ морин багтаха,

Эхэнэр хүнэй зосоо ерээдүй баатар түрэхэ –

Арадай алтан һургаал

Абаһаар лэ ухаандам зэдэлнэ,

Ушарһан зонтой уулзахадаа,

Удхалан энээгээр хэмжэнэб.

Һайн хүнэй нюдэд

Һара нарандал сэлмэг,

Муу зоной сэдьхэл

Могойн хорондол бүрхэг.

* * *

Сагай далайн долгиндо

Сагаархал даа сэдьхэлшни.

Саһан, бороо, һалхинда

Эдэгэхэл даа шархашни.

* * *

Мэдэрэл

Хэниишьеб даа хүлеэнэб,

Ходол, ходол хүлеэнэб.

Хэзээ ерэхыень мэдэнэгүйб,

Хэн байһыень танинагүйб.

Танил дүтын хэбэртэй,

Таагаад зүрхэм үбдэнхэй.

Түрэл дүтын янзатай,

Таняад сэдьхэл хүлгэнхэй.

Һайн ёроор буухань гү,

Һайхан мэдээ дуулгахань гү?

Магад, баяр асарха,

Жаргал зууршан хубааха.

Хэниишьеб даа хүлеэнэб,

Ходол, ходол хүлеэнэб.

Ерэхэл хадаа ерэг лэ –

 Юрэдөө намда хамаагүй.

Улаан-Үдэмни

Олон ондоо хотонуудаар

Оло дахин ябагдаа,

Хаанаш холуур ябахадаа,

Ходол шамдаа бусагдаа.

Улаан-Үдэмни, түрэл хотомни,

Үдын эрье, Сэлэнгэмни.

Маяг түхэл шэнжээрээ

Эжым шарай шэнгээһэн,

Байдал һуудал түхэлөөрөө

Эсэгым намдаа һануулһан.

Улаан-Үдэмни, түрэл хотомни,

Үдын эрье, Сэлэнгэмни.

Наһан соогоо шамайгаа

Магтан, дурсан дуулахаб.

Шадал дүүрэн шамайгаа

Шэнээр бодхоон зохёохоб.

Улаан-Үдэмни, түрэл хотомни,

Үдын эрье, Сэлэнгэмни.

* * *

Монгол мориной жороо ямар зөөлэн бэ –

Минии инагай маяг шэнги илдам лэ.

Уудам талын агаар ямар хангал бэ –

Ульгам нүхэрэйм сэдьхэл мэтэ дулаан лэ.

Халхын мориной хатар ямар хүнгэн бэ –

Хайрата шиниим ябадал шэнги ульгам лэ.

Хангай талын нюруу ямар үргэн бэ –

Ханилһан гансым һэшхэл мэтэ сэлмэг лэ.

Талын мориной гүйдэл ямар хурдан бэ –

Тангил хайратым дуунтай жэшэмээр хонгёо лэ.

Талын зурагай сэсэгүүд ямар һайхан бэ –

Таатай инагайм хасар мэтэ хоншуу лэ.